Η διαχείριση της οικονομίας του τόπου, 1960-2019 VII

Ολοκληρώνοντας τη σειρά αυτή των άρθρων για τη διαχείριση της οικονομίας από την Ανεξαρτησία και μετά, θα ασχοληθώ και πάλι με το Μνημόνιο της Τρόικα, το επιστέγασμα της τελευταίας οικονομικής κρίσης. Όπως είπα ξανά, η κρίση, μαζί με την ανατροπή τής προς τα πρόσω πορείας της οικονομίας, ανέδειξε σε πολλές χώρες και στην Κύπρο τις εγγενείς διαρθρωτικές αδυναμίες, που υπό ομαλές συνθήκες αποκρύβονταν. Οι πολιτικοί δεν ήταν διατεθειμένοι να υποστούν το βάρος των αναγκαίων εξυγιαντικών μέτρων, ενώ οι δημόσιες υπηρεσίες αδυνατούσαν να επιβάλουν τις ορθολογιστικές θέσεις κι απόψεις που αναμένει κανείς στην εναλλαγή Κυβερνήσεων. Οι δυσμενείς συνέπειες από την αδυναμία που επιδείχτηκε για τόσα χρόνια στην εξυγίανση της οικονομίας, με επιστέγασμα τα εξουθενωτικά τιμήματα που πληρώσαμε στην Τρόικα για διάσωση από ολοκληρωτική καταστροφή, ίσως μας συνετίσουν στο μέλλον.

Αφού δεν καταφέραμε να αποφύγουμε την πολλαπλή αναστάτωση της δανειακής συμφωνίας του Μαρτίου 2013 με το Γιούρογκρουπ, με μήνυμά μου προς τους αρμόδιους Υπουργούς προσπάθησα να περιγράψω τι θα πρέπει να κάνουμε τώρα. Στο μήνυμά μου προς τους τότε Υπουργούς Οικονομικών και Εργασίας εισηγήθηκα, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω.

Την επόμενη μέρα της δανειακής συμφωνίας με το Γιούρογκρουπ, τα σημεία πάνω στα οποία θα πρέπει να εγκύψουμε μετά την ψυχρολουσία των τελευταίων ημερών είναι: Πώς συμμαζεύουμε τα συντρίμμια, πώς αντιμετωπίζουμε την επόμενη μέρα και πώς φτάσαμε στην κατάσταση αυτή; Και τα τρία ερωτήματα, αν και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν διαχρονικά με αυτή τη σειρά, είναι αλληλένδετα και πρέπει να υπάρχουν στο μυαλό και τις ενέργειές μας συνεχώς.

Δεν ξέρω ποια περιθώρια δράσης έχουμε στο πλαίσιο της απόφασης της 24ης Μαρτίου στις Βρυξέλλες και κατά πόσο μπορούμε με περισσότερη νηφαλιότητα τώρα να επαναδιαπραγματευθούμε κάποιες πτυχές της προσφέροντας/προβάλλοντας διαζευκτικές λύσεις. Στόχος μας θα πρέπει να είναι η διατήρηση του σημερινού τραπεζικού μας συστήματος με κάποια σοβαρή συρρίκνωσή του, όπως απαίτησαν το ΔΝΤ κι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας. Βασική προτεραιότητα εν προκειμένω είναι η διατήρηση κι εξυγίανση της Λαϊκής Τράπεζας, καθώς κι η εξυγίανση της Τράπεζας Κύπρου. Εφόσον βασικό στοιχείο της απόφασης είναι η χρησιμοποίηση/μετοχοποίηση των καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ, γιατί να μη χρησιμοποιήσουμε το μέτρο αυτό και για τη Λαϊκή Τράπεζα; Εάν τα ποσά δεν βγαίνουν, να εξετάσουμε άλλες λύσεις: μετοχοποίηση ποσοστού μεγάλων καταθέσεων άλλων τραπεζών, λειτουργία του Ταμείου Αλληλεγγύης κι Ανάπτυξης, έσοδα από τη μεταβίβαση των υποκαταστημάτων στην Ελλάδα, αναζήτηση άλλων επενδυτών κ.λπ. Όλα αυτά, που αναφέρονται τόσο στην εξυγίανση της Τράπεζας Κύπρου όσο και στη διάσωση της Λαϊκής, όταν γίνουν θα οδηγήσουν αυτόματα στη συρρίκνωση των δύο τραπεζών. Από την άσκηση αυτή θα φανεί και το μέγεθος της συρρίκνωσης, που να ικανοποιεί το Γιούρογκρουπ. Αν καταφέρουμε τα πιο πάνω η αναστάτωση θα περιοριστεί μόνο στο πλήγμα που θάχουμε στις ξένες καταθέσεις, που θάχουμε ούτως ή άλλως. Θα αποφευχθούν απολύσεις, θα δοθεί περισσότερη προστασία στα ταμεία προνοίας, στους γνήσιους αποταμιευτές κ.λπ.

Έχω επανειλημμένα τονίσει την ανάγκη επεξεργασίας ενός Έκτακτου Σχεδίου Δράσης μαζί ή παράλληλα με το Μνημόνιο για επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας. Έστω και καθυστερημένα θα πρέπει τώρα να ετοιμαστεί ένα τέτοιο Σχέδιο, ενώ εν τω μεταξύ θα προωθείται κάθε επιμέρους πρόγραμμα ή ιδέα που τυγχάνει επεξεργασίας μέσα στα πλαίσια της Οικονομικής Συμβουλευτικής Επιτροπής (Υπουργοί Οικονομικών, Εργασίας, Εμπορίου, Διοικητής ΚΤΚ, Εργοδοτικές/Εργατικές Οργανώσεις, ανεξάρτητοι Εμπειρογνώμονες). Μερικές ιδέες που θα μπορούσαν να προωθηθούν είναι:

- Προσέγγιση των ξένων μεγάλων καταθετών για ξεκαθάρισμα των προθέσεών τους κι απάμβλυνση της πικρίας που νιώθουν επεξηγώντας τους τα οφέλη που θα έχουν από τη μετοχοποίηση και άλλα ωφελήματα που θα μπορούσαν να προσφερθούν, περιλαμβανομένης της παραχώρησης άδειας παραμονής στην Κύπρο/κυπριακής υπηκοότητας με λιγότερο απαιτητικούς όρους από το σχέδιο του 2011. Τα νομικά και λογιστικά γραφεία, που επιδίδονται στις δραστηριότητες αυτές, θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερες εισηγήσεις.

- Συζήτηση, διαμόρφωση κι άμεση εφαρμογή μέτρων που αφορούν διάφορους τομείς που προσφέρονται για επαναδραστηριοποίηση, που συζητήθηκαν επανειλημμένα κι αναβλήθηκαν. Τουρισμός: Να εξετασθούν παλαιά αιτήματα όπως η απελευθέρωση του καθεστώτος ελεύθερης πτήσης αεροπορικών εταιρειών προς την Κύπρο και η υπό όρους απελευθέρωση των ωραρίων λειτουργίας των καταστημάτων στις παραλιακές πόλεις (η γενικότερη απελευθέρωση της χρονικής λειτουργίας καταστημάτων θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην απάμβλυνση της ανεργίας). Κατασκευές: Είναι πολύ βασικό να τονωθεί ο τομέας αυτός, που βοηθά πολλούς άλλους τομείς. Μπορεί να ξεκινήσει η τόνωση με την παραχώρηση έργων στον ιδιωτικό τομέα με το σύστημα του ΒΟΤ. Άλλοι τομείς: Άμεση προώθηση μέτρων υποβοήθησης, ενθάρρυνσης και διευκόλυνσης του ιδιωτικού τομέα για επαναδραστηριοποίηση, χρησιμοποιώντας τα διαρθρωτικά κι άλλα ταμεία της Ε.Ε. Από τα τελευταία πρέπει όχι μόνο να καλυφθούν σχέδια εκπαίδευσης ανέργων για απασχόληση (Υπουργείο Εργασίας και ΑνΑΔ) αλλά και σχέδια προώθησης της επαγγελματικότητας νέων κι άλλων σε όλους τους τομείς επιχειρηματικότητας (από τη γεωργία μέχρι τη βιομηχανία και τις επαγγελματικές υπηρεσίες) (Υπουργεία Γεωργίας και Εμπορίου).

Τέλος, για το πώς φτάσαμε εδώ θα πρέπει οπωσδήποτε να υλοποιηθεί η τότε εξαγγελία του Προέδρου για τον διορισμό ποινικών ανακριτών. Αν μάλιστα συνδυαστεί με μια εμπεριστατωμένη οικονομική ανάλυση, θα βοηθήσει ώστε να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού