Θα ήταν καλό οι εξετάσεις σε πολλά μαθήματα να γίνονται με ανοικτά βιβλία. Έτσι, ο μαθητής δεν θα χρειαζόταν να αποστηθίσει τη γνώση και να την ανακαλεί για να γράψει καλά στο εξεταστικό δοκίμιο
Ο βαθυστόχαστος και εξαίρετος εκπαιδευτικός, Παναγιώτης Περσιάνης, δημοσίευσε στην εφημερίδα Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ άρθρο με τίτλο «Εισήγηση για μερική τροποποίηση των Παγκυπρίων Εξετάσεων». Στο άρθρο αυτό ο κ. Περσιάνης περιγράφει με πολύ παραστατικό τρόπο το μεγάλο πρόβλημα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Η διδασκαλία εν πολλοίς και οι εξετάσεις, κυρίως, έχουν ως αντικείμενο τη γνώση, τη μετάδοσή της, την αποστήθισή της και με τις εξετάσεις κυρίως την ανάκλησή της και ολιγότερο τη χρήση της με δημιουργικό τρόπο.
Μπορεί, στη θεωρία τουλάχιστον, το εκπαιδευτικό μας αφήγημα να θέτει ως προτεραιότητα την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, την ανάπτυξη της μεταγνώσης, την καλλιέργεια της αναλυτικής και συνθετικής ικανότητας, και της δημιουργικότητας, όμως, στην πράξη παραμένουμε πιστοί στην παράδοση της τυπικής προσφοράς και διδασκαλίας της γνώσης και στις εξετάσεις βασιλεύει ακόμα η αποστήθιση. Φυσικά, ο όγκος της διδακτέας ύλης παίζει κι αυτός τον ρόλο του στην προσήλωση της παράδοσης που φέρνει τη γνώση «πρώτο τραπέζι πίστα».
Όταν ο χρόνος είναι περιορισμένος σε σχέση με τη διδακτέα ύλη, η εύκολη λύση είναι η επιφανειακή αντιμετώπιση και η εύκολη εξέταση της γνώσης που κατέχει ο μαθητής και όχι η δημιουργική αξιοποίησή της. Από την άλλη, τα τεχνικά μέσα που έχουν στη διάθεσή τους οι εκπαιδευτικοί, τα βιβλία με τις πολλές ασκήσεις, το διαδίκτυο κ.ά., ανοίγουν ένα μεγάλο χώρο για πολλή γνώση και δίδουν λιγότερο χρόνο για πραγματική αφομοίωση. Έτσι, η κριτική σκέψη, η ικανότητα για ανάλυση και σύνθεση και δημιουργία νέας γνώσης μπαίνουν στο περιθώριο, αφού ούτε τα εξεταστικά δοκίμια δίνουν την ανάλογη σημασία σε αυτές τις πνευματικές δεξιότητες και ικανότητες.
Ο κ. Περσιάνης, για διόρθωση αυτού του μειονεκτήματος των εξετάσεων, εισηγείται την προσθήκη «πέμπτου γραπτού, στο οποίο να παρακάθονται όλοι οι υποψήφιοι και να καλούνται να γράψουν ένα δοκίμιο πάνω σε θέμα φιλοσοφικό ή πολιτισμικό ή κοινωνικό, το οποίο να αξιολογείται κυρίως για το περιεχόμενό του... και να βαθμολογείται όπως τα άλλα γραπτά». Και στο τέλος περιγράφει τρόπο αξιολόγησης αυτού του δοκιμίου και επίδρασής του στη βαθμολογία.
Το άρθρο αυτό του κ. Περσιάνη με ενεθάρρυνε να καταγράψω μια δική μου σκέψη, που γεννήθηκε στο μυαλό μου πριν από μερικές δεκαετίες, όταν στην εκπαιδευτική μας θεωρία άρχισε να κυριαρχεί η άποψη ότι η διδασκαλία μας έπρεπε να γίνει παιδοκεντρική και να στοχεύει στην καλλιέργεια όχι γνώσεων, αλλά ικανοτήτων και πνευματικών δεξιοτήτων.
Τότε σκέφτηκα ότι μαζί με τις μεθόδους και την αντιμετώπιση της ύλης και της γνώσης έπρεπε να αλλάξει και ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών, δηλαδή, έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος των εξετάσεων. Και μπήκε στο μυαλό μου η σκέψη, πως θα ήταν καλό οι εξετάσεις σε πολλά μαθήματα να γίνονται με ανοικτά βιβλία. Έτσι, ο μαθητής δεν θα χρειαζόταν να αποστηθίσει τη γνώση και να την ανακαλεί για να γράψει καλά στο εξεταστικό δοκίμιο.
Οι γνώσεις θα ήταν στη διάθεσή του να ψάξει να τις βρει στο ανοικτό βιβλίο και να τις χρησιμοποιήσει δημιουργικά, να τις αναλύσει και να διατυπώσει δικά του συμπεράσματα και να παραθέσει τις δικές του απόψεις και θέσεις, που να τις τεκμηριώνει, παραθέτοντας τις γνώσεις που χρησιμοποίησε, αναφέροντας και τη σελίδα και την παράγραφο που τις βρήκε. Έτσι, καταργείται και η αποστήθιση και καλλιεργείται η κριτική σκέψη.
Κατανοώ τη δυσκολία του καταρτισμού ερωτήσεων, που θα απαντηθούν με ανοικτά βιβλία και με τη χρήση της κριτικής σκέψης, της αναλυτικής και της συνθετικής ικανότητας των μαθητών. Κατανοώ και τη δυσκολία των διορθωτών, όταν δεν θα υπάρχουν τυποποιημένα και μετρήσιμα κριτήρια για αξιολόγηση. Όμως, μπορούμε να αρχίσουμε με τα απλά διαγωνίσματα μέσα στην τάξη, για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε τις δυσκολίες και τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα μιας τέτοιας προσπάθειας.
