Η Γενοκτονία των Αρμενίων

Στις 15 Απριλίου οι όπου Γης Αρμένιοι έφεραν στη μνήμη τους το μεγαλύτερο έγκλημα σε βάρος του ευγενούς έθνους τους. Ζωντάνεψαν πάλι στη μνήμη τους τα δύο και περισσότερα εκατομμύρια ομοεθνών τους, που πέθαναν τους θανάτους όλων των εποχών και όλης της Γης. Έκλιναν ευλαβικά το γόνυ μπρος στο κορυφαίο μεγαλείο του μαρτυρίου των θυμάτων που πέθαναν στα χέρια των Τούρκων δημίων τους, δίχως ποτέ να τους συγκινήσουν με τους δικούς τους θρήνους. Χωρίς ποτέ να λογοδοτήσουν και να τους τιμωρήσει η αδέκαστη Ιστορία. Δεν υπήρχε περιθώριο διαμαρτυριών για τους γοερούς θρήνους τους. Ζωντάνεψαν πάλι στη μνήμη τους μες στην έρημο οι άσαρκες ατιμασμένες μανάδες, οι αποτρόπαια ακρωτηριασμένοι άντρες, τα παιδιά με τις πρησμένες από την πείνα κοιλιές.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1919, ο Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, Γλάδστον, προτού συναφθεί η ειρήνη των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με τους ηττημένους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι Τούρκοι, είχε επισημάνει για το έγκλημα της Γενοκτονίας των Αρμενίων: «Εάν εξετάσει κανείς τα αιματηρά γεγονότα της Ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεν θα βρεθεί τίποτε που μπορεί να συγκριθεί με τις θηριωδίες των τελευταίων πέντε ετών(1915-1919). Η φοβερή ιστορία των γεγονότων της εξόντωσης ανδρών και γυναικοπαίδων κατά διαταγήν της τουρκικής κυβέρνησης είναι μακράν κάθε δυνατής περιγραφής. Τα ονόματα του Ενβέρ και του Ταλαάτ θα παραμείνουν στην ιστορία επ’ άπειρον υπεύθυνα για την ψυχρή και κτηνώδη σκληρότητα των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατ’ αυτήν την περίοδο…. Τα φρικτά γεγονότα είναι σε όλους μας γνωστά. Είναι όμως απαραίτητο να γνωρίζουμε όσο το δυνατόν περισσότερα πώς και από ποιους διοργανώθηκαν και διαπράχθηκαν τα εγκλήματα αυτά… Πρόκειται να συνάψουμε μια συνθήκη με τους ιθύνοντες της τουρκικής κυβέρνησης. Αυτής που ακόμη αναθυμιάζει από πράξεις, που υπερβαίνουν σε μέγεθος και αγριότητα τις πιο πλούσιες σε φαντασία περιγραφές, ακόμη και της κόλασης…».

Και, καταλήγοντας, ο Γλάδστον επισημαίνει στους άλλους ηγέτες των νικητών, προτού υπογράψουν συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία: «Όσο, όμως, αφορά την τουρκική κυβέρνηση, και οι βαρύτεροι χαρακτηρισμοί θα ήταν ανεπαρκείς. Εάν πραγματικά υπάρχει ακόμη ορθώς νοούμενη έννοια του καθήκοντος και της δικαιοσύνης μεταξύ των λαών, η Συνθήκη, που μέλλεται να υπογραφεί, όφειλε, αν μη τι άλλο, να προφυλάξει άπαξ και διά παντός τους επιζήσαντες αυτού του μαρτυρήσαντος Χριστιανικού Έθνους από τα αχαρακτήριστα αίσχη της Μεγάλης Πύλης».

Ενβέρ και Ταλαάτ

Ο Βρετανός Πρωθυπουργός δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ευθύνη της τουρκικής κυβέρνησης και κατονομάζει τους υπουργούς Ενβέρ και Ταλαάτ, που ήταν οι πρωταγωνιστές και κύριοι υπεύθυνοι της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Αυτοί αποφάσιζαν τις σφαγές και αυτοί καθοδηγούσαν τους υφιστάμενούς τους πώς να διαπράττουν τα αποτρόπαια εγκλήματά τους σε βάρος ενός ολόκληρου λαού. Ο Ταλαάτ πασάς, υπουργός Εσωτερικών, δεν ήταν μόνο δόλιος και πονηρός. Ήταν ένας μισάνθρωπος που μηχανευόταν τις πιο απάνθρωπες μεθόδους για να εξαλείψει από προσώπου Γης τούς Αρμενίους. Χαρακτηριστική για το ποιόν του κτηνανθρώπου αυτού είναι η ακόλουθη διαταγή προς τον κυβερνήτη του Χαλεπιού, ημερομηνίας 9 Μαρτίου 1915: «Όλα τα δικαιώματα των Αρμενίων να ζουν και να εργάζονται σε τουρκικό έδαφος έχουν ακυρωθεί, η δε κυβέρνηση αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη αυτού του γεγονότος. Έχει επίσης διατάξει ότι ακόμη και μωρά στα λίκνα τους δεν πρέπει να ξεφύγουν. Τα αποτελέσματα αυτής της διαταγής έχουν αποδειχθεί πλήρως ικανοποιητικά σε ορισμένες επαρχίες. Παρ’ όλα αυτά, για λόγους άγνωστους ακόμη, ορισμένα μέτρα εφαρμόζονται για Ωρισμένους Ανθρώπους, οι οποίοι, αντί να στέλνονται στους τόπους εξορίας τους, εξακολουθούν να παραμένουν στο Χαλέπι, πράγμα το οποίο προκαλεί επιπλέον επιπλοκές στην κυβέρνηση. Απελάστε τους από εκεί, χωρίς να λάβετε υπόψη καμιάν από τις δικαιολογίες τους, είτε είναι γυναίκες είτε είναι παιδιά, ακόμη και αν είναι ανίκανοι να προχωρήσουν. Μην αφήνετε το λαό μας να τους προστατεύει, διότι, με την άγνοιά του, θεωρεί τα υλικά οφέλη ανώτερα των πατριωτικών και δεν είναι σε θέση να καταλάβει τον απώτερο σκοπό της κυβέρνησης. Διότι αν δεν ακολουθήσετε τις διαταγές μας, αντί των έμμεσων τρόπων αποδεκάτισης, όπως π.χ. κακουχίες και κ.λπ., θα πρέπει να επιβληθούν άμεσα μέτρα».

Οι γενικές διαταγές για τη διάπραξη του εγκλήματος

«Γενικές διαταγές έχουν κοινοποιηθεί από το Γραφείο Πολέμου σε όλους τους στρατιωτικούς διοικητές, ότι, δηλαδή, δεν πρέπει να επέμβουν στο έργο των απελάσεων.

»Εξηγήστε στους αξιωματικούς που θα χρησιμοποιήσετε, ότι πρέπει να εργαστούν με ζήλο για να πραγματοποιήσουν τον σκοπό μας, χωρίς να ανησυχούν για τις ευθύνες. Παρακαλούμε αποστείλετε κρυπτογραφημένες αναφορές των ενεργειών σας κάθε εβδομάδα.

ΤΑΛΑΑΤ

Υπουργός Εσωτερικών».

Μια άλλη διαταγή, που βρέθηκε ανάμεσα σε άλλα έγγραφα της Επιτροπής Απελάσεων και αποδίδεται στον αιμοβόρο Ταλαάτ Πασά, αναφέρει: «Η εξολόθρευση του αρμενικού στοιχείου, το οποίο επί αιώνες προσπαθεί να καταστρέψει την αυτοκρατορία μας και έχει πάρει τη μορφή πραγματικού κινδύνου τα τελευταία χρόνια, είχε αποφασισθεί προ πολλού. Οι περιστάσεις, όμως, δεν μας είχαν επιτρέψει να εκτελέσουμε νωρίτερα την ιερή αποστολή. Δεν υπάρχει πλέον τίποτε να μας εμποδίσει στον σκοπό μας. Έχει έρθει το πλήρωμα του χρόνου. Πρέπει να απελευθερώσουμε την πατρική μας γη από το τόσο επικίνδυνο αυτό στοιχείο. Σας διατάσσουμε, επομένως, να μην κυριευθείτε από αισθήματα συμπόνοιας. Αποδεκατίστε τους όλους, προσπαθήστε με κάθε μέσο να σβήσετε ακόμη και το όνομα ''Αρμενία'' κατά μήκος της Τουρκίας. Φροντίστε, ώστε οι άνθρωποι στους οποίους εμπιστεύεσθε την εκτέλεση του ιερού αυτού έργου να είναι πατριώτες και άξιοι εμπιστοσύνης».

Η διαταγή αυτή αναφέρει, όπως λέει αυτόπτης μάρτυρας, που υπηρετούσε σε εταιρεία καπνού και φιλοξενείτο στο σπίτι του Καϊμακάμη της περιοχής: «Οι φοβερές σφαγές άρχισαν αφού είχε διοριστεί στο Χαλέπι ο Μουσταφά Αμντουλάχ Μπέη, ως γενικός κυβερνήτης της περιοχής. Επειδή, όμως, η κυβέρνηση δεν ήταν ικανοποιημένη από το έργο του, τον αντικατέστησε με έναν σκληρότερο αξιωματούχο, τον Μουσταφά Αμντουλχαλίκ Μπέη. Ο άνθρωπος αυτός ήταν ένας πραγματικός εχθρός των Αρμενίων και προσπάθησε εν ονόματι της Τουρκίας να συντρίψει ολόκληρο το αρμενικό έθνος. Οι διαταγές που έστελνε στην Επιτροπή Απελάσεων ήταν τόσο ανηλεείς, ώστε είναι υπεράνω κάθε περιγραφής. Μερικοί από τους Αρμενίους που ήταν μέλη της τουρκικής Βουλής είχαν κατορθώσει, μετά από πολλές ταλαιπωρίες, να πάρουν από το Υπουργείο Εσωτερικών άδεια παραμονής γι’ αυτούς και τις οικογένειές τους στο Χαλέπι. Το Υπουργείο Εσωτερικών έστειλε ειδικές διαταγές, αλλά ο Μουσταφά Αμντουχαλίκ Μπέη τις έκρυψε και απέλασε κι αυτούς στην έρημο».

Η γενοκτονία, το μεγαλύτερο έγκλημα εθνικής κάθαρσης, που διέπραξε η Τουρκία σε βάρος του αρμενικού έθνους, αποτελεί το μελανότερο στίγμα του περασμένου αιώνα. Εκατοντάδες βιβλία έχουν γραφτεί από Αρμένιους και ξένους για το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα. Επίσημα έγγραφα της ένοχης για το έγκλημα τουρκικής κυβέρνησης, που αποτελούν αδιάψευστες μαρτυρίες της εθνικής τραγωδίας των Αρμενίων, έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Από τις πιο συγκλονιστικές μαρτυρίες αποτελούν τα Απομνημονεύματα του Ναΐμ Μπέη, που υπήρξε Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής Απελάσεων του Χαλεπιού. Η περιοχή αυτή ήταν ο κύριος οργανωτής των σκοτεινών απελάσεων, που ήταν μια πραγματική κόλαση για του Αρμενίους, ανεξάρτητα από φύλο ή ηλικία. Όταν η Επιτροπή αυτή είχε αντιληφθεί ότι ένας μεγάλος αριθμός Αρμενίων εξορίστων ήταν εγκατεστημένοι στο Μισκίν και κατά μήκος του Ευφράτη, έστειλε τον Ναΐμ Μπέη για να επιταχύνει την απέλασή τους, χωρίς όμως επιτυχία, γιατί ο Μπέη κάθε άλλο παρά ήταν το κατάλληλο πρόσωπο για μια τέτοια αποστολή. Στα χέρια του μεταφραστή των Απομνημονευμάτων είχε πέσει μια αναφορά που έδειχνε ότι ο Μπέη ήταν άνθρωπος με φιλάνθρωπα αισθήματα. Τα απομνημονεύματα του Τούρκου αυτού αξιωματούχου αποτελούν αστείρευτη πηγή των εγκλημάτων που είχαν διαπράξει οι ομοεθνείς του με εντολές ανώτερων κυβερνητικών παραγόντων και ιδιαίτερα του Ταλαάτ Πασά, που ήταν Υπουργός Εσωτερικών.

Παραθέτουμε αυτούσια τα τηλεγραφήματα- διαταγές των Υπουργών Εθνικής Άμυνας και Εσωτερικών, Ενβέρ και Ταλαάτ αντίστοιχα, όπως τα διάσωσε ο Ναΐμ Μπέης στ’ Απομνημονεύματά του:

«Κρυπτογράφημα από το Γραφείο Πολέμου προς όλους τους Διοικητές Στρατιωτικών Μονάδων

»27 Φεβρουαρίου 1918. Ενόψει των συνθηκών, η κυβέρνηση της Αυτοκρατορίας έχει εκδώσει διαταγή, βάσει της οποίας πρέπει να εξαλειφθεί ολόκληρο το αρμενικό έθνος. Συνεπώς, πρέπει να γίνουν οι κατωτέρω ενέργειες:

1) Όλοι οι Αρμένιοι τουρκικής υπηκοότητας των πέντε ετών πρέπει να απομακρυνθούν από τις πόλεις και να σφαγούν.

2) Όλοι οι Αρμένιοι οι υπηρετούντες στα Αυτοκρατορικά Στρατεύματα πρέπει να διαχωρισθούν από τις μονάδες τους χωρίς πολύ θόρυβο και να οδηγηθούν σε απομακρυσμένα μέρη, όπου θα τουφεκισθούν.

3) Αρμένιοι αξιωματικοί του στρατού θα φυλακισθούν μέχρι νεωτέρας διαταγής.

»Σαράντα οκτώ ώρες μετά την κοινοποίηση των ανωτέρω τριών διαταγών στους αξιωματικούς κάθε στρατιωτικής μονάδας θα εκδοθεί ειδική διαταγή για την εκτέλεσή τους. Δεν πρέπει να απασχολείσθε με καμιά άλλη ενέργεια, εκτός των απαραίτητων για την εκτέλεση των ανωτέρω διαταγών.

ΕΝΒΕΡ

Υπουργός Εθνικής Άμυνας».

«Προς κυβέρνηση Χαλεπιού

»16 Σεπτεμβρίου 1915 - Σας κοινοποιήθηκε κατ’ αρχήν ότι η κυβέρνηση, κατά διαταγή του Τζεμιέτ (Επιτροπή του Ιττιχάντ), είχε αποφασίσει να εξαλείψει τελείως τους Αρμενίους που βρίσκονται στην Τουρκία. Αυτοί που αρνούνται να εκτελέσουν τον σκοπό της κυβέρνησης, είναι αδύνατο να εξακολουθούν να συμπεριλαμβάνονται στους επίσημους λειτουργούς της Αυτοκρατορίας. Πρέπει να δοθεί ένα τέλος στην ύπαρξή τους, όσο εγκληματικά και αν είναι τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν, χωρίς να ληφθεί υπόψη η ηλικία ή το φύλο.

ΤΑΛΑΑΤ

Υπουργός Εσωτερικών».

Επιστολή αυτόπτη μάρτυρα στον Γουίλσον

Στις 19 Ιανουαρίου 1919, ένα Γερμανός μάρτυρας των αρμενικών σφαγών, ο Άρμιν Τ. Βέγκνερ, έγραφε στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Γουίλσον, αναφέροντας και τα εξής: «Κύριε Πρόεδρε, στην έκκλησή σας της 8ης Ιανουαρίου 1918, προς το Κογκρέσο, ζητήσατε την απελευθέρωση όλων των μη τουρκικών λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ένας από τους λαούς αυτούς είναι και ο Αρμενικός. Σας απευθύνω την παρούσα επιστολή, εν ονόματι του μαρτυρικού αυτού λαού.

»Ως αυτόπτης μάρτυρας της φοβερής καταστροφής του αρμενικού έθνους, από της απαρχής του στις εύφορες πεδιάδες της Ανατολίας, μέχρι της τελικής εξόντωσης των θλιβερών επιζησάντων του έθνους στις όχθες του Ευφράτη, θεωρώ χρέος μου να σας εκθέσω τις απαίσιες εκείνες σκηνές που είδα με τα μάτια μου κατά τη διάρκεια δύο περίπου ετών, και οι οποίες δεν πρόκειται ποτέ να απαλειφθούν από τη σκέψη μου…».

Αναφερόμενος στους βίαιους ξεριζωμούς των Αρμενίων και στην ασύλληπτη τραγωδία της μαρτυρικής τους πορείας σε όλα τα μήκη και πλάτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τις ορεινές περιοχές μέχρι τις ακτές της Θάλασσας του Μαρμαρά και την εύφορη γη του νότου, ο Γερμανός αυτόπτης μάρτυρας διεκτραγωδεί: «Κτυπούσαν τους άντρες με τα ρόπαλα, τους έδεναν μεταξύ τους με σχοινιά και αλυσίδες και τους έριχναν στα ποτάμια ή τους γκρέμιζαν σε χαράδρες με σπασμένα μέλη. Τα γυναικόπαιδα τα πουλούσαν στις αγορές των σκλάβων. Έσερναν τους γέρους και τα αγόρια με φοβερές απειλές στα καταναγκαστικά έργα. Ούτε, όμως αυτά ήταν αρκετά. Κάνοντας το έγκλημά τους ακόμη πιο ανεξίτηλο, έσερναν τους ανθρώπους αυτούς, αφού τους είχαν πάρει τους αρχηγούς και τους εμψυχωτές τους, έξω από τις πόλεις όπου ζούσαν, σε οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή της νύχτας μισόγυμνους. Λεηλατούσαν μπροστά στα μάτια τους τα σπίτια τους, έκαιγαν τα χωριά τους, κατέστρεφαν τις εκκλησίες τους ή τις έκαμναν τζαμιά, άρπαζαν τα κοπάδια τους, τα αμάξια τους και το ψωμί από τα χέρια των θυμάτων τους και τα ρούχα από πάνω τους. Οι αξιωματούχοι -στρατιωτικοί, πολίτες, ακόμη και βοσκοί- παράβγαιναν ο ένας τον άλλο στο έργο τους αυτό της σφαγής και της καταστροφής, τραβώντας έξω από τα σχολεία τα ορφανά κορίτσια, για να ικανοποιήσουν τον κορεσμό των κτηνωδών επιθυμιών τους, έδερναν με ρόπαλα γυναίκες που πέθαιναν ή που περίμεναν παιδί, οι οποίες ούτε να συρθούν δεν ήταν ικανές. Τις χτυπούσαν μέχρι που έπεφταν οι ταλαίπωρες στον δρόμο και πέθαιναν εκεί, μετατρέποντας το χώμα σε ματωμένη λάσπη…».

Η Τραγωδία των Αρμενίων δε επρόκειτο να τελειώσει το 1919. Δυστυχώς, η ατιμωρησία των Τούρκων τούς ώθησε στην επανάληψη των εγκλημάτων τους σε βάρος του αρμενικού έθνους. Στις 19 Σεπτεμβρίου 2023 το τουρκογενές Αζερμπαϊζάν, με τη συνδρομή της Τουρκίας, εξαπέλυσε μεγάλης κλίμακας επίθεση εναντίον του Ναγκόρνο Καραμπάχ, που είχε ως αποτέλεσμα τη νίκη της χώρας αυτής δορυφόρου της Τουρκίας και τον ξεριζωμό των Αρμενίων από τις πατρογονικές τους εστίες. Περισσότεροι από 400 χιλιάδες Αρμένιοι του αυτόνομου αυτού κρατιδίου ξεριζώθηκαν και κατέφυγαν στη μητέρα πατρίδα Αρμενία.