Ψηφιδωτό προκλήσεων και προοπτικών

ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΑΝΟΙΚΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ
Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟ 2019 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ - ΚΛΕΙΔΙΑ: ΤΡΑΠΕΖΕΣ, ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, ΝΑΥΤΙΛΙΑ, ΑΚΙΝΗΤΑ, ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Το 2019 ακολουθεί μια βαρυφορτωμένη με οικονομικές εξελίξεις χρονιά, όπως ήταν το 2018. Τα ανοικτά ζητήματα είναι πολλά και σηματοδοτούν από τώρα σημαντικές εξελίξεις σε διάφορα μέτωπα με τον νέο χρόνο. Δέκα άνθρωποι κλειδιά αρθρογραφούν στη «Σημερινή» και απαριθμούν τις προκλήσεις και τις προοπτικές της κυπριακής οικονομίας, ο καθείς από τον τομέα δραστηριοποίησής του. Τράπεζες, υπηρεσίες, τουρισμός, ναυτιλία και ακίνητα είναι νευραλγικής σημασίας τομείς για την κυπριακή οικονομία. Επιπλέον καταθέτουν τις απόψεις τους ο Γενικός Διευθυντής της ΟΕΒ, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΕΒΕ και ο Γενικός Γραμματέας της ΣΕΚ.
Οι πρεμιέρες

Το 2019 θα γίνει αισθητή η παρουσία δύο πολυσυζητημένων σχεδίων, τα οποία έχουν ένθερμους υποστηρικτές και επικριτές. Το Σχέδιο Εστία, έχοντας λάβει και τις απαραίτητες εγκρίσεις της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης, παρά τη δέσμευση των κονδυλίων του κατά την ψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού. Το Σχέδιο έρχεται αφενός να δώσει ανάσες σε ευάλωτους δανειολήπτες, στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων. Αφετέρου συνδράμει τις προσπάθειες των τραπεζών στην αντιμετώπιση του σκληρού πυρήνα των ΜΕΔ. Το ΓεΣΥ τρέχει, επίσης, στις ράγες της εφαρμογής του, αν και αναμένεται να συναντήσει περισσότερα προβλήματα σε σύγκριση με το Σχέδιο Εστία.
Ανοικτά μέτωπα

Οι τράπεζες καλούνται να τα βγάλουν πέρα έχοντας ν’ αντιμετωπίσουν αρκετές ακόμη προκλήσεις. Η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων εξακολουθεί να αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για όλα, σχεδόν, τα τραπεζικά ιδρύματα. Η ηλεκτρονική εκποίηση εκτιμάται ότι θα βοηθήσει. Η παρουσία και μόνο του Εστία καλύπτει τα νώτα των τραπεζών σε περίπτωση εκποίησης ακόμη και πρώτης κατοικίας εάν ο κάτοχός της δεν θεωρείται ευάλωτος με βάση το Σχέδιο. Οι πωλήσεις δανείων ήρθαν για να μείνουν, αφού δοκιμάστηκαν το 2018, άρεσαν και θα έχουν και συνέχεια το 2019.

Στα μεγάλα στοιχήματα, τα οποία καλούνται να κερδίσουν οι τράπεζες της Κύπρου στο άμεσο μέλλον, κατατάσσει ο Γενικός Διευθυντής του Συνδέσμου Τραπεζών και την ψηφιοποίηση. Στο άρθρο του στη «Σ», ο Δόκτωρ Μιχάλης Καμμάς σημειώνει ότι «η εποχή της ψηφιοποίησης δημιούργησε νέες ανάγκες πελατών, τάση που ωθεί στο κτίσιμο νέων προϊόντων, υπηρεσιών και εσωτερικών διαδικασιών».

Πέραν τούτων, το αυστηρό εποπτικό πλαίσιο και η υιοθέτηση ευρωπαϊκών οδηγιών και άλλων απαιτήσεων, που αφορούν στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, δημιουργούν πρόσθετες πιέσεις.

Ο δείκτης χρέους

Το δημόσιο χρέος της χώρας, αν και είχε ξεφουσκώσει το 2017 -για πρώτη φορά μετά από χρόνια- έστω και οριακά κάτω από το 100% του ΑΕΠ, έχει ανέβει και πάλι σε ψηλά επίπεδα συνεπεία των κινήσεων, που έγιναν στην πρώην Συνεργατική. Το οικονομικό επιτελείο της Κυβέρνησης καθησυχάζει ότι το χρέος της χώρας είναι βιώσιμο και αναμένει ότι θα κινείται σταδιακά πτωτικά με την πάροδο των χρόνων. Εκτιμάται ότι το δημόσιο χρέος θα μειωθεί το 2018 στο 105,6% του ΑΕΠ και ακολούθως θα μειώνεται κατά 6%, περίπου, ετησίως. Σταθερή μείωση καταγράφει και το ιδιωτικό χρέος. Η περαιτέρω αναβάθμιση της Κύπρου από τους οίκους αξιολόγησης δεδομένα θα περάσει μέσα από τη βελτίωση των δύο δεικτών, όπως και αυτού των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Τα «ραντεβού» των μεταρρυθμίσεων

Ο Υπουργός Εσωτερικών έχει ήδη τροχοδρομήσει την περιβόητη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οι πρώτες συγκρούσεις έχουν καταγραφεί και αναμένεται να ενταθούν περαιτέρω δοκιμάζοντας τις αντοχές του Κωνσταντίνου Πετρίδη. Λίαν συντόμως αναμένεται να ανοίξει εκ νέου το κεφάλαιο Cyta. Η Κυβέρνηση δεν προτίθεται να τα παρατήσει και θα επιδιώξει ξανά τις πιθανότητες επίτευξης του αναθεωρημένου της στόχου για μερική αποκρατικοποίηση του Οργανισμού. Πρόκειται για μια κίνηση, η οποία θα καταδείξει εάν ο εναγκαλισμός Αβέρωφ Νεοφύτου - Νικόλα Παπαδόπουλου (βλέπε μείωση φόρου κατανάλωσης καυσίμων) θα έχει και συνέχεια, με το ΔΗΚΟ να στηρίζει τη μερική αποκρατικοποίηση της Cyta. Μια τέτοια κίνηση ενδέχεται να ανοίξει νέα μέτωπα εντός του κόμματος του κέντρου. Άλλο ένα μνημονιακό κατάλοιπο είναι αυτό της μεταρρύθμισης της δημόσιας υπηρεσίας.
Ολικό λίφτινγκ

Τώρα είναι η ώρα για δραστικές αλλαγές προς οικοδόμηση ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης, σημειώνει στο δικό του άρθρο στη «Σ» ο Διευθύνων Σύμβουλος τη PwC Κύπρου. Ο Ευγένιος Ευγενίου θεωρεί ότι «χρειάζεται να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις με στόχο την ενθάρρυνση της καινοτομίας, την αύξηση της παραγωγικότητας, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της διευκόλυνσης του επιχειρείν και της πλήρους προσαρμογής στην ψηφιακή εποχή». Όσον αφορά τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών, σημειώνει ότι «καλείται να διαχειριστεί τα νέα δεδομένα και τις συνεχόμενες εξελίξεις σε θέματα τεχνολογίας, φορολογίας, διαφάνειας, ρύθμισης και γεωπολιτικής αβεβαιότητας».
Τα ρεκόρ και οι κίνδυνοι

Η τουριστική βιομηχανία υποδέχεται το 2019 το Υφυπουργείο Τουρισμού. Οι ξενοδόχοι αναμένουν όξυνση του ανταγωνισμού και επισημαίνουν ότι τα ρεκόρ των τελευταίων δύο ετών δεν πρέπει να «ερεθίζουν» τον εφησυχασμό. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΥΞΕ απαριθμεί στο άρθρο του στη «Σ» τις τρεις βασικές προκλήσεις του 2019. Ο Χάρης Λοϊζίδης σημειώνει ότι το Brexit είναι εν δυνάμει απειλή, για το τουριστικό ρεύμα από τη σημαντικότερη τουριστική αγορά της Κύπρου.

Προβληματισμός υπάρχει και για τη δεύτερη μεγαλύτερη τουριστική αγορά, «εξασθένηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ρουβλιού έναντι του ευρώ ενδέχεται να συρρικνώσει το διαθέσιμο εισόδημα των Ρώσων τουριστών σε χώρες της Ευρωζώνης», σημειώνει.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΠΑΣΥΞΕ, «η υποτίμηση της τουρκικής λίρας αλλά και οι γενναιόδωρες επιδοτήσεις που δίνει το τουρκικό κράτος για τις πτήσεις προς τους τουριστικούς του προορισμούς ενισχύουν περαιτέρω τη θέση της χώρας, καθιστώντας την έναν ανταγωνιστικό προορισμό για το 2019».
Συγκρουσιακό κλίμα

«Μυρίζει μπαρούτι» σε δύο τουλάχιστον μέτωπα στον ιδιωτικό τομέα. Η εκκρεμότητα στην ανανέωση των πιο κρίσιμων συλλογικών συμβάσεων, αυτών της ξενοδοχειακής βιομηχανίας και των κατασκευών. Ενδεικτική είναι η σημείωση του Γ.Γ. της ΣΕΚ στο άρθρο του στη «Σ». «Το γεγονός ότι έχει προκύψει σοβαρή υπαναχώρηση της εργοδοτικής πλευράς σε ό,τι αφορά την κατ' αρχήν συμφωνία στην οικοδομική βιομηχανία και την προκήρυξη απεργιακών μέτρων από την πλευρά των εργαζομένων, δημιουργεί τεράστια ερωτηματικά ως προς τη δυνατότητα κατοχύρωσης της εργατικής ειρήνης. Απευχόμαστε να υπάρξει ανάλογη εξέλιξη στη ξενοδοχειακή βιομηχανία, η οποία θα είναι αναπόφευκτη σε περίπτωση που η εργοδοτική πλευρά δεν αναγνωρίσει τον ρόλο και τη συνεισφορά των εργαζομένων στη σημαντική αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων στον κλάδο», σημειώνει με νόημα ο Ανδρέας Μάτσας.

Ιδιαίτερη μνεία στο όλο θέμα κάνει και ο Γενικός Διευθυντής της ΟΕΒ, ο οποίος επικαλείται στο δικό του άρθρο στη «Σ» την αύξηση του εργατικού κόστους για τις επιχειρήσεις με την «ανατολή» του 2019 κατά 2,35% και με τους εργαζόμενους να έχουν μείωση απολαβών κατά 2,2% λόγω των εισφορών σε ΓΕΣΥ και Κοινωνικές Ασφαλίσεις. «Μέσα στις συνθήκες αυτές, διαρκώς ενισχύονται οι πολεμικές ιαχές των συντεχνιών σε καίριους τομείς όπως η τουριστική και κατασκευαστική βιομηχανία, προκαλώντας ανησυχίες για την εργατική ειρήνη και τη διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας μας. Η ανανέωση των συμβάσεων στους κλάδους αυτούς, και σε όλους τους άλλους που εντάσσονται στον διαπραγματευτικό κύκλο του 2019, πρέπει να γίνει ειρηνικά και στο πλαίσιο των αντοχών των επιχειρήσεων», σημειώνει ο Μιχάλης Αντωνίου.

Εργατική αναταραχή υποβόσκει και στους κόλπους του τραπεζικού τομέα. Δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η έντονη αντίδραση των συντεχνιών και στο θέμα της μερικής αποκρατικοποίησης της Cyta. Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΕΒΕ, Μάριος Τσιακκής, ο οποίος επίσης αρθρογραφεί στη «Σ», σημειώνει ότι «θα πρέπει να συνεχιστεί η πολιτική της δημοσιονομικής πειθαρχίας, να συγκρατηθούν τα νέα αιτήματα για αύξηση του κρατικού μισθολογίου αλλά και του εργατικού κόστους στον ιδιωτικό τομέα στο πλαίσιο των αντοχών της οικονομίας και να δώσουμε έμφαση στη μείωση του δημόσιου χρέους που εκτοξεύθηκε και πάλι στο 110% του ΑΕΠ».
Η πορεία των ακινήτων

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον το 2019 προκύπτει και για τον τομέα των ακινήτων. Ο πρόεδρος του RICS Κύπρου σταχυολογεί στο άρθρο του στη «Σ» τους λόγους για τους οποίους στη Λεμεσό έχουν εκτοξευθεί οι τιμές και εξηγεί τη δυναμική της Αγίας Νάπας και της Πάφου. Σύμφωνα με τον Θωμά Δημόπουλο, «το ιστορικά χαμηλό ποσοστό των επιτοκίων δανεισμού και των καταθετικών επιτοκίων δημιουργούν αρκετές ευκαιρίες και ενισχύουν το ενδιαφέρον των επενδυτών για τα ακίνητα». Επιπλέον σημειώνει ότι λόγω της πρακτικής ανταλλαγής χρέους με ακίνητα, «οι τράπεζες είναι και εν δυνάμει μεσίτες ή και διαχειριστές ακινήτων».
Η ισχυρή ναυτιλία

Η εφαρμογή ολοκληρωμένης «Εθνικής Στρατηγικής για τη Ναυτιλία» από το αρμόδιο Υφυπουργείο σε συνεργασία με τη Ναυτιλιακή Βιομηχανία, αλλά και η εφαρμογή νέων υποστηρικτικών μέτρων/δράσεων και ευέλικτων μηχανισμών αποτελεί, σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου, «σημαντικό στόχο και πρόκληση για το 2019». Αυτό, σημειώνει στο άρθρο του στη «Σ» ο Θωμάς Καζάκος, θα συμβάλει «ώστε η Κύπρος να παραμείνει ένα βιώσιμο ναυτιλιακό κέντρο με απτές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης τόσο για τον τομέα της Ναυτιλίας και κατ’ επέκτασιν της οικονομίας».