Δικαιοσύνη ανηλίκων

Το παρόν άρθρο γράφεται υπό την ιδιότητα του συγγραφέως ως Μέλους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη Νεανική Δικαιοσύνη (European Council for Juvenile Justice) επ’ αφορμή του τελευταίου περιστατικού που απασχολεί την κοινή γνώμη στην Κύπρο. Τονίζεται εξ υπαρχής ότι σε μια κοινωνία που φωνάζει «βοήθεια», η κοινωνική προστασία δεν αποτελεί απλώς ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά επιτακτική υποχρέωση όλων μας για άμεση ανταπόκριση. Το σοκ ακολουθεί πάντα της αλήθειας, συνήθως ως εφήμερο γεγονός συγκεκριμένων, κάποιες φορές μεμονωμένων και κάποιες άλλες ενδημικών, περιστατικών. Για ζητήματα που αφορούν παιδιά, η ανάγκη λήψης μέτρων, προληπτικών κυρίως αλλά και παρεμβατικών στη βάση των επιταγών του σεβασμού των βέλτιστων συμφερόντων του παιδιού, παραμένει παντοτινά αδήριτη. Για ένα σύστημα δικαιοσύνης φιλικό προς τα παιδιά, που να προωθεί την ανάπτυξή τους και να σέβεται τα δικαιώματά τους.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης υιοθέτησε κατευθυντήριες οδηγίες για μια φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη, που περιλαμβάνει τις περιπτώσεις όπου τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το σύστημα δικαιοσύνης, συμπεριλαμβανόμενης της επαφής ως θυμάτων, θυτών ή εμπλεκομένων μερών. Δυστυχώς, σε αρκετά δικαϊκά συστήματα, συμπεριλαμβανομένου του κυπριακού, η επαφή αυτή δεν είναι φιλική.

Πρωτίστως, η οποιαδήποτε επαφή των παιδιών με το σύστημα δικαιοσύνης θα πρέπει να εξυπηρετεί, να προωθεί, να προάγει και να διασφαλίζει το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, ως καθορίζεται στο Άρθρο 3 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού (1989), στη βάση της αρχής της μη-διάκρισης για οποιοδήποτε λόγο, του δικαιώματος του παιδιού στην ανάπτυξη, της ελεύθερης έκφρασης των απόψεών του, ειδικά για θέματα που το απασχολούν.

Ο όρος «βέλτιστο συμφέρον του παιδιού» περιλαμβάνει πολλούς εξειδικευμένους και εξατομικευμένους παράγοντες σε σχέση με το παιδί, όπως είναι η ηλικία του, το επίπεδο ωριμότητάς του, η οικογενειακή του κατάσταση, το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί και οι εμπειρίες που έχει βιώσει ή βιώνει. Σε οποιαδήποτε των περιστάσεων, όπου το παιδί έρχεται σε επαφή με τον νόμο ή το σύστημα δικαιοσύνης γενικότερα, θα πρέπει να γίνεται καθορισμός του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού (best interests determination) από εξειδικευμένη πολυθεματική ομάδα με τη συμμετοχή του ίδιου του παιδιού.

Η δικαιοσύνη φιλική προς τα παιδιά αναφέρεται σε συστήματα δικαιοσύνης που εγγυώνται τον σεβασμό και την αποτελεσματική εφαρμογή όλων των δικαιωμάτων των παιδιών στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές που αναφέρονται στη σχετική Σύμβαση του ΟΗΕ και στις κατευθυντήριες οδηγίες του Συμβουλίου της Ευρώπης και λαμβάνοντας δεόντως υπόψη το επίπεδο ωριμότητας και κατανόησης του παιδιού και τις περιστάσεις της υπόθεσης.

Ειδικότερα, η Δικαιοσύνη αλλά και τα παρεμβατικά συστήματα κοινωνικής ευημερίας πρέπει να είναι κατάλληλα δομημένα για την εξυπηρέτηση των βέλτιστων συμφερόντων του παιδιού, στοχεύοντας πρωτίστως στην αντιμετώπιση καταστάσεων με τρόπο επιμελή, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού, σεβόμενα την ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια του παιδιού.
ΔΡ ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΤ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας,
LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law - International Law
and Human Rights (Kent),
Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας