Οι παραλίες της Κύπρου μας: Λάρνακα

Η πρώτη μου επαφή με αναπτυξιακά έργα στην πόλη του Ζήνωνα ήταν με το νέο λιμάνι Λάρνακας. Ο Μακάριος μάς ζήτησε να μελετήσουμε ξανά το έργο έστω και εκ των υστέρων, «γιατί δεν είμαι βέβαιος εάν καλά έκαμα και τους άκουσα». Στη μελέτη μας καταλήγαμε ότι το έργο ήταν χρήσιμο αλλά η αποδοτικότητά του ήταν μικρή. Ιδιαίτερα τονίζαμε το μικρό μέγεθος του λιμανιού για να υπηρετήσει τις μελλοντικές ανάγκες. Μετά την εισβολή η Λάρνακα έγινε το κέντρο πολλών δραστηριοτήτων.

Από τον Σεπτέμβρη του 1974 θέσαμε το πρόβλημα των αεροπορικών συγκοινωνιών στον Προεδρεύοντα της Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη, ο οποίος μας είπε ότι συζητούσε το θέμα επαναλειτουργίας του Αεροδρομίου Λευκωσίας με τα Ην. Έθνη και τον Ντενκτάς. Μέχρι να μας δοθεί το πράσινο φως, στα μέσα Νοεμβρίου, εξετάσαμε διαζευκτικές λύσεις κι επιλέγηκε η θέση του παλιού στρατιωτικού διαύλου παρά την αλυκή Λάρνακας. Μέσα σε δυόμισι μήνες, περιλαμβανομένων των γιορτών των Χριστουγέννων, δεχτήκαμε το πρώτο αεροπλάνο στο νέο αεροδρόμιο Λάρνακας. Ήταν μια από τις ωραιότερες στιγμές της Δημόσιας Υπηρεσίας! Έκτοτε βαλθήκαμε να το αναβαθμίσουμε στο σημερινό Διεθνές Αεροδρόμιο. Η ιδέα ήταν πάντα να προχωρήσουμε με τη μελέτη/σχεδιασμό ενός αεροδρομίου για τις ανάγκες της Κύπρου ως περιφερειακού κέντρου του ευρύτερου Μεσανατολικού Χώρου.

Εκτός από το λιμάνι, κατασκευάστηκε η πρώτη οργανωμένη μαρίνα στον χώρο του παλιού λιμανιού. Παρά τις σφοδρές ενστάσεις ομάδων Λαρνακέων και Κυβερνητικών Υπηρεσιών, επιμέναμε μέχρι τέλους στην αναβάθμιση του παραλιακού μετώπου των «Φοινικούδων» και τη διατήρηση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα της περιοχής. Η όλη εργασία έγινε στη βάση του σχεδίου Άγγελου Δημητρίου, που όταν υποβλήθηκε έγινε αντικείμενο οξύτατης αντιπαράθεσης. Πολλοί δεν έβλεπαν γιατί έπρεπε να δαπανηθούν ΛΚ3 εκ. απλώς για να μετακινηθεί ο άξονας του παραλιακού δρόμου λίγα μέτρα προς τη θάλασσα και να γίνουν κάποια έργα ωραιοποίησης της περιοχής, όπως προέβλεπε το σχέδιο. Εμείς υποστηρίξαμε το έργο επιστρατεύοντας διάφορα επιχειρήματα. Ο Άγγελος Δημητρίου με τον απλό αυτό σχεδιασμό απελευθέρωσε την πόλη από την ασφυξία, που της επέβαλλε ο παραλιακός δρόμος. Έτσι το έργο έγινε.

Μακάρι να είχαμε την ίδια επιτυχία στη συνέχεια για επέκτασή του στο υπόλοιπο παραλιακό μέτωπο της πόλης μέχρι την παραλία Μακένζι από τότε. Στην τοποθεσία Μακένζι η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, όταν μετά την εισβολή, χωρίς κανένα προγραμματισμό και παράνομα, ανεγέρθηκαν όλων των ειδών τα πρόχειρα παραπήγματα και λειτουργούσαν ως εστιατόρια/ταβέρνες. Με εισήγησή μας προς το Τμήμα Πολεοδομίας έγινε κι εφαρμόστηκε σε συνεργασία με τον Δήμο Λάρνακας ειδικό σχέδιο ανέγερσης σύγχρονων κέντρων, τα οποία παραχωρήθηκαν με μακροχρόνια μίσθωση στους δικαιούχους.

Έστω και καθυστερημένα, η περαιτέρω ανάπτυξη του παραλιακού μετώπου της Λάρνακας επανέρχεται στο προσκήνιο και πάλι με τα σχεδιαζόμενα έργα ανάπλασης των χώρων γύρω από το λιμάνι και τη μαρίνα και τις παρακείμενες πλατείες, καθώς και τη μετακίνηση των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών στο βορειο-ανατολικό παραλιακό μέτωπο.

Η βόρεια παραλία της Λάρνακας προς τη Δεκέλεια αποτέλεσε την αιχμή της τουριστικής ανάπτυξης της ευρύτερης περιοχής Λάρνακας. Το πρώτο έργο υποδομής που κατασκευάστηκε στην περιοχή ήταν η Τουριστική Πλαζ του ΚΟΤ. Όταν έβγαινες από τη θάλασσα, αντίκριζες μια σειρά από γυμνούς λόφους. Το ίδιο συνέβαινε και κατά τη διαδρομή από τη Λευκωσία προς τη Λάρνακα. Ζητήσαμε από το Τμήμα Δασών να προβεί στην αναδάσωση και στις δυο περιπτώσεις, καθώς και στη φύτευση με ροδοδάφνες κατά μήκος του δρόμου Λάρνακας-Δεκέλειας μπροστά από το Διυλιστήριο και τις εγκαταστάσεις των εταιρειών πετρελαιοειδών.

Σχεδόν αμέσως ακολούθησε η ανέγερση πολλών ξενοδοχείων, τουριστικών και παραθεριστικών καταλυμάτων σε όλη την περιοχή. Η κατάσταση που άρχισε να δημιουργείται έπρεπε να τεθεί πάνω σε μια πιο ορθολογιστική βάση ανάπτυξης. Προσωπικά φανταζόμουν την τουριστική ανάπτυξη να γίνεται μακριά από κύριους δρόμους, αυτοκίνητα και θόρυβο. Η περιοχή, δυστυχώς, δεν αντιστοιχούσε στα πρότυπα αυτά. Ήταν μια περιοχή με έναν κεντρικό οδικό άξονα, μέσω του οποίου συνδέονταν οι Ελεύθερες Περιοχές της Αμμοχώστου με την υπόλοιπη Κύπρο. Εκμεταλλευόμενοι την παρουσία στην Κύπρο του Πολεοδόμου Peter Storie ετοιμάστηκε ειδικό σχέδιο περιοχής ακριβώς για επίλυση των προβλημάτων αυτών. Το σχέδιο συζητήθηκε, εγκρίθηκε και ύστερα από πολλά χρόνια άρχισε να εφαρμόζεται. Βέβαια η στο μεταξύ κατασκευή του παρακαμπτηρίου Αραδίππου-Δεκέλειας και η διοχέτευση της κίνησης τροχοφόρων προς και από την περιοχή Αμμοχώστου έχει περιορίσει το πρόβλημα.

Αν και πρώτη προτεραιότητα δινόταν στην αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων κάθε περιοχής, δεν παραμελούνταν άλλοι τομείς της οικονομίας σε μια προσπάθεια προώθησης ολιστικής ανάπτυξης. Έτσι κι η Λάρνακα από πολύ νωρίς απέκτησε τη Βιομηχανική της Περιοχή, στην Αραδίππου, με όλες τις διευκολύνσεις που προβλέπονταν. Ο θεσμός αυτός που εισήχθη από πολύ νωρίς μετά την Ανεξαρτησία είχε ως στόχους από τη μια τον διαχωρισμό της βιομηχανικής δραστηριότητας από τις άλλες χρήσεις γης για σκοπούς περιβαλλοντικούς κι από την άλλη τη παροχή διαφόρων διευκολύνσεων στις βιομηχανίες, περιλαμβανομένης και κατάλληλης γης. Η ίδρυση της Ελεύθερης Βιομηχανικής Ζώνης Λάρνακας, δυστυχώς, δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Οι Κύπριοι επιχειρηματίες, που πάντοτε μας εξέπλητταν με τη διορατικότητα κι εφευρετικότητά τους, καταπολέμησαν με πολλούς τρόπους το άνοιγμα της Κύπρου για τέτοιες δραστηριότητες φοβούμενοι αδικαιολόγητα τον ανταγωνισμό.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού