Γιατί τόση δυστοκία να γεννηθεί το ΓΕΣΥ

Το σχετικά υψηλό επίπεδο υγείας του λαού, η επιτυχής αντιμετώπιση ασθενειών και το αίσθημα ασφάλειας που δημιουργεί η λειτουργία του δυαδικού συστήματος δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, οι οποίες αναβαθμίστηκαν σημαντικά στο μεταξύ, απέτρεψαν την εμφάνιση κρίσεων στον τομέα, παρά τις κατά καιρούς έντονες επικρίσεις που ακούονται
Το κυβερνητικό σύστημα υγείας ουσιαστικά είναι το παλιό αγγλικό σύστημα που βρήκαμε με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960. Χρηματοδοτείται βασικά από τον κρατικό προϋπολογισμό και καλύπτει πλήρως ή με μειωμένο κόστος την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στα κρατικά νοσηλευτήρια ή με παραπομπή σε ιδιωτικά, εδώ και στο εξωτερικό, των εισοδηματικά αδύνατων τάξεων κι άλλων, με τις οποίες η Κυβέρνηση έκαμε ειδική συμφωνία, όπως των δημοσίων υπαλλήλων. Από τότε διαφάνηκαν οι αδυναμίες του συστήματος.

Από πλευράς προσφοράς υπηρεσιών υπήρχε η ανάγκη συνεχούς εκσυγχρονισμού του, πράγμα που έπρεπε να επωμιστεί ο κρατικός προϋπολογισμός. Από την άλλη, οι δικαιούχοι ολοένα κι αυξάνονταν ξεπερνώντας τα 80% του πληθυσμού.

Είδαμε πολύ νωρίς τις ανάγκες αυτές και εισηγηθήκαμε από το Δεύτερο Σχέδιο Ανάπτυξης, 1967-1972, συγκεκριμένες ενέργειες: την ανέγερση, επάνδρωση κι εξοπλισμό σύγχρονων κυβερνητικών νοσοκομειακών μονάδων, την ενθάρρυνση κι υποβοήθηση του ιδιωτικού τομέα για δημιουργία πολυκλινικών και την εισαγωγή του ΓΕΣΥ, που να στηρίζεται στην τριμερή συνεισφορά Κυβέρνησης/Εργοδοτών/Εργοδοτουμένων. Το ασφαλιστικό αυτό σύστημα υγείας επιλέγηκε κατόπιν μελέτης ανάλογων σχεδίων της Ευρώπης.

Γιατί να ασφαλίζεται ο πληθυσμός για τα γηρατειά κ.λπ και να μην ασφαλίζεται για την υγεία του; Ο τομέας της Υγείας αποδείχθηκε ένας από τους πιο δύσκολους τομείς για ανάπτυξη. Το σχετικά υψηλό επίπεδο υγείας του λαού, η επιτυχής αντιμετώπιση ασθενειών και το αίσθημα ασφάλειας που δημιουργεί η λειτουργία του δυαδικού συστήματος δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας, οι οποίες αναβαθμίστηκαν σημαντικά στο μεταξύ, απέτρεψαν την εμφάνιση κρίσεων στον τομέα, παρά τις κατά καιρούς έντονες επικρίσεις που ακούονται.

Είναι ταυτόχρονα διάχυτη η απογοήτευση γι' αυτά που δεν έγιναν ώστε να μετατραπεί η Κύπρος σε ένα σύγχρονο περιφερειακό κέντρο υγείας, πρωτοποριακό στα επίπεδα ιατρικής περίθαλψης. Όλα ήσαν έτοιμα για την ανέγερση νέου Γενικού Νοσοκομείου στη Λευκωσία, στην περιοχή ΒΜΗ, όταν έγινε η εισβολή, χώρος που δεν προσφερόταν πια. Η ιδέα δεν εγκαταλείφθηκε, αν και το έργο ταλαιπωρήθηκε με τη νέα τοποθέτηση και την ανέγερσή του.

Στο μεταξύ δόθηκε έμφαση στην ανέγερση νέων επαρχιακών νοσοκομείων. Το σχέδιο ήταν να δημιουργηθεί μια πυραμίδα παροχής ιατρικών υπηρεσιών που να ξεκινά από επεμβάσεις σε μικρά περιστατικά στα ιατρικά κέντρα της υπαίθρου, τα πιο σοβαρά να παραπέμπονται στα επαρχιακά νοσοκομεία και τα πολύ σοβαρά στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Παρά τις ελλείψεις του, το σύστημα λειτουργεί με βάση την πυραμίδα αυτή.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, σε επιστολή μας προς το Υπουργείο Υγείας, επισυνάπταμε τα αποτελέσματα μελέτης που κάναμε στο Γραφείο Προγραμματισμού, όπου διαφαινόταν ότι το σχέδιο υγείας που ταίριαζε στις συνθήκες της Κύπρου ήταν το ασφαλιστικό.

Αναμέναμε ότι, με ένα τέτοιο σχέδιο, πολύ περισσότεροι παίκτες και πολύ περισσότερα κεφάλαια θα προσελκύονταν στον τομέα της υγείας. Είναι προς τιμήν τους που οι κυριότεροι κοινωνικοί εταίροι αποδέχτηκαν από την αρχή το ΓΕΣΥ. Είδαν κι εκείνοι ότι για να σταθεί ένα αναβαθμισμένο σχέδιο υγείας χρειάζεται η συνδρομή όλων των κοινωνικών εταίρων, χρειάζεται δηλαδή διευρυμένη βάση χρηματοδότησής του.
Παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν έκτοτε, ιδιαίτερα όταν σταθήκαμε στα πόδια μας μετά την εισβολή, φτάσαμε στα σημερινά αδιέξοδα. Αναμέναμε ότι μετά τη δημιουργία του ανεξάρτητου Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (2001) το όλο θέμα θα προωθείτο ομαλά. Δυστυχώς, ο Οργανισμός δεν αφέθηκε να λειτουργήσει αυτόνομα. Ίσως γιατί ο μεγαλύτερος «πελάτης» του θα ήταν το ίδιο το Υπουργείο Υγείας, το οποίο και διατήρησε τις πρωτοβουλίες κινήσεων. Γιατί έγινε τότε ο Οργανισμός;

Παρόλο που κι η Τρόικα υιοθέτησε την ιδέα του ΓΕΣΥ, προφανώς για δημοσιονομικούς λόγους, φαίνεται να επιμένει σε συγκεκριμένη μεθοδολογία, στην αυτονόμηση πρώτα των κρατικών νοσηλευτηρίων. Και το ερώτημα που τίθεται: είναι πράγματι η αυτονόμηση απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσει το ΓΕΣΥ; Από το προσχέδιο αυτονόμησης που ετοιμάστηκε μαθαίνουμε ότι πρόθεση είναι η δημιουργία πέντε οργανισμών υπεύθυνων για τα νοσοκομεία κάθε επαρχίας, που θα αναλάβουν τη μελλοντική οργάνωση και λειτουργία των μονάδων, που υπάγονται σ’ αυτούς.

Εφόσον άμεσα δεν αλλάζει τίποτε αναφορικά με τη στελέχωση και τη λειτουργία των νοσοκομείων, η εισήγησή μου είναι να δοθεί το πράσινο φως στον ΟΑΥ να προχωρήσει να στήσει τους μηχανισμούς του σε συνεργασία με το Τμήμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων, όπως τροχοδρομήθηκε από το 1992, και να αρχίσει να καταβάλλει τα έξοδα νοσηλείας για κάθε δικαιούχο που επισκέπτεται τα νοσοκομεία κι όσες ιδιωτικές κλινικές ενταχθούν στο σύστημα.

Εφόσον εναπόκειται στον κάθε ασθενή να επισκέπτεται τον προσωπικό του γιατρό και να επιλέγει το νοσηλευτικό ίδρυμα για παραπομπή, τούτο είναι αρκετό για να ωθήσει όλα τα ιδρύματα να οργανωθούν καλύτερα για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό, που θα δημιουργηθεί.
Ένα άλλο θέμα που καθυστέρησε την εισαγωγή του ΓΕΣΥ είναι οι ασφαλιστικές διευθετήσεις υγείας πολλών συμπατριωτών μας, κάτι που έπρεπε να διευκολύνει παρά να δυσκολεύει τις εξελίξεις. Θα περιοριστώ σε δυο σχετικά παραδείγματα: Ασφαλώς ο ΟΑΥ θα πρέπει να ετοιμάζει κατάλογο με τις ασθένειες που θα καλύπτει και το εύρος της κάλυψης. Οιαδήποτε επιπλέον περίθαλψη θα καλύπτεται από την ασφάλεια του ασθενούς.
Για όσους ασθενείς καλύπτονται πλήρως από το ΓΕΣΥ, οι ασφάλειές τους με ένα συμφωνημένο τρόπο μπορούν να βοηθούν στην κάλυψη της συνεισφοράς του πελάτη τους στο ΓΕΣΥ. Οι ασφαλιστικές εταιρίες έχουν αποδείξει ότι είναι ιδιαίτερα εφευρετικές στην επινόηση νέων ασφαλιστικών συμβολαίων.
ΔΡ ΙΑΚΩΒΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ
Πρώην Υπουργός,
Πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού
www.iacovosaristidou.com