Από τον ενθουσιασμό στην κατάθλιψη

Πώς αλλάζει η ψυχολογία της γυναίκας στην εγκυμοσύνη
Δεν σημαίνει ότι όλες οι έγκυοι θα παρουσιάσουν τις ίδιες μεταστροφές και με την ίδια ποικιλία και εναλλαγή. Δεν υπάρχει λόγος πανικού, αφού όλα αυτά αποτελούν φυσιολογικά στάδια της εγκυμοσύνης
ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ που κανονικά δεν θα ενοχλούσαν την έγκυο μπορεί να της προκαλέσουν δάκρυα ή να δημιουργήσουν συναισθήματα κατάθλιψης ή θυμού, με τον εαυτό της ή με τους κοντινούς της ανθρώπους
Η εγκυμοσύνη αποτελεί μία περίοδο συνεχών αλλαγών στη διάθεση της εγκύου, κατά την οποία οι μεταπτώσεις της κυμαίνονται από συναισθήματα ενθουσιασμού μέχρι έντονο άγχος, ακόμα και κατάθλιψη. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι έγκυοι γυναίκες θα παρουσιάσουν τις ίδιες μεταστροφές και με την ίδια ποικιλία και εναλλαγή. Δεν υπάρχει λόγος πανικού, αφού όλα αυτά αποτελούν φυσιολογικά στάδια της εγκυμοσύνης και άμεση απόρροια όλων αυτών των σωματικών αλλαγών που συμβαίνουν στο γυναικείο σώμα μέσα στο σύντομο διάστημα των εννέα μηνών.
Στο πρώτο τρίμηνο
Μια έγκυος μπορεί να μην είναι σε θέση να δει τις αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου, αλλά αυτές είναι σημαντικές. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, κάποιες νέες μητέρες μπορεί να έχουν αισθήματα ανησυχίας για την απώλεια του μωρού τους. Αυτοί οι φόβοι, αν και αβάσιμοι, είναι απόλυτα φυσιολογικοί.
Τα συνηθισμένα συναισθήματα αμφιθυμίας μεγεθύνονται αυτήν την περίοδο και ιδιαίτερα αν είναι η πρώτη εγκυμοσύνη της γυναίκας. Καταστάσεις που κανονικά δεν θα ενοχλούσαν μπορεί να προκαλέσουν δάκρυα ή να δημιουργήσουν συναισθήματα κατάθλιψης ή θυμού, με τον εαυτό της ή με τους κοντινούς της ανθρώπους.
Αυτές οι ξαφνικές συναισθηματικές διακυμάνσεις είναι πιο έντονες σε ορισμένες γυναίκες από ό,τι σε άλλες. Αυτό εξαρτάται από την προσωπικότητά τους, το είδος του στρες που βιώνουν, τη συναισθηματική υποστήριξη που λαμβάνουν, καθώς και τις ορμονικές αλλαγές στο σώμα τους.
Στο δεύτερο τρίμηνο
Μόλις το στρες και το άγχος του πρώτου τριμήνου περάσει, αρχίζουν οι συναισθηματικές μεταβολές του δεύτερου τριμήνου. Αν και τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι συνήθως λιγότερο έντονα, μπορεί να είναι εξίσου ανησυχητικά. Πολλές μητέρες αρχίζουν να ανησυχούν για την εξωτερική τους εμφάνιση και να αισθάνονται αμήχανα για το βάρος τους, και αυτά τα συναισθήματα μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Ψυχολογικά, οι μέλλουσες μητέρες μπορεί να αισθάνονται αυξημένη εξάρτηση από τον σύντροφό τους. Έχουν περισσότερες ανάγκες απ' ό,τι συνήθως και μπορεί να ανησυχούν για το αν ο σύντροφός τους θα είναι διαθέσιμος, και σε θέση να τις υποστηρίξει κατά τη διάρκεια των αλλαγών αυτής της περιόδου. Κατά τη διάρκεια αυτού του τριμήνου (4ος-6ος μήνας), τόσο η κολπική λίπανση όσο και η ροή του αίματος στην πυελική περιοχή αυξάνονται. Αυτές οι αλλαγές, καθώς και η μείωση της ναυτίας και της ευαισθησίας του στήθους του πρώτου τριμήνου αυξάνουν την επιθυμία για σεξουαλική επαφή.
Πολλές γυναίκες ανησυχούν για το αν ο σύντροφός τους εξακολουθεί να έχει το ίδιο ενδιαφέρον γι' αυτές. Η συζήτηση μεταξύ του ζευγαριού εδώ λειτουργεί καταλυτικά για το θέμα αυτό, βοηθά στη μείωση των φόβων και των ανησυχιών, έτσι ώστε το ζευγάρι να μπορεί να απολαύσει μια υγιή σεξουαλική ζωή κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου της εγκυμοσύνης.
Στο τρίτο τρίμηνο
Στο τρίτο τρίμηνο οι γυναίκες αναμένουν τον τοκετό και έρχονται αντιμέτωπες με σημαντικές φυσικές αλλαγές. Ενώ φόβοι για μιαν αποβολή έχουν συνήθως εξαφανιστεί, από αυτό το σημείο ένα νέο άγχος παίρνει τη θέση αυτού - ο φόβος της άφιξης του μωρού. Επίσης, οι ανησυχίες για τον τοκετό και τη γέννηση είναι κοινές κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων μηνών της εγκυμοσύνης. Το πώς αισθάνονται οι γυναίκες για τους φυσικούς περιορισμούς του τρίτου τριμήνου είναι μια αντανάκλαση των ανησυχιών και των συναισθήμάτων τους για την επικείμενη μητρότητα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μπορεί να χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή από τον σύντροφό τους, την οικογένειά τους και τους φίλους τους.

Μπορεί να χρειάζονται διαβεβαίωση σχετικά με τη φυσική τους εμφάνιση, ειδικά αν η σεξουαλική ορμή τους έχει μειωθεί και πάλι, καθώς και τη διαβεβαίωση σχετικά με την ικανότητά τους ως γονείς. Ειδικά τον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης, η κούραση μεγαλώνει λόγω του βάρους της κοιλιάς. Ο ύπνος γίνεται πιο δύσκολος και άστατος, και η υπερένταση διαδέχεται την υπερκόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Υπαίτιοι παράγοντες
Τα συναισθήματα των γυναικών και γενικότερα οι ψυχολογικές μεταπτώσεις μιας επιτόκου σχετίζονται με διάφορους παράγοντες οι οποίοι είναι:
-Η ηλικία της γυναίκας
-Προηγούμενη εμπειρία (ιδιαίτερα αν έχουμε ιστορικό αποβολών)
-Υγεία του εμβρύου
-Εκδήλωση ανησυχίας για τις δεξιότητες που απαιτεί η μητρότητα
-Ο σωστός προγραμματισμός της κύησης
-Οι κοινωνικές σχέσεις της
-Η οικογενειακή στήριξη και ιδιαίτερα η σχέση με τον σύντροφο
-Η κατάσταση επαρκούς στέγασης
-Η εργασία
-Ο προσωπικός χρόνος μετέπειτα
-Αν η εγκυμοσύνη ήταν προγραμματισμένη ή όχι
-Σωματικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της κύησης
Οι ορμόνες που παίζουν ρόλο
ΚΑΤΑ την εγκυμοσύνη και τον τοκετό υπάρχουν ορμόνες που εκκρίνονται για να ρυθμίσουν πολλές αλλαγές στο σώμα, αλλά ταυτόχρονα επηρεάζουν και τα συναισθήματα της εγκύου. Βέβαια όμως και κατά τον τοκετό βοηθούν το έμβρυο να γεννηθεί με ασφάλεια.
Μερικές από τις πιο σημαντικές ορμόνες είναι: τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη, η ωκυτοκίνη, η ρελαξίνη, οι ενδορφίνες και τέλος η προλακτίνη.
Οιστρογόνα και προγεστερόνη
Τα οιστρογόνα λειτουργούν μαζί με την προγεστερόνη και βοηθούν στην ανάπτυξη του εμβρύου, ιδιαίτερα στην ωρίμανση των οργάνων του και στην ανάπτυξη των σεξουαλικών του χαρακτηριστικών. Επίσης, προετοιμάζει το στήθος (τους μαστικούς αδένες) για τον θηλασμό.

Επηρεάζουν σχεδόν τα πάντα, αφού αυξάνει τη ροή του αίματος και στο δέρμα (κοκκινίλες στο δέρμα) και μαζί με την προγεστερόνη υπερτονίζει όλα τα συναισθήματα που νιώθει μια έγκυος, κάνοντάς τη συναισθηματικά πιο ευάλωτη, πιο αγχωμένη και με πιο έντονες τις αισθήσεις (π.χ. όσφρηση). Τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη παράγονται από τον πλακούντα σε αυξημένες ποσότητες καθ’ όλην τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ τα επίπεδά τους πέφτουν αμέσως μετά τη γέννα. Τα συναισθήματα συχνά κατά το δεύτερο τρίμηνο της κύησης εξασθενούν.
Ωκυτοκίνη
Είναι η ορμόνη που προκαλεί την έναρξη των συσπάσεων της μήτρας κατά τη διάρκεια του πρώτου και δεύτερου σταδίου του τοκετού. Ονομάζεται και ορμόνη της αγάπης, γιατί είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα μεταξύ της μαμάς και του νεογέννητου μωρού.
Χρησιμοποιείται και σαν συνθετική ορμόνη (syntocinon) για πρόκληση τοκετού. Βοηθάει επίσης στην υστεροτοκία (αφαίρεση του πλακούντα από την ενδομήτρια κοιλότητα) αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού.
Ρελαξίνη
Είναι η ορμόνη που βοηθάει να μαλακώσει ο τράχηλος της μήτρας καθώς και όλοι οι σύνδεσμοι του σώματος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, δίνοντας έτσι ελαστικότητα στη μέση και στη λεκάνη, κάτι που θα βοηθήσει σαφώς κατά τη γέννηση του εμβρύου. Οι αρθρώσεις βέβαια γίνονται πιο ευάλωτες, γι’ αυτό καλό είναι να αποφεύγονται έντονες αεροβικές κινήσεις και το τρέξιμο. Η ρελαξίνη φτάνει το μέγιστο της δράσης της στο πρώτο τρίμηνο της κύησης, αλλά τα αποτελέσματά της διαρκούν μέχρι το τέλος.
Ενδορφίνες
Η λειτουργία τους είναι γνωστή ως «χαρούμενες ορμόνες» και έχουν τον ρόλο να απαλύνουν τον πόνο και το στρες. Αυτό επηρεάζει την κατάσταση του μυαλού κατά τη διάρκεια του τοκετού. Οι ενδορφίνες θα δίνουν ένα φυσικό αίσθημα ευεξίας και μια βοήθεια ανοχής του πόνου. Καθώς ο τοκετός εξελίσσεται, τα επίπεδα των ενδορφινών στο σώμα της εγκύου αυξάνονται. Αν μια έγκυος κάνει επισκλειρίδιο αναισθησία, παραμένουν ίδια σε ένα σταθερό επίπεδο. Δυστυχώς, όμως, τα επίπεδα των ενδορφινών πέφτουν απότομα αμέσως μετά τη γέννα.
Προλακτίνη
Η ορμόνη αυτή βοηθάει στον έλεγχο του μεταβολισμού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και διεγείρει την ανάπτυξη των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Αν και ο πιο βασικός της ρόλος είναι η προετοιμασία του σώματος για τον θηλασμό. Επηρεάζει το στήθος, αφού είναι η βασική ορμόνη υπεύθυνη για την παραγωγή του γάλακτος αλλά και τη διατήρησή της για μήνες. Εμφανίζονται περισσότερο τα αποτελέσματά της όταν οι άλλες δύο κυρίαρχες ορμόνες (οιστρογόνα και προγεστερόνη) παύουν να εμποδίζουν τη ροή γάλακτος από τους μαστούς, δηλαδή μετά τη γέννα, οπότε θα χρειαστεί να ξεκινήσει ο θηλασμός.
Τα επίπεδά της θα παραμείνουν υψηλά για τις επόμενες 2 εβδομάδες μετά τη γέννα και μετά θα αρχίσουν να πέφτουν. Όμως ο θηλασμός ενεργοποιεί την έκκριση της προλακτίνης στη διάρκεια του χρόνου και παράλληλα καταστέλλει την έμμηνο ρύση για όσο συνεχίζεται να παράγεται προλακτίνη. Τέλος, διάφορες έρευνες πάνω στην ψυχολογία της εγκύου έδειξαν ότι σε μεγάλο πληθυσμό γυναικών ή ζευγαριών μειώνονται τα ποσοστά στρες, άγχους και ονείρων σχετικά με την κύηση της εγκύου, όταν ο επαγγελματίας υγείας αναλύει τις φυσιολογικές αλλαγές, είτε σωματικές είτε ψυχολογικές, που συμβαίνουν κατά την κύηση.
ΔΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
M.D., Ph.D., μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος,
επιστημονικός διευθυντής του Κέντρου Εξωσωματικής Αθηνών