Δήμοι: Πώς λήφθηκε η απόφαση για τα σενάρια συνενώσεων

«Αυτό που έχουμε στην Κύπρο σήμερα δεν μπορεί να ονομάζεται σύστημα Τοπικής Αυτοδιοίκησης», ήταν η πρώτη φράση του απερχόμενου Υπουργού Εσωτερικών Κωνσταντίνου Πετρίδη κατά την παρουσίαση της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης την περασμένη Δευτέρα και πιο συγκεκριμένα τα σενάρια συνενώσεων.

Για τον Κωνσταντίνο Πετρίδη και συνεπώς για την Κυβέρνηση, οι Τοπικές Αρχές πρέπει να έχουν το εύρος των αρμοδιοτήτων που να τις καθιστούν αυτοδιοικούμενες. Να μπορούν να προσφέρουν στους δημότες αρκετές και ποιοτικές υπηρεσίες, να έχουν επαρκείς πόρους και προσωπικό να το πράξουν, με τρόπο μάλιστα που να μην είναι υπερβολικά κοστοβόρος, αλλά και να μπορούν να το πράττουν χωρίς να χρειάζεται να περάσουν από αχρείαστες και χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες και εγκρίσεις από διάφορα Υπουργεία ή υπηρεσίες του Κεντρικού Κράτους.

Καμιά από τις τρεις αυτές προϋποθέσεις, που καθορίζουν τη σύγχρονη έννοια μιας τοπικής Αρχής, σύμφωνα πάντα και με τη Χάρτα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Συμβουλίου της Ευρώπης, δεν ισχύει σήμερα.

Χαρακτήρισε, μάλιστα, το σημερινό μοντέλο Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως «ετεροδιοίκηση», όπου οι «τοπικοί άρχοντες λειτουργούν ως μεσάζοντες των τοπικών κοινωνιών στην κεντρική κυβέρνηση, η οποία και η ίδια αντιμετωπίζει προβλήματα δυσλειτουργίας λόγω ακριβώς της μη ύπαρξης ενός σοβαρού συστήματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης», σύμφωνα με όσα ανέφερε.

Το νέο νομοσχέδιο για τη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης προνοεί αύξηση αρμοδιοτήτων, όπως η ενιαία αρχή ανάπτυξης σε κάθε Δήμο, οικονομική αυτοτέλεια, ασφαλιστικές δικλίδες που θα αποτρέπουν την αυθαιρεσία και συνενώσεις.

Τα κριτήρια των συνενώσεων στα οποία στηρίχθηκε η Κυβέρνηση ήταν πληθυσμιακά, ούτως ώστε να υπάρχει πληθυσμιακό μέγεθος ικανό να συμβάλει στην οικονομική αυτοτέλεια (αριθμός δημοτών, κατοίκων, πυκνότητα και κατανομή οικιών), κοινωνικά, οικονομικά (απασχόληση, δομή απασχόλησης, εισόδημα, οικονομική βιωσιμότητα), γεωγραφικά (όσον το δυνατόν πιο γεωγραφικά συμπαγείς) και αναπτυξιακά.

Ο πρωταγωνιστής της μελέτης

Κύριος και βασικός πρωταγωνιστής στην εκπόνηση της μελέτης ήταν ο καθηγητής Δρ Χαράλαμπος Κουταλάκης, ο οποίος εξειδικεύεται στα ζητήματα της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Ο ίδιος έχει εμπειρία πάνω από 20 χρόνια ως καθηγητής πανεπιστημίου στην Αθήνα και το Βερολίνο, αλλά και ως σύμβουλος διεθνών και εθνικών οργανισμών όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Γερμανικό Κοινοβούλιο, το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Διεθνούς Οικονομικής Συνεργασίας, ο Οργανισμός Αναπτυξιακής Βοήθειας των ΗΠΑ (USAID) και της Γερμανίας (GIZ) πάνω σε θέματα τοπικής ανάπτυξης.

Μάλιστα, στο παρελθόν είχε εργαστεί πάνω σε ζητήματα συνενώσεων Δήμων σε Γερμανία, Ουκρανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Ελλάδα, όπου ήταν μέλος της επιστημονικής και νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για την επεξεργασίας του σχεδίου «Καλλικράτης», ενώ έχει ιδιαίτερη εμπειρία στην Κυπριακή Δημοκρατία ως μέλος της επιστημονικής ομάδας που συνέταξε την πρώτη μελέτη για τις συμπλεγματοποιήσεις του Ελληνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης για λογαριασμό της Ένωσης Δήμων Κύπρου και διετέλεσε σύμβουλος της Κυπριακής Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης, καθώς και ιδιωτικών συμβουλευτικών υπηρεσιών με σημαντικά έργα αναδιοργάνωσης δήμων και κοινοτήτων στην Κύπρο.

Πώς εκπονήθηκε η μελέτη

Σύμφωνα με όσα ανέφερε στη «Σημερινή» ο Δρ Χαράλαμπος Κουταλάκης, το σημαντικό της μελέτης είναι ότι οι υφιστάμενες τοπικές Αρχές δεν σβήνονται από τον χάρτη, όπως πολλοί τοπικοί άρχοντες φοβούνται, αλλά ως μορφή ενός Ομοσπονδιακού Μοντέλου, παραμένουν ως δημοτικά διαμερίσματα με δική τους εκπροσώπηση και διατήρηση αντιδημάρχου αλλά και δικού τους προϋπολογισμού.

Κύριο σκεπτικό των συνενώσεων είναι ότι οι υφιστάμενοι Δήμοι της Κύπρου είναι πολύ μικροί, κάτι το οποίο είναι ιδιαιτέρως προβληματικό. Σκοπός είναι η δημιουργία οικονομίας κλίμακας με βασικότερο μετρήσιμο συστατικό την πληθυσμιακή πυκνότητα, κάτι που προσδίδει την αποτελεσματικότητα στο νέο μοντέλο. Το βασικότερο κριτήριο είναι το πληθυσμιακό γιατί χρειάζεται οι νέοι δήμοι να έχουν πληθυσμιακή μάζα, ώστε να αποδίδεται καλύτερη απόδοση στην παροχή υπηρεσιών. Επίσης σημαντικό κριτήριο είναι το γεωγραφικό, ώστε οι ενότητες που συνενώνονται να μην έχουν μεγάλα γεωγραφικά εμπόδια μεταξύ τους, όπως ο διαχωρισμός τους από φυσικά εμπόδια με παράδειγμα την Αλυκή Λάρνακας. Επίσης, σημαντικά είναι τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως τα Πάνω και Κάτω Πολεμίδια, τα οποία σε περίπτωση συνένωσής τους με τη Λεμεσό θα είχαν σημαντικές κοινωνικοοικονομικές διαφορές, κάτι που θα δυσκόλευε την πολιτική στόχευση. Όπως ο κ. Κουταλάκης ανέφερε, για να γίνει κατανοητή η προσπάθεια που έχει καταβληθεί, το κάθε σενάριο εξετάστηκε διεξοδικά.

Παράδειγμα η περίπτωση της επαρχίας Αμμοχώστου, στην οποία εκτός από το μοντέλο το οποίο παρουσιάστηκε, εξετάστηκε και το σενάριο ολόκληρης της επαρχίας Αμμοχώστου σε έναν Δήμο (τέσσερεις Δήμοι και πέντε Κοινότητες). Αυτό, όμως, θα δημιουργούσε χάσμα ανάμεσα στις προτεραιότητες των δύο "φυσικά διαχωρισμένων" περιοχών, της αγροτικής και της τουριστικής. Από την άλλη, το παράδειγμα του Στροβόλου και της Λευκωσίας προέκυψε από το ότι οι δύο Δήμοι ήταν συνενωμένοι οικιστικά και αναπτυξιακά, κάτι που οδήγησε και στην απόφαση για συνένωση της Δερύνειας με το Παραλίμνι, τα οποία έχουν ενιαία ανάπτυξη, ενώ, από την άλλη, δημιουργείται ένα σχήμα με δύο Δήμους με προχωρημένη τουριστική αναπτυξιακή πολιτική (Παραλίμνι, Αγία Νάπα), με έναν Δήμο με αναπτυξιακή πολιτική (Σωτήρα) και τη Δερύνεια, η οποία θα έχει τεράστια προοπτική από τη συγκεκριμένη συνένωση.

Όσον αφορά την Αραδίππου, ανέφερε ότι έχουν μελετηθεί όλα τα πιθανά σενάρια. Όμως, το ίδιο κριτήριο με το οποίο προτάθηκε η συνένωση της Λευκωσίας με τον Στρόβολο, χρησιμοποιήθηκε και για τη συνένωση της Λάρνακας με την Αραδίππου. Από την άλλη, οι προοπτικές που διανοίγονται στη νοτιοανατολική Πάφο με τον Δήμο Πάφου (Πάφος, Γεροσκήπου, Αχέλια, Τίµη, Κόνια) και τον Δήμο Δυτικής Πάφου (Πέγεια, Έµπα, Λέµπα, Κισσόνεργα και Χλώρακας), διανοίγει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης για τους δύο Δήμους με ένα μεγάλο τουριστικό μέτωπο.

Τόνισε ότι είχε μιαν άριστη συνεργασία με τους τεχνοκράτες του Υπουργείου Εσωτερικών, ενώ επεσήμανε ότι η συμμετοχή του Κωνσταντίνου Πετρίδη ήταν συνεχής και ενδελεχής. Από την άλλη δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι πρόκειται για μία μεγάλη ευκαιρία που ανοίγεται για τις Αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.