Αναλύσεις

Τι μας άφησε πίσω ο δήμιος αγωνιστών της ΕΟΚΑ Χάρι Άλεν

Κατόπιν επικοινωνίας μας με τον Άγγλο συλλέκτη που αγόρασε τα αντικείμενα του δημίου των 9 απαγχονισθέντων Ελληνοκυπρίων ηρώων της ΕΟΚΑ 1955-59 Χάρι Άλεν, που βγήκαν στη δημοπρασία στη Βρετανία την περασμένη εβδομάδα, δέχθηκε να μας τα μεταπουλήσει, με το αζημίωτο βέβαια. Κατ' αρχάς όμως να αναφέρω ότι οφείλουμε να ευχαριστήσουμε τον εκδότη της εφημερίδας «Τα Νέα» στο Λονδίνο κ. Λούη Βρακά, ο οποίος ήταν και ο μόνος που είχε δει το δημοσίευμα για τη δημοπρασία των αντικειμένων αυτών στην ηλεκτρονική έκδοση της «Ντέιλι Μέιλ» 12 Μαΐου 2015, και με ενημέρωσε, με αποτέλεσμα να επιληφθούμε του θέματος.
Επισκεφθήκαμε τον συλλέκτη την Πέμπτη 21.5.2015 με τον συμπατριώτη μας Τάσο Κρεμμύδα, και τα παραλάβαμε. Αυτά αποτελούνται από ένα ρολόι Ωμέγα του Άλεν, ένα ρόπαλο, αριθμό μαυρόασπρων φωτογραφιών του ιδίου, μερικές παρμένες στην Κύπρο, σε μία εκ των οποίων είναι πλαισιωμένος από αξιωματούχους των κεντρικών φυλακών στην Κύπρο, έναν κατάλογο τριών σελίδων με τις λεπτομέρειες των 9 Ελληνοκυπρίων απαγχονισθέντων, στον οποίο καταγράφονται τα στοιχεία τους, πότε γεννήθηκαν, πότε απαγχονίστηκαν και πόσα δευτερόλεπτα πήρε του καθενός να ξεψυχήσει, δύο επάργυρα κρασοπότηρα με επιγραφές αφιερώματα προς αυτόν από φίλους του, δύο βιβλία για τη ζωή του, το ένα με τίτλο « Ο τελευταίος δήμιος της Βρετανίας», το οποίο εξέδωσε το Μουσείο των φυλακών Wandsworth, και ένα νεροκόλοκο με την επιγραφή «εσκαλήσθη εις τας κεντρικάς φυλακάς στις 12 Σεπτεμβρίου 1958». (Ο οίκος δημοπρασίας αρχικά είχε ερμηνεύσει λανθασμένα την επιγραφή ως η «πρόσκλησή σας εις τας κεντρικάς φυλακάς». Τα νεροκόλοκα τα χάρασσαν και ζωγράφιζαν τότε οι κρατούμενοι, και προφανώς κάποιος θα του έδωσε ένα για ενθύμιο και το κράτησε).
Εκείνο που μας έκανε, όμως, ιδιαίτερη εντύπωση είναι ότι στο άλμπουμ με τις φωτογραφίες και τον κατάλογο των απαγχονισθέντων υπάρχει και μία έγχρωμη σελίδα, η οποία στη μέση έχει σε φωτογραφία τα φυλακισμένα μνήματα με τους σταυρούς, και η οποία είναι πλαισιωμένη από φωτογραφίες ηρώων με μια γνωστή δήλωση από τον καθένα ως λεζάντα. Π.χ. για τον Μιχαλάκη Καραολή γράφει στα αγγλικά «You should not feel sorrow for me since I myself see no reason why I should feel sorrow for myself. I don’t want my family to shed tears for me either». (Δεν θέλω να λυπάστε για μένα...) Για τον Κυριάκο Μάτση: «It is not for money that we are fighting. But for virtue». (Ού περί χρημάτων ο αγώνας...) Και για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη: «I shall climb up a hill, I shall follow paths in order to find the stairs that lead to freedom». (Θα πάρω μιαν ανηφοριά...).
Τώρα, αν το ντοκουμέντο αυτό ετοιμάστηκε και κυκλοφόρησε από δικούς μας στην Κύπρο και κάποιος του έστειλε αντίτυπο, ή αν το έφτιαξε ο ίδιος δεν γνωρίζουμε. Όμως, η ταπεινή μας γνώμη είναι ότι όπως και να έχει το θέμα, το γεγονός ότι το κράτησε στο φωτογραφικό του άλμπουμ, όταν δεν έχει τίποτα σχετικό με όλους τους άλλους απαγχονισμούς που έκανε, ίσως να σημαίνει κάτι. Ίσως σε κάποιο στάδιο της ζωής του κάπως διαφορετικά να έβλεπε ο άνθρωπος αυτός τους 9 Ελληνοκυπρίους και ίσως να είχε και πρόβλημα με τη συνείδησή του; Είναι ένα ερώτημα.
Απαγχονίστηκαν από τον Χάρι Άλεν στις 10 Μαΐου 1956 ο Μιχαήλ Καραολής και ο Ανδρέας Δημητρίου. Στις 9 Αυγούστου 1956 ο Ανδρέας Ζάκος, ο Ιάκωβος Πατάτσος και ο Χαρίλαος Μιχαήλ. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, ο Στέλιος Μαυρομάτης και ο Ανδρέας Παναγίδης. Στις 14 Μαρτίου 1957 ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερεις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σορούς των ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους απαγχονισθέντες. Οι τέσσερεις αγωνιστές που όλοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης είναι οι ακόλουθοι: Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας και Κυριάκος Μάτσης.
Σε μια γρήγορη ματιά που έριξα σε ένα από τα βιβλία, βρήκα ότι ήταν και συν-δήμιος στον απαγχονισμό στις 15 Δεκεμβρίου 1954, στις φυλακές Holloway, της 54χρονης Ελληνοκύπριας Στυλλούς Παντοπίου Χριστοφή, που καταδικάστηκε για τον φόνο της γερμανικής καταγωγής νύφη της. (Τριάντα χρόνια ενωρίτερα στην Κύπρο η Στυλλού είχε κατηγορηθεί και για τον φόνο της πεθεράς της, όμως αθωώθηκε). Επίσης, στο βιβλίο βρίσκεται και επιστολή του Γραφείου Αποικιών ημερ. 31 Δεκεμβρίου 1957, με την οποία επίσημα εκαλείτο ο Χάρι Άλεν να αναλάβει καθήκοντα εκτελεστή στην Κύπρο. Βέβαια, μέχρι το τέλος του Δεκεμβρίου 1957, ο Άλεν είχε ήδη απαγχονίσει και τους 9 Ελληνοκυπρίους, έτσι προβληματίζει εδώ η ημερομηνία της επιστολής.Γι' αυτό θα επικοινωνήσω με το Μουσείο των φυλακών Wandsworth, ίσως πάρουμε κάποια εξήγηση.
Στο βιβλίο επίσης σημειώνεται ότι παρόλο που στο ημερολόγιό του δεν υπάρχει αναφορά, ο Χάρι Άλεν είχε πάει στην Κύπρο και τον Σεπτέμβριο του 1958 για να απαγχόνιζε τον Νίκο Σαμψών, αλλά τον σταμάτησαν την τελευταία στιγμή. Και βρέθηκε ξανά στην Κύπρο, σύμφωνα με το εν λόγω βιβλίο, το 1962 για να απαγχόνιζε άλλους τρεις, που σημαίνει είχε κληθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Ο Χάρι Άλεν έκανε 29 εκτελέσεις και βοήθησε σε άλλες 53. Η τελευταία εκτέλεση στην Αγγλία έγινε το 1964, στη Βόρειο Ιρλανδία το 1961 και στη Σκοτία το 1963, όλες από τον Χάρι Άλεν, εξού και ο «τελευταίος δήμιος της Βρετανίας». Τα αγορασθέντα αντικείμενα θα μεταφερθούν στην Κύπρο και θα δοθούν στους Συνδέσμους Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-59. Να σημειώσω ότι καθώς εκτελούνταν οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ στην Κύπρο, στο Βρετανικό Κοινοβούλιο συνεζητείτο έντονα ο τερματισμός της θανατικής ποινής...
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος (Ανταπόκριση στην «Πρώτη Εκπομπή» του Ράδιο Πρώτο, 22.5.2015)