Επιλογές κυπριακής εθνικής στρατηγικής

Ενώ έμμεσα, και χωρίς να κατονομάζουν την Τουρκία, οι ΗΠΑ «αντίκεινται» λεκτικά σε προκλητικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο -που η Κύπρος εκλαμβάνει ως τουρκική απειλή- από την άλλη, κάτω από το κεφάλαιο της ενεργειακής ασφάλειας και συνεργασίας, προωθούν άμεση εμπλοκή της Λευκωσίας στη στρατηγική καταστολή της ρωσικής επιρροής
ΜΕΡΟΣ Α’
Εισαγωγή

Το δικομματικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε στις 9 Απριλίου από τους γερουσιαστές Μενέντεζ και Ρούμπιο στην αμερικανική Γερουσία και το οποίο αναφέρεται σε κατάργηση του εμπάργκο πώλησης ή μεταφοράς στρατιωτικού υλικού των ΗΠΑ στην Κύπρο αίρει μια διάκριση σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η σημασία του νομοσχεδίου, ωστόσο, δεν έγκειται στην κατάργηση της διάταξης αυτής, που αν και θετική είναι αμφιβόλου αξίας για την άμυνα της Κύπρου. Εστιάζεται μάλλον στους πραγματικούς σκοπούς που αυτό εξυπηρετεί, καθώς και στο αποκαλυπτικό περιεχόμενό του ως προς τον τρόπο που προωθούν οι ΗΠΑ τα συμφέροντά τους στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή.


Το νομοσχέδιο δίνει έμφαση, βασικά, στη διασφάλιση εναλλακτικών πηγών ενέργειας για την Ευρώπη, στην αντιμετώπιση «κακόβουλων επιδράσεων» διεθνών και άλλων δρώντων στην περιοχή και στην ανάπτυξη στρατηγικών και στρατιωτικών συνεργασιών με Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ. Κι ενώ έμμεσα, και χωρίς να κατονομάζουν την Τουρκία, οι ΗΠΑ «αντίκεινται» λεκτικά σε προκλητικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο -που η Κύπρος εκλαμβάνει ως τουρκική απειλή- από την άλλη, κάτω από το κεφάλαιο της ενεργειακής ασφάλειας και συνεργασίας, προωθούν άμεση εμπλοκή της Λευκωσίας στη στρατηγική καταστολή της ρωσικής επιρροής, καθώς και στην αντιμετώπιση άλλων δρώντων και τρομοκρατικών οργανώσεων στην περιοχή, που ενδιαφέρουν άμεσα την Αμερική, όπως και το Ισραήλ.


Την ίδια ώρα, καθώς η κυβέρνηση της Δημοκρατίας οδηγείται σε εμβάθυνση της συνεργασίας αυτής, καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολο να πείσει ότι οι κινήσεις αυτές δεν είναι προϊόν συνειδητής επιλογής ή ότι δεν αλλοιώνουν τις παραδοσιακές ισορροπίες που η Κύπρος τηρεί απέναντι στις μεγάλες δυνάμεις στη διεθνή πολιτική σκηνή.


Το πιο πάνω έχει ως σκοπό του το παρόν κείμενο να επισημάνει και να αναλύσει, ασχολούμενο με τις πιο σχετικές πτυχές του υπό εξέταση νομοσχεδίου, σχολιάζοντας την καθεμιά από αυτές ξεχωριστά και προβαίνοντας σε εξαγωγή συμπερασμάτων. Πρόθεσή του δεν είναι να υπερασπιστεί οποιαδήποτε πλευρά, αλλά να συμβάλει θετικά στον προβληματισμό γύρω από ένα θέμα που επηρεάζει τον στρατηγικό ανταγωνισμό των Μεγάλων στην περιοχή και ασφαλώς τα ενεργειακά θέματα της Κύπρου και το Κυπριακό.
Το Νομοσχέδιο


Κατ' αρχάς, το νομοσχέδιο, αν ψηφιστεί, θα φέρει τον τίτλο «Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act 2019». Είναι ένα 19σέλιδο κείμενο με 12 τμήματα ή «Sections» (Sec.) και, όπως αναφέρει, επιδιώκει «να προαγάγει την ασφάλεια και τον ενεργειακό συνεταιρισμό στην Ανατολική Μεσόγειο, και για άλλους σκοπούς». Οι νομοθετικές ρυθμίσεις που συνδέονται με το εμπάργκο όπλων για την Κύπρο είναι μόνο μερικές παράγραφοι (παρ.). Το μεγαλύτερο μέρος αποτελούν οι «Διαπιστώσεις» της Γερουσίας γύρω από το θέμα (Sec. 2, σελίδα 1-6), η «Δήλωση Πολιτικής» (Sec.3, σ. 6-9), καθώς και τα προτεινόμενα μέτρα, εκθέσεις, ενέργειες και απαιτήσεις που περιλαμβάνει.


Στο σύνολό τους όλα αυτά και το καθένα ξεχωριστά αποτελούν αντανάκλαση του σκεπτικού της επίσημης αμερικανικής στρατηγικής προσέγγισης και των προωθούμενων συνεργασιών στα ενεργειακά θέματα και την ασφάλεια στην περιοχή, με την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ. Είναι, δε, επιβεβαιωτικά ευρημάτων άλλης σχετικής μελέτης του συγγραφέα για το θέμα αυτό (http://strategy-cy.com, 17/11/2018).
Ενεργειακή ασφάλεια και αμερικανική στρατηγική


Πιο συγκεκριμένα, με βάση το κατατεθέν νομοσχέδιο και σε σχέση με την ενεργειακή ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο, την οποία οι Αμερικανοί ερμηνεύουν να σημαίνει μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από τις προμήθειες της Ρωσίας, η Ουάσιγκτον θεωρεί ότι, μέσω της στρατηγικής της στα θέματα αυτά:
«(Α) Διευρύνουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ παρέχοντας εν δυνάμει εναλλακτικές πηγές από το ρωσικό αέριο στους συμμάχους και εταίρους των ΗΠΑ» στην Ευρώπη. Επίσης, (Β), θεωρούν ότι οι δραστηριότητες αυτές «δεν πρέπει να εμποδίζονται από άλλα κυρίαρχα κράτη» (Sec. 2, παράγραφος 17, σ. 4).


Για τον λόγο αυτό, σε άλλο σημείο υποδεικνύουν ότι:


Οι «ενεργειακές έρευνες στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να προστατευτούν έναντι απειλών που προβάλλουν τρομοκρατικές και ακραίες ομάδες, περιλαμβανόμενης της Χεζμπολάχ και οποιουδήποτε άλλου δρώντα στην περιοχή» (Sec.2, παρ. 16, σ.4).


Όμως, η Τουρκία, που είναι «κυρίαρχο κράτος» και προκαλεί ή παρεμποδίζει τις δραστηριότητες στην κυπριακή ΑΟΖ, προφανώς για λόγους που έχουν σχέση με τη συμμαχία της με τις ΗΠΑ, δεν κατονομάζεται ούτε στις παραγράφους αυτές, ούτε πουθενά αλλού. Ακόμα και όταν οι γερουσιαστές απαιτούν την υποβολή «Έκθεσης» για τις παραβιάσεις στην κυπριακή ΑΟΖ από το 2017 μέσα σε διάστημα 90 ημερών από την έγκριση του νομοσχεδίου (Sec. 12, παρ. (α) και (β)1, σ. 18-19), που είναι κάτι θετικό για την Κύπρο, και πάλι δεν κατονομάζεται από ποιον, παρόλο που είναι αυτονόητο ότι πρόκειται για την Τουρκία.


Αντίθετα, αναφέρεται ονομαστικά στη Χεζμπολάχ ικανοποιώντας το Ισραήλ, για το οποίο αποτελεί απειλή. Επίσης, παρόλο που δεν προσδιορίζεται ποιοι είναι οι «οποιοιδήποτε άλλοι δρώντες» που προβάλλουν απειλή, εντούτοις σε διάφορα άλλα σημεία του νομοσχεδίου είτε αυτοί κατονομάζονται ευθέως είτε υπονοούνται σαφώς (Ρωσία, Ιράν, τρομοκρατικές οργανώσεις κ.λπ.).
Κύπρος και οι στόχοι της αμερικανικής στρατηγικής


Αρκετά εύγλωττη είναι και η πιο κάτω διαπίστωση της Γερουσίας ως προς το πού στοχεύει η αμερικανική πολιτική στην περιοχή, πώς θα λειτουργήσει η στρατηγική συνεργασία των ΗΠΑ με Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και πώς αυτή την εξυπηρετεί:


«Οι τέσσερεις χώρες αντίκεινται σε οποιαδήποτε ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, που θα μπορούσε να προκαλέσει τη σταθερότητα, να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο ή να υπονομεύσει τις καλές σχέσεις γειτονίας, και σε κοινή διακήρυξη στις 21 Μαρτίου 2019 συμφώνησαν να ‘αμυνθούν ενάντια σε εξωτερικές κακόβουλες επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή’» (Sec. 2, παρ. 7, σ. 2).


Εδώ επισημαίνονται τα εξής: Το πρώτο μέρος της διατύπωσης αυτής, αν και αόριστο, ωστόσο η Κύπρος και η Ελλάδα το ερμηνεύουν να σημαίνει ότι η χώρα που με τις ενέργειές της προκαλεί αστάθεια και παρανομεί στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο δεν είναι άλλη από την Τουρκία. Επειδή, όμως, δεν κατονομάζεται η χώρα αυτή, θα μπορούσε να εκληφθεί ότι αφορά και οποιονδήποτε άλλο δρώντα στην περιοχή.


Επίσης, όταν στη συνέχεια αναφέρει πως «οι τέσσερεις χώρες αντίκεινται» («oppose») στις ενέργειες αυτές, εννοεί βέβαια με διπλωματικά και λεκτικά μέσα - πράγμα που σε κάποιο βαθμό ήδη γίνεται σήμερα. Η σκοπιμότητα της διατύπωσης αυτής είναι για να μην υπονοηθεί, έστω και κατ’ ελάχιστον, ότι οι ΗΠΑ θα αντιδράσουν στρατιωτικά κατά της συμμάχου τους Τουρκίας.


Οπότε, ναι μεν αυτή η στάση καθόσον αφορά την ανάμειξη των ΗΠΑ ενδεχομένως να δημιουργεί κάποιες αναστολές στην τουρκική συμπεριφορά -που είναι θετικό για την Κύπρο-, από την άλλη, δεν είναι τόσο ισχυρή που να αποτρέπει την Άγκυρα από το να συνεχίσει να διεκδικεί και να παρενοχλεί:


«Οι Τουρκοκύπριοι έχουν ίσα δικαιώματα επί των ενεργειακών πόρων και δεν θα δεχτούμε οποιεσδήποτε πρακτικές ενάντια σε αυτήν την πραγματικότητα. Ελπίζω ότι αυτό είναι αρκετά κατανοητό», δήλωνε ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας μετά από πρόσφατη συνάντησή του με τον Αμερικανό Υφυπουργό Άμυνας στις ΗΠΑ, αναφερόμενος στο δικομματικό νομοσχέδιο των γερουσιαστών (Anadolu Agency, 18/4/2019).


Επίσης, μερικούς μήνες προηγουμένως το Τουρκικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας επιβεβαίωνε τη θέση του ότι «οι μονομερείς κινήσεις στην περιοχή δεν συμβάλλουν στην παγκόσμια ειρήνη» και ότι «δεν θα επιτρέψει καμία κίνηση αντίθετη με τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της Τουρκίας ή της “ΤΔΒΚ» (Anadolu Agency, 28/11/2018).


Στο δεύτερο μέρος της προαναφερθείσας ανακοίνωσης, όταν γίνεται αναφορά στην «κοινή διακήρυξη» των τεσσάρων σχετικά με την πρόθεσή τους να «αμυνθούν» από «εξωτερικές κακόβουλες επιρροές» στην περιοχή, κάτι στο οποίο προσδίδεται και στρατιωτική διάσταση, αυτό και πάλι αποκλείει τις τυχόν απειλές της Άγκυρας, γιατί, ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, που αφορά άμεσα την Κύπρο, η Τουρκία με βάση το λεκτικό αυτό δεν θεωρείται «εξωτερική» δύναμη. Οπότε, η λογική κατάληξη της δήλωση αυτής είναι ότι οι «εξωτερικές κακόβουλες επιρροές» από τις οποίες και οι τέσσερεις χώρες «συμφώνησαν να αμυνθούν» προέρχονται, κυρίως, από τη Ρωσία και το Ιράν, που δεν είναι τοπικές δυνάμεις. Προέρχονται, επίσης, και από άλλους δρώντες που αφορούν άμεσα τις ΗΠΑ και το Ισραήλ και οι οποίοι κατονομάζονται σε άλλα μέρη του νομοσχεδίου.
Στοχοποίηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας


Ειδικότερα, οι στοχεύσεις της αμερικανικής στρατηγικής σε σχέση με τη Ρωσία, στην οποία η Ουάσιγκτον εμπλέκει και την Κύπρο, την Ελλάδα και το Ισραήλ, γίνονται ακόμη πιο ξεκάθαρες, όταν μέσα από τη «Δήλωση Πολιτικής» του νομοσχεδίου υπογραμμίζεται ότι «η πολιτική των ΗΠΑ είναι»:


«Να υποστηρίξουν προσπάθειες για να αντιμετωπισθεί η παρεμβολή και η επιρροή της Κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω αυξημένης συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας με την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, για να συμπεριλάβουν την ανταλλαγή πληροφοριών, τον κυβερνοχώρο και την επίγνωση στον θαλάσσιο τομέα» [“maritime domain awareness”] (Sec.3, παρ. 9, σ. 8).


Αν αυτά δεν συνιστούν συστράτευση της Κύπρου με τις ΗΠΑ στο πεδίο των πληροφοριών, στον κυβερνοχώρο και γενικά στην παρακολούθηση των κινήσεων στον θαλάσσιο τομέα για αντιμετώπιση των ενεργειών ή παρεμβολών της Ρωσίας στην περιοχή προς όφελος των Αμερικανών, τι άλλο είναι; Πώς θα πείσει η Λευκωσία ότι αυτό δεν αποτελεί απόκλιση ή και εγκατάλειψη της πολιτικής της τήρησης ισορροπιών στις σχέσεις της με τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον ή ότι οι συνεργασίες αυτές με τις ΗΠΑ -όπως ανέφερε και τον περασμένο Δεκέμβριο ο Κύπριος Κυβερνητικός Εκπρόσωπος- είναι απλώς «διευκολύνσεις που παρέχει η Κύπρος για ανθρωπιστικής φύσεως επιχειρήσεις»; (ΚΥΠΕ, 5/12/2018).
Δρ Άριστος Αριστοτέλους
Πρώην βουλευτής,
ειδικός σε θέματα Άμυνας και Στρατηγικής