Και πάλι το ξεχασμένο δημογραφικό πρόβλημα

Όσο κι αν συμφωνώ ότι όλοι οι νόμιμοι κάτοικοι της Κύπρου θα πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα, εκείνοι που αντιμετωπίζουν τώρα πρόβλημα επιβίωσης σ’ αυτόν τον τόπο είναι οι Ελληνοκύπριοι
Όπως τονίσαμε επανειλημμένα, η οικονομική ανάπτυξη της Κύπρου δεν ήταν αυτοσκοπός. Ήταν το μέσο, που έπρεπε διαχρονικά να προηγηθεί για βελτίωση όλων εκείνων των στοιχείων που συνιστούν το μεγάλο κεφάλαιο της ανάπτυξης. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται η παιδεία, η υγεία, η στέγαση κι η διασφάλιση όλων έναντι των αντιξοοτήτων της ζωής (γηρατειά, ανεργία, ανικανότητα για εργασία, καθώς και η πληθυσμιακή πολιτική. Δυστυχώς με την απρογραμμάτιστη και τυχοδιωκτική πολιτική των τελευταίων δεκαετιών φτάσαμε στο σημείο να ξαναμιλούμε ακόμη για την ανάγκη για ένα κατώτατο επίπεδο διαβίωσης, για ένα ΓεΣΥ, για μια νέα δημογραφική πολιτική. Σήμερα θα ασχοληθούμε και πάλι με το δημογραφικό, ένα πολύ βασικό θέμα για το μέλλον του Ελληνισμού στην Κύπρο. Όσο κι αν συμφωνώ ότι όλοι οι νόμιμοι κάτοικοι της Κύπρου θα πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα, εκείνοι που αντιμετωπίζουν τώρα πρόβλημα επιβίωσης σ’ αυτόν τον Τόπο είναι οι Ε/Κύπριοι.

Τα πρώτα Σχέδια Ανάπτυξης ασχολούνταν μόνο ακαδημαϊκά με θέματα πληθυσμού, μια και δεν υπήρχαν ιδιαίτερα προβλήματα πλην της μετανάστευσης μετά την Ανεξαρτησία. Mετά την εισβολή υιοθετήθηκαν άμεσες δημογραφικές πολιτικές, όταν παρατηρήθηκε μαζική έξοδος πληθυσμού κι ο εποικισμός των Κ/Περιοχών. Το Έκτακτο Σχέδιο 1979-1981 περιέλαβε πληθυσμιακά μέτρα "για να επιτευχθεί σταδιακά αναστροφή των δυσμενών τάσεων των τελευταίων χρόνων, ιδιαίτερα αναφορικά με τη μετανάστευση και τους δείκτες γεννητικότητας".

Συστάθηκε Διυπουργική Επιτροπή "για να μελετήσει όλες τις πτυχές της δημογραφικής κατάστασης και να υποβάλει συγκεκριμένες εισηγήσεις", ενώ θεσπίστηκε ειδική νομοθεσία (Νόμος 46/79) για τη ρύθμιση των εγγραφών γεννήσεων/θανάτων κι αναλήφθηκε η διεξαγωγή ειδικής έρευνας πληθυσμού μια κι από το 1961 δεν έγινε Απογραφή Πληθυσμού λόγω της ανώμαλης κατάστασης. Για την ενθάρρυνση της αύξησης των γεννήσεων καθώς και των απoδήμων Κυπρίων για επιστροφή, το Σχέδιο προέβλεπε πρόσθετα μέτρα.

Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν καθώς κι η ταχεία επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας φάνηκαν να επενεργούν θετικά τόσο στην αύξηση του πληθυσμού όσο και στο ακαθάριστο ποσοστό γεννήσεων, που σημείωσαν σημαντική βελτίωση τότε. Όμως η βελτίωση του επιπέδου ζωής, η αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό κι ο απότομος εξαστισμός του πληθυσμού αναμένονταν μακροπρόθεσμα να επηρεάσουν δυσμενώς τους ακαθάριστους δείκτες γεννήσεων, ενώ η επανάκαμψη αποδήμων ήταν δύσκολο να διατηρηθεί για πολύ.

Η ανάγκη για την ετοιμασία ενός ολοκληρωμένου δημογραφικού προγράμματος επανατονίστηκε και στο Τέταρτο Σχέδιο 1982-1986 με στόχους τη μεγέθυνση του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού, την υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για ορθολογική κατανομή του αστικού κι αγροτικού πληθυσμού και τη διεξαγωγή μελέτης αναφορικά με την αλληλεπίδραση κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων και δημογραφικών μεγεθών.

Tο Σχέδιο προέβλεπε την παραχώρηση πρόσθετων κινήτρων και διευκολύνσεων στους αποφοίτους πανεπιστημίου για επάνοδο και παραμονή στην Κύπρο, στις γυναίκες για να συνδυάζουν τη μητρότητα και την επαγγελματική απασχόληση (βελτίωση των κοινωνικών υπηρεσιών που συμβάλλουν στη μείωση του κόστους ανατροφής παιδιών, εισαγωγή οικογενειακών επιδομάτων) και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολύτεκνων οικογενειών, την καταπολέμηση της βρεφικής θνησιμότητας, της αστυφιλίας κ.λπ.
Το πρόβλημα της ατεκνίας

Παρά τα πιο πάνω μέτρα, η κατάσταση αναφορικά με τον πληθυσμό δεν βελτιώθηκε μέχρι το τέλος της δεκαετίας 1980. Μέχρι που η Κυβέρνηση προχωρούσε στην ετοιμασία Σχεδίων Ανάπτυξης το θέμα διατηρήθηκε ζωντανό και συνεχίστηκε η λήψη μέτρων για την αντιμετώπισή του.

Το Πέμπτο Σχέδιο 1989-1993 έδωσε έμφαση στην επέκταση των διευκολύνσεων για ημερήσια φροντίδα των παιδιών και της περιόδου καταβολής επιδόματος μητρότητας ώστε οι εργαζόμενες μητέρες να διαθέτουν περισσότερο χρόνο για τη φροντίδα του νεογέννητου, βελτίωση του σχεδίου οικογενειακού επιδόματος, εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου, παροχή προληπτικών συμβουλευτικών υπηρεσιών σε οικογένειες, δημιουργία βρεφοπαιδοκομικών σταθμών και κέντρων φροντίδας ατόμων με ειδικές ανάγκες, προώθηση διαφόρων στεγαστικών και σπουδαστικών σχεδίων, οργάνωση κι ενίσχυση εθελοντικών οργανισμών για προώθηση διαφόρων προγραμμάτων στις κοινότητές τους, ενθάρρυνση της επανόδου ξενητεμένων Κυπρίων (πρόσθετες διευκολύνσεις σχετικά με τη μεταφορά κεφαλαίων, άνοιγμα επιχειρήσεων και φροντίδα παιδιών για προσαρμογή), επέκταση των ευκαιριών απασχόλησης αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ίδρυση Πανεπιστημίου Κύπρου κι άλλων πανεπιστημίων), διεξαγωγή Απογραφής Πληθυσμού (1992) και μηχανογράφηση του Αρχείου Πληθυσμού.

Το Σχέδιο Ανάπτυξης 1994-1998 πρόσθεσε μια νέα διάσταση στην πληθυσμιακή πολιτική, της σταδιακής εναρμόνισης με εκείνη της Ε.Ε. ενόψει της ελεύθερης διακίνησης ατόμων κι έδιδε έμφαση στην προώθηση ειδικών στεγαστικών προγραμμάτων για οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα και ολοκληρωμένων σχεδίων δημιουργίας καλύτερων συνθηκών διαβίωσης στην ύπαιθρο.

Τέλος, μια άλλη πτυχή του δημογραφικού προβλήματος, που αντιμετωπίστηκε με επιτυχία τότε, ήταν το πρόβλημα της ατεκνίας με την υπογραφή συμφωνιών και τη βελτίωση των διαδικασιών που αφορούσαν τις διακρατικές υιοθεσίες και την τροποποίηση κι εκσυγχρονισμό της σχετικής νομοθεσίας. Το ίδιο έγινε και με τον νόμο που ρυθμίζει τις σχέσεις γονέων και τέκνων με την εισαγωγή καινοτομιών όπως η αντικατάσταση της πατρικής εξουσίας με τη γονική μέριμνα, η αναβάθμιση του ρόλου της γυναίκας-μητέρας κι η αντιμετώπιση του παιδιού ως ιδιαίτερης προσωπικότητας κι όσο το δυνατόν αυτόνομης.

Πιστεύω ότι, εάν τα προγράμματα που υιοθετήθηκαν κάτω από τα Έκτακτα Σχέδια Ανάπτυξης συνεχίζονταν με ένα συστηματικό, στοχευμένο και συντονισμένο τρόπο, θα διευκόλυναν την αύξηση της γεννητικότητας και του πληθυσμού. Τα διάφορα μέτρα που ακόμη ισχύουν θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για ένα ανανεωμένο δημογραφικό πρόγραμμα.
ΔΡ ΙΑΚΩΒΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ
Πρώην Υπουργός,
πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού
www.iacovosaristidou.com