Και πάλιν η ανάγκη δημιουργίας Υφυπουργείου Ανάπτυξης

Κλασική, κατά την άποψή μου, λανθασμένη απόφαση ήταν η αλλαγή του ρόλου του Γραφείου Προγραμματισμού, όταν η Βουλή με τον Προϋπολογισμό του 2014 ψήφισε τη μετονομασία του σε Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης
Επανέρχομαι ξανά στην καταστροφική απόφαση της δεκαετίας 1995-2005 για κατάργηση του Προϋπολογισμού Ανάπτυξης και του Μηχανισμού Προγραμματισμού/Συντονισμού, που καθιερώθηκαν αμέσως μετά την Ανεξαρτησία. Αφορμή είναι η ανακοίνωση του Γενικού Λογιστηρίου ότι το 2018, 31% των προϋπολογισθεισών αναπτυξιακών δαπανών δεν δαπανήθηκαν. Κι αυτό σε μια περίοδο που χρειάζεται περαιτέρω τόνωση η οικονομία και η Κομισιόν σε έκθεσή της αναφέρεται σε υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες που υπάρχουν στην Κύπρο. Δυστυχώς, ήταν η έλλειψη των αναγκαίων θεσμών δημόσιας διοίκησης που οδήγησε στην κατάρρευση της κυπριακής οικονομίας. Με την πολιτική που ακολουθήσαμε στα θέματα αυτά από το 1990 και μετά ‘πηγαίναμε γυρεύοντας’.

Ο θεσμός του Προγραμματισμού/Συντονισμού του κυβερνητικού έργου απέφερε πολλούς καρπούς στον Τόπο. Θα αναφερθώ σε τρεις: Την ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου, την έξοδο από την υπανάπτυξη και την επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας μετά την εισβολή. Με συντονιστή το Γραφείο Προγραμματισμού καταφέραμε να προωθήσουμε τη Συμφωνία ΤΕ Κύπρου-ΕΟΚ το 1987, πράγμα που βοήθησε την ένταξή μας στην EE. Στη θετική γνωμοδότηση της ΕΕ το 1993 στην αίτηση για ένταξη αναφέρεται ότι ‘καθ'όσον αφορά τις οικονομικές πτυχές, η Γνωμάτευση αυτή έχει καταδείξει ότι, ενόψει της προόδου που έχει επιτευχθεί μέχρι τώρα προς την ΤΕ, η υιοθέτηση του κοινοτικού κεκτημένου από μέρους της Κύπρου δεν θα παρουσιάσει ανυπέρβλητα προβλήματα’.

Όμως, οι θεσμοί, που συστάθηκαν για την ΤΕ, καταργήθηκαν στη συνέχεια, ενώ θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμοι για την εκμετάλλευση των ευκαιριών που δημιουργήθηκαν από την ένταξη στην ΕΕ. Η έγκαιρη και ομαλή προσαρμογή της κυπριακής οικονομίας στο ευρωπαϊκό κεκτημένο θα βοηθούσε και στην αποφυγή των κρίσεων που ακολούθησαν. Οποία ειρωνεία! Ενώ η ένταξη αποσκοπούσε και στη θωράκιση της οικονομίας από τέτοιους κινδύνους, τελικά κατέληξε να οδηγήσει η ίδια στην κρίση!

Υπενθυμίζω ότι, κατά τις πρώτες δεκαετίες, η Κυπριακή Δημοκρατία ‘αποφοίτησε’ πολύ νωρίς από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ην. Εθνών, λόγω της ταχείας ανάπτυξής της. Πρωταγωνιστής ήταν ο Μηχανισμός Προγραμματισμού σε συνεργασία πάντα με τα αρμόδια Υπουργεία, τους Ημικρατικούς Οργανισμούς και τον ιδιωτικό τομέα. Πολλές φορές, αφού απορροφήσαμε τα κονδύλια που είχαν οριστεί για μας, το UNDP χρησιμοποίησε ποσά από προγράμματα άλλων χωρών για χρηματοδότηση σχεδίων ανάπτυξης στην Κύπρο. Σε κάποια φάση μάλιστα το UNDP χρησιμοποίησε Λειτουργούς του Γραφείου Προγραμματισμού ως εμπειρογνώμονες/συμβούλους για παρόμοια προγράμματα σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.

Έχω αναφερθεί ξανά στον πρωτοποριακό ρόλο του Μηχανισμού Προγραμματισμού/Συντονισμού στην προσπάθεια επαναδραστηριοποίησης της οικονομίας μετά τα καταστροφικά κτυπήματα της τουρκικής εισβολής, γεγονός που χαρακτηρίστηκε ως οικονομικό θαύμα από έγκυρους διεθνείς οικονομικούς κύκλους. Όταν πρωτοπαρουσιάσαμε την ιδέα της ετοιμασίας ενός Έκτακτου Σχεδίου για αντιμετώπιση της χαώδους κατάστασης της εποχής εκείνης, η Κυβέρνηση και πολιτικά κόμματα είχαν τις αμφιβολίες τους κατά πόσον αυτό δεν θα έδιδε το μήνυμα στον έξω κόσμο ότι συμβιβαστήκαμε με την εισβολή. Παρόλο που επίσημα δεν ανακοινώθηκε, αφού πείσαμε πρώτα τον Υπουργό Οικονομικών, ξεκινήσαμε αμέσως μια εσωτερική εργασία για την ετοιμασία ενός Έκτακτου Σχεδίου για αντιμετώπιση της κατάστασης. Ήταν με την εργασία αυτή που αντιμετωπίσαμε τα βασικά προβλήματα της οικονομίας και των εκτοπισθέντων/δυσπραγούντων.

Μετά την επάνοδο του Μακάριου και τη διακήρυξή του για μακροχρόνιο αγώνα, η διαχείριση των θεμάτων ανάπτυξης έπρεπε να επανέλθει στα κανονικά πλαίσια. Ενεργοποιήσαμε τον Μηχανισμό Προγραμματισμού, ήτοι την Επιτροπή Προγραμματισμού (Γενικοί Διευθυντές Υπουργείων κι άλλοι Υπηρεσιακοί Παράγοντες υπό την προεδρία του Υπουργού Οικονομικών ή του Γενικού Διευθυντή του Γραφείου Προγραμματισμού), την Κεντρική Επιτροπή Προγραμματισμού (Υπουργοί υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας ή του Υπουργού Οικονομικών), καθώς και τη Συμβουλευτική Οικονομική Επιτροπή. Η διακήρυξη εκείνη του Μακαρίου ήταν ένα μήνυμα σκληρής, εντατικής και συντονισμένης δουλειάς για επαναφορά της ευρωστίας της οικονομίας κι επάνοδο σε πορεία σταθερής κι απρόσκοπτης ανάπτυξης. Μια εύρωστη οικονομία ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για ένα ευοίωνο μέλλον για τον Τόπο σε κάθε περίπτωση.

Από την έναρξη της τελευταίας οικονομικής κρίσης, με συνεχή τηλεμηνύματα προς τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τους αρμόδιους Υπουργούς επέμενα, με συγκεκριμένες εισηγήσεις, στην ανάγκη προώθησης της ανάπτυξης, παράλληλα με την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών. Ούτε η ΕΕ ούτε το ΔΝΤ, ασφαλώς, έδωσαν έμφαση στην ανάπτυξη ως μέσον εξόδου από τα αδιέξοδα της κρίσης. Στην περίπτωση της Ελλάδας το πρακτορείο Bloomberg εδημοσίευσε τελευταίως ότι ‘το ΔΝΤ προκάλεσε ζημιά στην ανάπτυξη της Ελλάδας με την επιμονή του στη μείωση των κρατικών δαπανών’. Το ίδιο έγινε και στην περίπτωσή μας.

Για τις εξελίξεις αυτές ένοχες είναι οι Κυβερνήσεις μετά το 1993, καθώς και τα κοινοβουλευτικά κόμματα. Κλασική, κατά την άποψή μου, λανθασμένη απόφαση ήταν η αλλαγή του ρόλου του Γραφείου Προγραμματισμού, όταν η Βουλή με τον Προϋπολογισμό του 2014 ψήφισε την μετονομασία του σε Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης. Προηγουμένως, η ίδια η Βουλή, υπό το πρόσχημα της ενοποίησης των δύο Προϋπολογισμών, Τακτικού και Αναπτύξεως, ψήφισε την κατάργηση του Προϋπολογισμού Αναπτύξεως. Γιατί, χρειαζόμαστε δύο Προϋπολογισμούς, ήταν η απλοϊκή δικαιολογία!
Καταλήγοντας, ήθελα να ξαναεισηγηθώ τη δημιουργία Υφυπουργείου Ανάπτυξης για προγραμματισμό/συντονισμό των ενεργειών, για την προς τα πρόσω ομαλή πορεία της οικονομίας του Τόπου.
ΔΡ ΙΑΚΩΒΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ
Πρώην Υπουργός,
πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού
www.iacovosaristidou.com