Κατεχόμενο χωριό Περιστερωνοπηγή

Η παράδοση λέει πως κάποιος βοσκός, που έβοσκε το κοπάδι του, είδε ένα γουρούνι να σκάβει τη γη. Όταν πλησίασε είδε πως το χώμα ήταν υγρό, και όταν το καθάρισε έβγαινε νερό. Ο τόπος ονομάστηκε Πηγή, και τότε άρχισε να χτίζεται ο συνοικισμός κοντά στη Πηγή
Η Περιστερωνοπηγή ήταν ένα από τα μεγαλύτερα γεωργοκτηνοτροφικά χωριά της Μεσαορίας. Τα κύρια προϊόντα τους ήταν τα σιτηρά και ιδιαίτερα το κριθάρι, γιατί άντεχε περισσότερο στην ανομβρία. Το Χωριό ήταν συνένωση δύο κοινοτήτων, της Περιστερώνας και της Πηγής.
Η Περιστερώνα πήρε το όνομά της από τα περιστέρια, γιατί ήταν τόπος που εκτρέφονταν στα παλιά χρόνια. Στα προχριστιανικά χρόνια τα περιστέρια ήταν τα ιερά πτηνά της Θεάς Αφροδίτης.
Η Πηγή είναι νεότερη. Ο συνοικισμός σχηματίστηκε αργότερα. Η παράδοση λέει πως κάποιος βοσκός, που έβοσκε το κοπάδι του, είδε ένα γουρούνι να σκάβει τη γη. Όταν πλησίασε είδε πως το χώμα ήταν υγρό, και όταν το καθάρισε έβγαινε νερό. Ο τόπος ονομάστηκε Πηγή, και τότε άρχισε να χτίζεται ο συνοικισμός κοντά στην Πηγή.
Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας η Περιστερωνοπηγή παραχωρήθηκε από τον βασιλιά της Κύπρου σαν Φέουδο στον Φράγκο Αρχιεπίσκοπο της Κύπρου. Μετά την άλωση της Κύπρου από τους Τούρκους, η Περιστερωνοπηγή υποχρεώθηκε μαζί με τα χωριά Γέναγρα, Άσσια, Βιτσάδα, Απαλαίστρα -εξαφανίσθηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας-, Αχερά, Παλαίκυθρο, Τζάος, Λευκόνοικο, Ελιά, Κοιλάνι, Καζάφανι, Λεύκα και Λάπηθος, να πληρώνουν ετήσιο φόρο 12 χιλιάδες γρόσια για συντήρηση των Γενιτσάρων.
Άγιος Αναστάσιος
Το όνομα του Αγίου Αναστασίου κατέχει ξεχωριστή θέση στις καρδιές των χριστιανών σε ολόκληρη την Κύπρο. Ήταν κι αυτός ένας από τους ορθόδοξους Έλληνες που υπηρετούσαν μισθοφόροι στη Γερμανία και έλαβαν μέρος στην πρώτη Σταυροφορία, γι' απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τα χέρια των μουσουλμάνων. Σαν τέλειωσε η Σταυροφορία, πολλοί από αυτούς αποσύρθηκαν στην έρημο του Ιορδάνη για να ασκητέψουν. Όταν όμως οι Σαρακηνοί κυρίευσαν την Παλαιστίνη, αναγκάστηκαν να φύγουν για να γλυτώσουν τους διωγμούς. Επιβιβάστηκαν σε ένα πλοίο και ξεκίνησαν για την πατρίδα τους. Η δυνατή όμως τρικυμία τους έφερε στην Κύπρο. Ήταν τριακόσιοι, μεταξύ των οποίων και ο Άγιος Αναστάσιος. Χωρίστηκαν σε ομάδες και εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Κύπρου. Ο Άγιος Αναστάσιος εγκαταστάθηκε στην Περιστερωνοπηγή, όπου γρήγορα διακρίθηκε για την αγιότητα και την ευσέβειά του.
Σήμερα κάτω από την ομώνυμη εκκλησία, υπάρχει το σπήλαιο του Αγίου, που είναι λαξευμένο σ' ένα βράχο. Εδώ κατέφευγαν οι άρρωστοι για να θεραπευθούν. Στο σπήλαιο αυτό ο επισκέπτης κατεβαίνει από εννέα σκαλοπάτια. Η στέγη του είναι καμαρωτή και στο μέσο στηρίζεται σε μια κολόνα κορινθιακού ρυθμού. Στο κιονόκρανο πατούσαν οι άρρωστοι και αγκαλιάζοντας την κολόνα περιστρέφονταν γύρω απ' αυτήν τρεις φορές για να γιατρευθούν από τους πόνους και τις νευραλγίες τους. Στη νότια πλευρά του σπηλαίου υπάρχει μια μικρή πεζούλα, κάτω από την οποία βρίσκεται ο τάφος του Αγίου. Πάνω στην πεζούλα ήταν τοποθετημένη η εικόνα του και δίπλα σε αυτήν μερικά ξύλινα εργαλεία, σακοράφια και υφαντικές σαΐτες (μακούτζια), που χρησιμοποιούσε ο Άγιος για τη δουλειά του. Ο ναός του Αγίου κτίστηκε το 1755 από τον Άγιο Πανάρετο, γέννημα και θρέμμα κι αυτός της Περιστερωνοπηγής. Κι αυτό το μαρτυρεί μια πλάκα που βρίσκεται πάνω από την κύρια είσοδο του ναού.
Παιδεία
Η Περιστερωνοπηγή έχει τη φήμη πως είναι γενέτειρα πολλών δασκάλων και μορφωμένων. Σ' ένα σπίτι, στο σπίτι του Γιακουμή Χατζηζαχαρία, βγήκαν τέσσερεις δάσκαλοι που σήμερα εργάζονται στις ελεύθερες περιοχές. Το πρώτο σχολείο λειτούργησε το 1875 στο μοναστήρι του Αγίου Αναστασίου, με πρώτο δάσκαλο κάποιον Γεώργιο Ευστρατίου, τον οποίο οι Περιστερωνοπηγιώτες πήραν από τους Λευκονοικιάτες, αφού του έδωσαν περισσότερα χρήματα απ' όσα έπαιρνε. Το 1929 οι κάτοικοι έκτισαν το πρώτο τους σχολείο, που λειτούργησε με 4 δασκάλους.
Συμβολή στον αγώνα
Μεγάλη και πολύπλευρη ήταν η συμβολή και η προσφορά της Περιστερωνοπηγής στον Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59. Πολλά ήταν τα μέλη
της ΕΟΚΑ, και πολλοί φυλακίστηκαν ή πήγαν στα κρατητήρια. Τα εθνικόφρονα σωματεία αποτέλεσαν το φυτώριο μέσα από το οποίο έβγαιναν τα βλαστάρια που πύκνωναν τις τάξεις της ΕΟΚΑ. Παράλληλα και οι νεάνιδες της κοινότητας προσέφεραν ό,τι μπορούσαν στον αγώνα αυτόν. Γενικά η Περιστερωνοπηγή ήταν μια εθνική έπαλξη σ' όλους τους αγώνες του λαού μας. Στη διάρκεια της εισβολής το 1974, η Περιστερωνοπηγή έχασε αρκετά παλληκάρια της στις μάχες, ενώ αρκετοί συγχωριανοί μας δολοφονήθηκαν και αγνοούνται. Μετά την εισβολή οι κάτοικοι διασκορπίσθηκαν σ' όλα τα μέρη της ελεύθερης Κύπρου και τώρα όλοι, κάτω από τη Στέγη του Προσφυγικού τους Σωματείου, ανασυνδέονται και ανανεώνουν την απόφασή τους για επιστροφή και δικαίωση.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2015, ημέρα μνήμης του Αγίου Αναστασίου, όλοι οι κάτοικοι της Περιστερωνοπηγής θα μαζευτούν στην εκκλησία Αγίου Μοδέστου στις 6:00 μ.μ., για να τιμήσουν τον Άγιό τους και να χαλυβδώσουν την πίστη τους για Λευτεριά και Δικαίωση της πατρίδας μας. Το βράδυ της ίδιας ημέρας θα ακολουθήσει η συνεστίαση των Περιστερωνοπηγιωτών στην Κοφίνου, την οποία διοργανώνει το Προσφυγικό Σωματείο Ένωση Περιστερωνοπηγιωτών. Είσοδος μετά φαγητού και ποτού €13,00. Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, όλοι οι κάτοικοι της Περιστερωνοπηγής θα δώσουν μαζικά το «παρών» τους για να προσκυνήσουν και να τιμήσουν τον Άγιο Αναστάσιο, και να ανταμώσουν ξανά στην προσφυγιά.
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ
Γενική Οργανωτική Γραμματέας «Προσφυγικού Σωματείου Ένωση Περιστερωνοπηγιωτών»