Τελικά, παίζουμε με τη δημόσια υπηρεσία

Δεν είναι μόνο στα θέματα προγραμματισμού/συντονισμού, που εγκαταλείψαμε διευθετήσεις που απέδωσαν καρπούς στον Τόπο, αλλά και στο εξίσου σοβαρό θέμα του εκσυγχρονισμού της Δημόσιας Υπηρεσίας (ΔΥ). Αντί να ενισχύσουμε το Τμήμα Διοίκησης και Προσωπικού, για το έργο αυτό, η αρμοδιότητα ανατέθηκε στον Υφυπουργό παρά τω Προέδρω. Μέχρι εδώ κανένα πρόβλημα. Το Υφυπουργείο αυτό μπορεί να εποπτεύει οποιοδήποτε έργο προτεραιότητας κατ’ εντολήν του Προέδρου. Σε τέτοιες ή ανάλογες περιπτώσεις, όμως, πρέπει να μην παρακάμπτεται το αρμόδιο Τμήμα.

Με την υπουργοποίηση του Υφυπουργού Κ. Πετρίδη μάθαμε ότι «σύσσωμη» η Μονάδα Διοικητικής Μεταρρύθμισης μετακόμισε στο Yπουργείο Εσωτερικών, που δεν έχει οργανική σχέση με το θέμα, ενώ αντιμετωπίζει το ίδιο σωρεία προβλημάτων (διεκπεραίωση/έκδοση τίτλων ιδιοκτησίας, θέματα περιβαλλοντικά/πολεοδομίας/χωροταξίας, αποκομιδής/διάθεσης σκυβάλων, Τοπικών Αρχών κ.ά.). Ενόψει αυτών, το σημαντικότατο θέμα της μεταρρύθμισης της ΔΥ θα έπρεπε να επανέλθει στο Τμήμα Προσωπικού.
Προτού δημοσιοποιήσω τις σκέψεις αυτές, μάθαμε ότι η Κυβέρνηση προχώρησε στον διαμοιρασμό του έργου της ΜΔΜ σε τρία διαφορετικά Υπουργεία. Κι εδώ αποκαλύφθηκε η σύγχυση που επικρατούσε για τρία χρόνια. Ενώ μιλούσαμε για μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας (γι' αυτό μετατέθηκε στο Προεδρικό κι ο Διευθυντής του Τμήματος Προσωπικού), τώρα μαθαίνουμε ότι το έργο της ΜΔΜ είχε να κάμει με τις αρμοδιότητες του υπό συζήτηση Υφυπουργείου Ανάπτυξης. Ο Υπουργός Εσωτερικών ανέφερε ότι η ΜΔΜ ήταν μια προσωρινή διευθέτηση, μέχρι να δημιουργηθεί το Υφυπουργείο Ανάπτυξης. Ειλικρινά, δεν το καταλαβαίνω.

Γιατί δεν έδωσε τότε στη ΓΔ Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης, στην οποία μάλιστα υπηρέτησε, τις παλιές της αρμοδιότητες, όπως εισηγήθηκα σε σύσκεψη που ζήτησα και παρευρέθη, ένα βήμα προς τη δημιουργία Υφυπουργείου Ανάπτυξης; Κι ενώ μιλούμε για τη μεταρρύθμιση της ΔΥ, στη νέα διευθέτηση πουθενά δεν αναφέρεται το θέμα αυτό.
Ο εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Υπηρεσίας ήταν πάντοτε μέσα στις επιδιώξεις μας. Το Δεύτερο Πενταετές Σχέδιο Ανάπτυξης, 1967-1971, έθεσε ως στόχους την κατάργηση της γραφειοκρατίας, την εμφύσηση επιχειρηματικού πνεύματος και την προσέλκυση/διατήρηση στην υπηρεσία προσώπων με υψηλά προσόντα για την εφαρμογή φιλόδοξων προγραμμάτων ανάπτυξης. Βασικός στόχος ήταν η ΔΥ να καταστεί ο κύριος σύμβουλος της εκάστοτε Κυβέρνησης. Έτσι η Κυβέρνηση δεν θα χρειαζόταν να προσφύγει στην εκμίσθωση των υπηρεσιών μεγάλου αριθμού συμβούλων.
Έκτοτε είχαμε κηρύξει πόλεμο κατά της γραφειοκρατίας είτε αυτή οφειλόταν στους ίδιους τους υπαλλήλους είτε στο σύστημα. Αναλάβαμε σταυροφορία μηχανογράφησης των κυβερνητικών εργασιών, υποστηρίξαμε ποικιλοτρόπως την επιμόρφωση των λειτουργών και την απλοποίηση των διαδικασιών. Κι εκεί που κατά καιρούς νομίζαμε ότι έγινε πρόοδος, φαίνεται ότι το σύνδρομο του Σίσυφου επενεργεί και την ανατρέπει. Η ίδια η Ε.Ε. υιοθέτησε μια καινούργια δράση για πάταξη της γραφειοκρατίας στη ΔΥ.
Το δίπτυχο πάνω στο οποίο εργαστήκαμε, περιελάμβανε από τη μια τη δημιουργία μιας ικανοποιημένης ΔΥ κι από την άλλη την απαίτηση για ανιδιοτελή εργασία και παραδειγματικό ζήλο από πλευράς των υπαλλήλων. Είχα την ευκαιρία πολλές φορές να προβάλω στην πράξη τις θέσεις αυτές. Να βεβαιωθούμε ότι εξασφαλίζεται μια αξιοπρεπής διαβίωση για τους δημόσιους υπαλλήλους, όχι κατ’ ανάγκην με αυξήσεις μισθών, καθώς και ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας και να απαιτήσουμε από όλους πλήρη αφοσίωση στην αποστολή τους.
Ένα θέμα, που ενοχλούσε ιδιαίτερα, ήταν η έλλειψη συντονισμού μεταξύ Τμημάτων. Το γεγονός αυτό μου το επισήμανε άγνωστός μου πολίτης, όταν λίγο μετά την εισβολή εκθείαζα από την τηλεόραση τα επιτεύγματα της ΔΥ στην επαναδραστηριοποίηση. Η έρευνα που κάναμε έφερε στο φως κραυγαλέο το πιο πάνω πρόβλημα. Η αίτηση πήγαινε κι ερχόταν από Τμήμα σε Τμήμα για απόψεις.
Εισηγήθηκα τότε την απλοποίηση της διαδικασίας. Όταν ένα Τμήμα παραλαμβάνει μια αίτηση, να ανοίγει περισσότερους φακέλους και να στέλλονται ταυτόχρονα στα συναρμόδια Τμήματα. Εάν παρίσταται ανάγκη επιτόπιας επίσκεψης, να γίνεται από κοινού για εξοικονόμηση χρόνου κι εξόδων. Τέλος τα Τμήματα να συνέρχονται σε τακτή προθεσμία για να αποφασίζουν επί των αιτήσεων που ήδη έχουν μελετήσει. Η εισήγηση έγινε δεκτή κι εφαρμόστηκε με επιτυχία για αρκετό καιρό.
Το τι γινόταν στις περιπτώσεις των ξένων επενδύσεων/υπεράκτιων εταιριών ήταν τριτοκοσμικό! Οι ίδιοι οι ξένοι αιτητές περιέφεραν τους φακέλους από γραφείο σε γραφείο για να πάρουν τις σχετικές εγκρίσεις/υπογραφές. Ζήτησα από την Κεντρική Τράπεζα, στην οποία απευθύνονταν τότε οι αιτήσεις, να τις στέλλει η ίδια στις αρμόδιες Υπηρεσίες, ενώ μόνιμη Επιτροπή υπό την προεδρία της εξέταζε όσες αιτήσεις είχαν μελετηθεί ή ξεκαθάριζε θέματα άλλων. Έτσι λειτούργησε για πρώτη φορά η μονοθυριδική εξυπηρέτηση (one stop shop) στην Κύπρο.
Τέλος, θα αναφερθώ στην περίπτωση του Τμήματος Μετανάστευσης, μιας και αναφερθήκαμε στο Υπουργείο Εσωτερικών. Από προσωπική επίσκεψη στο Τμήμα, στην αίθουσα «εξυπηρέτησης» του κοινού γινόταν το αδιαχώρητο. Όλοι έτρεχαν προς τον πάγκο όταν έβγαινε ο κλητήρας για να φέρει ειδήσεις και να πάρει αιτήσεις/διαβατήρια/χρήματα από όποιους αποδεικνύονταν καλύτεροι στο σπρώξιμο. Έκτοτε ζητούσα επίμονα από τους εκάστοτε Υπουργούς Εσωτερικών να φροντίσουν ώστε να μηχανογραφηθεί το Τμήμα. Το ίδιο έκαμε κι η αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή. Η κατάσταση έχει βελτιωθεί έκτοτε μετά τη μηχανογράφηση του Τμήματος και την αποκέντρωση που έγινε στην έκδοση ή ανανέωση διαβατηρίων.
ΔΡ ΙΑΚΩΒΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ
Πρώην Υπουργός,
πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού
www.iacovosaristidou.com