Κοινωνική Επιχειρηματικότητα, Αλληλέγγυα Οικονομία

Στο σημερινό μη γραμμικό, δυναμικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, ρευστότητα, πολυπλοκότητα, μεταβλητότητα, ασυμμετρίες, εκρηκτικά ρίσκα, έλλειψη πόρων, οικολογική παρακμή, έντονο ανταγωνισμό και ραγδαίους ρυθμούς τεχνολογικών, κοινωνικοοικονομικών, πολιτισμικών και καταναλωτικών αλλαγών, χρειάζονται νέα επιχειρηματικά μοντέλα, στρατηγικές κυκλικής οικονομίας, ευέλικτα εργαλεία και ολιστικές, πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις.

Βρισκόμαστε σε φάση μίας μαζικής παραδειγματικής μετάβασης από μία περίοδο συγκεντρωτικών θεσμών από την κορυφή προς τη βάση για έναν κόσμο κατανεμητικής και συνεργασιακής ισχύος και τον εκδημοκρατισμό της καινοτομίας και της δημιουργικότητας.

Τα τελευταία χρόνια, σε παγκόσμιο επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ, παρατηρείται μια ραγδαία αύξηση της Κοινωνικής Οικονομίας και των Κοινωνικών Επιχειρήσεων. Σήμερα λειτουργούν 2 εκ. Κοινωνικές Επιχειρήσεις στην Ευρώπη (10% των επιχειρήσεων στην ΕΕ) και απασχολούνται 11 εκ. άνθρωποι (6% των εργαζομένων στην ΕΕ).

Η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα:

α) Αποτελεί μια διακριτή μορφή επιχειρηματικότητας, η οποία έχει ως σκοπό την επίτευξη ενός κοινωνικού σκοπού με έναν οικονομικά βιώσιμο τρόπο.

β) Αφορά πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη, χρηματοδότηση και εφαρμογή νέων λύσεων σε πραγματικά κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά θέματα, χρησιμοποιώντας την κερδοφορία ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπό.

γ) Μπορεί να λαμβάνει τόσο κερδοσκοπική όσο και μη κερδοσκοπική μορφή, χωρίς να αλλάζει ο τελικός σκοπός της, δηλαδή η επίτευξη ενός κοινωνικού σκοπού.

Ως «Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία» ορίζεται το σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων που στηρίζονται σε μία εναλλακτική μορφή οργάνωσης των σχέσεων παραγωγής, διανομής, κατανάλωσης και επανεπένδυσης, βασισμένη στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας, καθώς και του σεβασμού στον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα είναι μια καινοτομία. Όλες οι καινοτομίες μπορούν να αναλυθούν και ταξινομηθούν με βάση τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και καινοτομία μάρκετινγκ. Στην Κύπρο η επιτυχία των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και η αποτελεσματικότητα του νέου ρυθμιστικού και θεσμικού πλαισίου είναι συνάρτηση πολλών αλληλεξαρτώμενων παραγόντων, οι οποίοι μπορούν να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως:

  1. Καινοτομία Προϊόντος: Προώθηση του ρόλου των νέων τεχνολογιών και της ψηφιοποίησης στην κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Πρόσβαση σε δομές και τεχνογνωσία. Επιχορήγηση Κοινωνικών Επιχειρήσεων, πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Νέα επιχειρηματικά μοντέλα, εναλλακτικά χρηματοδοτικά κανάλια (συμμετοχική χρηματοδότηση, microfinancing, peer-to-peer lending, block chain). Οι υποχρεώσεις της κοινωνικής επιχείρησης να είναι ανάλογες με τα οφέλη / κίνητρα. Προϋποθέσεις για την απαλλαγή των κοινωνικών επιχειρήσεων από την καταβολή τελών, δικαιωμάτων, φόρων ή άλλης μορφής κρατικών επιβαρύνσεων.

Κοινωνικό όφελος / αντίκτυπος. Σε πολλές χώρες ο ορισμός της κοινωνικής επίδρασης εκτείνεται πέραν των ευάλωτων / μειονεκτούντων ομάδων –φροντίδα ηλικιωμένων, αστέγων και ομάδων με ειδικά προβλήματα υγείας, βοήθεια σε φτωχές οικογένειες, ένταξη στην εργασία, στήριξη ατόμων που βρίσκονται στην απεξάρτηση– για να συμπεριλάβει στόχους δημοσίου συμφέροντος: προστασία περιβάλλοντος, οικολογική διαχείριση αποβλήτων, ανακύκλωση, ενεργειακές κοινότητες, προώθηση του αθλητισμού, της τέχνης, του πολιτισμού, της επιστήμης, της έρευνας, αποκατάσταση της ιστορικής κληρονομιάς και διατήρηση των φυσικών τοπίων, κοινωνικές επιχειρήσεις σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές, αποκατάσταση γειτονιών στις αστικές περιοχές, προστασία του καταναλωτή, φροντίδα αδέσποτων ζώων και διαχείρισης καταφυγίων κ.λπ.

  1. Καινοτομία Διαδικασιών: Συμμετοχή συνεργαζόμενων μελών με έμμισθη εργασία και εθελοντών με άμισθη εργασία. Συμμετοχική Διακυβέρνηση και δημοκρατικές διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων. Τακτική ανατροφοδότηση και παρακολούθηση, μετρήσιμα αποτελέσματα / λογοδοσία. Να μη δημιουργηθεί υπερβολική και γραφειοκρατική εποπτεία που θα εμποδίσει τους οργανισμούς / τις επιχειρήσεις να συμμορφωθούν με αυτήν. Προκαθορισμένες διαδικασίες και κανόνες σε ό,τι αφορά τη διανομή κερδών προς τα μέλη, τους μετόχους και ιδιοκτήτες προκειμένου να διασφαλίζεται η οικονομική βιωσιμότητα. Οργανική ανάπτυξη. Σύμπραξη ιδιωτικών και δημοσίων οργανισμών. Εξειδικευμένη εκπαίδευση και κατάρτιση σε θέματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας, πλατφόρμες εκπαίδευσης online.
  2. Οργανωσιακή Καινοτομία: Ανάπτυξη ικανοτήτων, απαραίτητων για τους κοινωνικούς επιχειρηματίες, όπως η ομαδικότητα στην εργασία, η προσαρμοστικότητα, η αίσθηση πρωτοβουλίας, η ανάληψη ρίσκου, η ηγεσία, η επικοινωνία, η δικτύωση και η καινοτόμος σκέψη. Καλλιέργεια μιας ανοιχτής, δημιουργικής κουλτούρας. Ενθάρρυνση της ποικιλομορφίας «diversity» και της ανεκτικότητας / δεκτικότητας. Μείωση των ανισοτήτων και αύξηση της κοινωνικής συνοχής. Ευημερία του συνόλου.

Κοινωνικό Κεφάλαιο, Κοινωνική Ανταλλαγή, βιώσιμα Κοινωνικά Δίκτυα. Κοινωνικό Κεφάλαιο είναι το σύνολο των εγγενών πόρων των κοινωνικών σχέσεων που διευκολύνουν τη συλλογική δράση. Περιλαμβάνει την εμπιστοσύνη, την ασφάλεια, τη συνεργασία, καθώς και το σύνολο των κοινωνικών κανόνων και παραδόσεων. Κοινωνικό κεφάλαιο χτίζουμε με κάθε μας πράξη, συμπεριφορά, δράση και άποψη σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Ένας Κοινωνικός Επιχειρηματίας με ικανοποιητικό κοινωνικό κεφάλαιο, μπορεί ευκολότερα να αλληλοεπιδράσει με τους κοινωνικούς εταίρους, να κινητοποιήσει, και να ηγηθεί.

  1. Καινοτομία Μάρκετινγκ: Διαφάνεια. Η ετήσια έκθεση (οικονομική έκθεση και έκθεση πεπραγμένων) να είναι δημόσια στη ιστοσελίδα της επιχείρησης. Ενίσχυση του βαθμού ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης όλων των ενδιαφερόμενων μερών για τα οφέλη που προκύπτουν από την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα. Δράσεις ενεργοποίησης των πολιτών και συνεργασίας στην αλληλέγγυα οικονομία. Συνεργασία με διεθνείς οργανώσεις / φόρουμ για την ανάπτυξη πολιτικών κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών των κρατών μελών της ΕΕ. Δημιουργία ενός μηχανισμού υποστήριξης για την ανάπτυξη, προώθηση και προβολή των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και άλλων πρωτοβουλιών Κοινωνικής Οικονομίας.

Στρατηγική τοποθέτηση και δημιουργική επικοινωνία. Δημιουργία Δικτύου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, το οποίο θα περιλαμβάνει όλους τους φορείς με κοινό όραμα για την ανάπτυξη του οικοσυστήματος για το «Κοινό Καλό». Προκήρυξη διαγωνισμού για τον σχεδιασμό λογότυπου με στόχο το branding του Δικτύου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας. Ηλεκτρονική πλατφόρμα διασύνδεσης φορέων, συνεργατών και κοινωνικών εταίρων: επέκταση λειτουργιών, προβολή της πλατφόρμας σε ευρύτερο κοινό. Εθνική καμπάνια τύπου “buy social” για στήριξη των Κοινωνικών Επιχειρήσεων.

Οι πιο πάνω παράγοντες και διακριτές ικανότητες που περιλαμβάνουν κάθε πτυχή / διάσταση μιας Κοινωνικής Επιχείρησης, πρέπει να συνδυάζονται μεταξύ τους με τρόπο που να: α) Μεγιστοποιείται το όφελος / κοινωνικός αντίκτυπος και να ελαχιστοποιείται το ρίσκο / επιχειρηματικός κίνδυνος και β) ενισχύεται το οικοσύστημα των Κοινωνικών Επιχειρήσεων και η ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών.

Η Κοινωνική Επιχειρηματικότητα –με τη βοήθεια των κατάλληλων εργαλείων και υποστηρικτικών μέσων για την υλοποίηση του θεσμού και την ενεργό εμπλοκή των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των τοπικών παραγωγικών φορέων– μπορεί να αποτελέσει ένα νέο μοχλό γρήγορης ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας.

*Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας