Η διαχείριση της οικονομίας του Τόπου, 1960-2019 V

Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007/2008 ανέδειξε σε πολλές χώρες τις εγγενείς διαρθρωτικές αδυναμίες. Όσο οι χώρες είχαν θετικό ρυθμό ανάπτυξης μπορούσαν να λειτουργήσουν απρόσκοπτα, καλύπτοντας με δάνεια τις χρηματοδοτικές τους ανάγκες, όπως κάνει κάθε νοικοκυριό. Έτσι ανέβαλλαν τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για διόρθωση των ανισοσκελειών. Οι πολιτικοί δεν ήταν διατεθειμένοι να υποστούν το βάρος των αναγκαίων εξυγιαντικών μέτρων. Το ίδιο ίσχυε και για την Κύπρο.

Η συνταγή της Τρόικας είναι γνωστή: ό,τι δεν κάνατε τόσα χρόνια, κάντε το τώρα. Κόψτε δαπάνες κι αυξήστε έσοδα για να επιφέρετε ισορροπία στα δημοσιονομικά σας πράγματα κι όχι μόνον. Εμείς θα σας δώσουμε δάνεια για να αντιμετωπίσετε τις ανισοσκέλειες και τις υποχρεώσεις σας μαζί με τις δόσεις του δανείου μας.

Δυστυχώς, η προσέγγιση αυτή είναι μια στατική κι αμφιβόλου αποτελεσματικότητας μέθοδος, που απαιτεί άμεση διόρθωση ανισορροπιών και λαθών πολλών ετών, ενώ δεν διασφαλίζει σίγουρη επιτυχία του εγχειρήματος. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας εξαρτάται από την παραγωγική δυναμικότητα που υπάρχει, τις ενέργειες των ανταγωνιστών και άλλους παράγοντες. Όπου εφαρμόστηκε, μόνο δυσχέρειες κι οδυνηρές επιπλοκές άφησε πίσω της.

Εισηγήθηκα τότε στους Κυβερνώντες πως θα ήταν μια καλή προσφορά της μικρής Κύπρου στη διεθνή κοινότητα αν πετυχαίναμε αντί του κλασικού Μνημονίου της Τρόικας να ετοιμαστεί ένα ‘Αναπτυξιακό Μνημόνιο’, ένα πρόγραμμα ανάπτυξης, που θα συνδυάζει τη διόρθωση των ανισορροπιών και διαρθρωτικών αδυναμιών μαζί με τη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Ένας συνδυασμός επενεργειών και στους δυο όρους του κλάσματος ταυτόχρονα θα μπορούσε να έχει πιο γρήγορα θετικά αποτελέσματα. Οι βασικές μεταβλητές στο εγχείρημα αυτό είναι τα έξοδα και τα έσοδα του Κράτους και το δημόσιο χρέος (αριθμητής) και το ΑΕΠ (παρονομαστής). Αφού συμφωνηθεί το μέγεθος των ελλειμμάτων και των χρηματοδοτικών αναγκών στα επόμενα χρόνια, να εξετασθούν πρώτα όλες οι πιθανές εξοικονομήσεις εξόδων κι αυξήσεις εσόδων από διόρθωση στρεβλώσεων κ.ά. Ταυτόχρονα να τύχει επεξεργασίας ένα έκτακτο πρόγραμμα ανάπτυξης, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, η χρηματοδότηση του οποίου θα περιληφθεί στο τελικό δάνειο κι άλλα ταμεία της ΕΕ. Η αύξηση των δημοσίων εσόδων από την επάνοδο στην ανάπτυξη θα συνυπολογισθεί στις όλες χρηματοδοτικές ανάγκες.

Κι εκεί που αναθαρρήσαμε ότι επιτέλους κι η Τρόικα επείστηκε για την ανάγκη προώθησης της δραστηριοποίησης της οικονομίας και ζήτησε να ετοιμαστεί Έκτακτο Σχέδιο, δεν επανήλθε στο τελευταίο Μνημόνιο στο θέμα αυτό κι ούτε ζήτησε να πληροφορηθεί για την πρόοδο που έκαμε η υπό τον Υφυπουργό παρά τω Προέδρω διορισθείσα αρμόδια Επιτροπή.

Σκιαγραφώντας τα θέματα και τις παραμέτρους που θα έπρεπε να εξεταστούν σ’ αυτήν την άσκηση έλεγα ότι σε πρώτο στάδιο θα έπρεπε να περιληφθούν τα πιο κάτω:

Τα κυριότερα τρέχοντα έξοδα αναφέρονται στο μισθολόγιο, τις συντάξεις, τις κοινωνικές παροχές και τις λειτουργικές δαπάνες της Κυβέρνησης. Η διόγκωση των δαπανών προέρχεται από το μικρό μέγεθος της Κύπρου και τον διπλασιασμό/πολλαπλασιασμό των υπηρεσιών μιας μικρής σε μέγεθος επαρχιακής πόλης της Ευρώπης, όπως η Κύπρος. Άρα το πρώτο πράγμα που πρέπει να εξετασθεί είναι το μέγεθος της δημόσιας υπηρεσίας και να καθοριστεί ένα πρόγραμμα συρρίκνωσής της σταδιακά στα απόλυτα αναγκαία μεγέθη της με τη μέθοδο της εναλλαξιμότητας, κατάργησης υπηρεσιών που επιτέλεσαν τον προορισμό τους και ενδεχόμενης αύξησης του χρόνου απασχόλησης. Ταυτόχρονα θα πρέπει να εξεταστεί η αύξηση του ορίου αφυπηρέτησης ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ορίου ηλικίας. Οι δημόσιοι υπάλληλοι θα πρέπει να ενταχθούν στο αναλογικό σχέδιο κοινωνικών ασφαλίσεων. Ανάλογη αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης θα πρέπει να γίνει και στην περίπτωση του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Ανάλογες κινήσεις πρέπει να γίνουν και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπου η Κυβέρνηση καλείται να πληρώσει τα ελλείμματα. Τέλος, θα πρέπει να ολοκληρωθεί η μηχανογράφηση των δημοσίων υπηρεσιών και για καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού και για εξοικονόμηση προσωπικού.

Επανειλημμένα έχει τονιστεί η ανάγκη πάταξης της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Στον τομέα τούτο, πέραν της ολοκλήρωσης της μηχανογράφησης και της διασύνδεσης των συστημάτων των διαφόρων υπηρεσιών, θα πρέπει να κληθούν ο λογιστικοί κι ελεγκτικοί οίκοι του ιδιωτικού τομέα να συμβάλουν στην παρουσίαση των πραγματικών καταστάσεων των οικονομικών μονάδων, αποφεύγοντας να επιβαρύνουν το σκέλος των εξόδων με προσωπικά κι οικογενειακά έξοδα. Σημαντική αύξηση των εσόδων θα μπορούσε να προέλθει από την γρήγορη εφαρμογή της πολεοδομικής αμνηστίας, όπως έγινε με τη φορολογική αμνηστία, και την αναθεώρηση κι εκσυγχρονισμό των εκτιμημένων αξιών των ακινήτων κ.ά.

Τέλος, αναφορικά με το έκτακτο πρόγραμμα ανάπτυξης, πέραν των έργων υποδομής του δημόσιου τομέα, η έμφαση θα είναι στη διευκόλυνση του ιδιωτικού τομέα, ντόπιου και ξένου, για δημιουργική κινητοποίηση σε τομείς προτεραιότητας. Ξεκινώντας από τα πιο απλά, ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί να αναλάβει την ανέγερση Κυβερνητικών κτηρίων, κατοικιών των Οργανισμών Ανάπτυξης Γης/ Χρηματοδότησης Στέγης με το σύστημα του ΒΟΤ. Ασφαλώς υπάρχουν και οι πιο δύσκολοι τομείς επενδύσεων, ξένες επενδύσεις, υποδομές για εκμετάλλευση του φυσικού αερίου κλπ. Είναι εδώ που η Τρόικα, ενισχυμένη από τη Διεθνή Τράπεζα κι άλλους Οργανισμούς της ΕΕ, θα μπορούσε να συμβάλει θετικά. Δεν θα πρέπει να πνίξουμε τις προοπτικές ανάπτυξης με μια στενάχωρη προσέγγιση διόρθωσης της παρούσας κατάστασης.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού