Άφιλη η Κύπρος προς τις οικογένειες

Σε νέα ανάλυση των στοιχείων που συνέλεξε από τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προέβη η UNICEF, θέλοντας να δει κατά πόσον οι ευρωπαϊκές χώρες τηρούν «φιλικές» πολιτικές προς την οικογένεια, δηλαδή υποστηρικτικές προς αυτήν, ενθαρρύνοντας βεβαίως όχι μόνο για τη δημιουργία της αλλά και την ανάπτυξή της. Για την κατάταξη, η UNICEF συνέκρινε τέσσερεις τύπους πολιτικών με επίκεντρο την οικογένεια που προσφέρονται σε 41 ανεπτυγμένες χώρες που ανήκουν στην ΕΕ και στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Ωστόσο τα αποτελέσματα ήταν άκρως απογοητευτικά για τη χώρα μας, καθώς αυτή βρέθηκε στην 29η θέση ανάμεσα σε 31 χώρες, κερδίζοντας τον χαρακτηρισμό ως μια από τις λιγότερο φιλικές προς την οικογένεια, χώρες. Στην κορυφή βρίσκεται χωρίς κάποια ιδιαίτερη έκπληξη η Σουηδία, ενώ ακολουθεί η Νορβηγία, η Ισλανδία, η Εσθονία και η Πορτογαλία. Αυτές, σύμφωνα πάντα με την έκθεση της UNICEF, προσφέρουν τις καλύτερες, φιλικές προς την οικογένεια, πολιτικές.

Γιατί τα αρχικά στάδια έχουν σημασία

Η έκθεση είναι μέρος της αναπτυξιακής πολιτικής και της προγραμματιστικής εργασίας της UNICEF, που αφορά την πρώτη παιδική ηλικία. Η καμπάνια «Early Moments Matter» βρίσκεται ήδη στο τρίτο έτος της και σκοπός της δεν είναι άλλος από το να υποστηρίξει τις οικογένειες, ώστε να παρέχουν στα μικρά παιδιά τους ένα περιβάλλον φροντίδας και να ενθαρρύνουν τις εμπειρίες που χρειάζονται για την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου. «Δεν υπάρχει πιο κρίσιμος χρόνος για την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους», όπως δήλωσε η Εκτελεστική Διευθύντρια της UNICEF, Henrietta Fore. Συνεχίζοντας, επεσήμανε την αναγκαιότητα ύπαρξης κυβερνήσεων που να στηρίζουν τις οικογένειες. Οι φιλικές προς την οικογένεια πολιτικές ενισχύουν τον δεσμό μεταξύ γονέων και παιδιών τους, ο οποίος είναι καθοριστικός για την ανάπτυξη των οικογενειών. Η UNICEF υποστηρίζει την άδεια γονέων τουλάχιστον έξι μήνες και την καθολική πρόσβαση σε ποιοτική και προσιτή παιδική μέριμνα από τη γέννηση μέχρι την είσοδο των γονιών στην πρώτη τάξη του σχολείου. Σύμφωνα με την καμπάνια, η UNICEF συνεργάζεται με τις κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών, τους ακαδημαϊκούς και τον ιδιωτικό τομέα για να ενθαρρύνει τις μεγαλύτερες επενδύσεις στις οικογένειες.

Η διαφορά μας με τη Σουηδία δεν είναι στα σημεία!

Για να αντιληφθούμε ακόμη περισσότερο τις διαφορές που έχουμε με την πρώτη χώρα στη λίστα, συνομιλήσαμε με συμπατριώτισσά μας που ζει, εργάζεται και μεγαλώνει δύο παιδιά εκεί όπου αναπτύχθηκε ένα από τα καλύτερα συστήματα κοινωνικής μέριμνας, δηλαδή στη Σουηδία! Η Έλενα Πισκοπιανού βρίσκεται για δεύτερη φορά με άδεια μητρότητας και μίλησε στη «Σ» για όσα της προσέφερε η χώρα εκεί, που εδώ δεν υπήρχε περίπτωση να τα απολαύσει. «Η άδεια μητρότητας και πατρότητας εδώ είναι 480 ημέρες κοινές. Οι γονείς τις μοιράζονται όπως θέλουν, αλλά επειδή συνήθως οι γυναίκες παίρνουν περισσότερες και αυτό επηρεάζει την επαγγελματική ισότητα αλλά και ανέλιξη της γυναίκας, τους τρεις μήνες τουλάχιστον από όλες αυτές τις ημέρες η μητέρα δεν μπορεί να τις χρησιμοποιήσει και τις αξιοποιεί ο πατέρας. Φυσικά με τον ερχομό του παιδιού, ο πατέρας δικαιούται αυτόματα δύο εβδομάδες άδεια, εκτός από τις προηγούμενες που ανέφερα. Γενικά η Σουηδία και οι σκανδιναβικές χώρες έχουν ένα από τα καλύτερα συστήματα κοινωνικής μέριμνας και προστασίας. Και όχι μόνο αυτά. Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη της εγκύου είναι δωρεάν και είναι κρατική. Εδώ σε παρακολουθούν μαίες στην εγκυμοσύνη και, αν όλα είναι φυσιολογικά, δεν βλέπεις γυναικολόγο μέχρι να γεννήσεις. Όσο για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του παιδιού επίσης είναι δωρεάν και παρέχεται από πρωτοβάθμιους ιδιωτικούς παρόχους ή κρατικούς - εσύ διαλέγεις πού θα παίρνεις το παιδί σου για έλεγχο κ.λπ. Εμβόλια, φάρμακα όλα δωρεάν μέχρι τα 18 χρόνια. Επίσης η οδοντιατρική παρακολούθηση μέχρι τα 21 είναι δωρεάν. Σχετικά με το επίδομα τέκνου, αυτό είναι γύρω στα 120 ευρώ το μήνα μέχρι τα 16 του χρόνια. Ένα άλλο σημαντικό είναι η άδεια ασθενείας του παιδιού που μπορείς να πάρεις αφού επιστρέψεις στη δουλειά και αφού πάει το παιδί νηπιαγωγείο. Για παράδειγμα αν το παιδί σου είναι άρρωστο -πόσες φορές τυχαίνει όταν πάει σχολείο για πρώτη φορά!- παίρνεις τηλέφωνο στη δουλειά και τους ενημερώνεις σχετικά. Δεν πληρώνεσαι από τη δουλειά αλλά λαμβάνεις ένα ποσό από το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Ο εργοδότης δεν μπορεί να σου πει κάτι γι’ αυτό. Ακόμη για κάποιο διάστημα μπορείς να μειώσεις τις ώρες εργασίας σου και ο εργοδότης το αποδέχεται. Στη Σουηδία δεν υπάρχουν νηπιαγωγεία που να δέχονται παιδιά κάτω του ενός έτους!».

Ανάγκη για άδεια πατρότητας

Τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού είναι καθοριστικά για την υπόλοιπη ζωή του. Η υποστήριξη της οικογένειας από τη χώρα η οποία αναμένει να μην αντιμετωπίζει προβλήματα υπογεννητικότητας είναι απαραίτητη. Η αντιπρόεδρος της οργάνωσης Birth forward Κύπρου, Ιόλη Ορφανίδου, επεσήμανε την ανάγκη για επέκταση της γονεϊκής άδειας. «Η άδεια αυτή θα πρέπει να αφορά και τους πατεράδες, όπως γίνεται σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης, που κατατάσσονται και στις πρώτες θέσεις στην έκθεση αυτή. Επίσης, πρέπει να υπάρχουν περισσότερες επιλογές και στήριξη, για να ενημερώνονται οι νέοι και υποψήφιοι γονείς για τα δικαιώματά τους μέσα από μαθήματα προγεννητικής αγωγής. Οι έρευνες στην Κύπρο δείχνουν ότι, δυστυχώς, μόνο το 30% των ζευγαριών παρακολουθούν τέτοια μαθήματα. Σκεφτείτε το. Πρόκειται για μιαν από τις πιο καθοριστικές αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου και ελάχιστες είναι οι επιλογές για την προετοιμασία γι’ αυτό». Σε ερώτησή μας αν η μη επαρκής στήριξη του κράτους στην οικογένεια αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που εμποδίζει την τεκνοποίηση, η αντιπρόεδρος του Birth forward ξεκαθάρισε ότι «χωρίς σαφή επιστημονικά στοιχεία δεν μπορούμε να εξαγάγουμε σαφή συμπεράσματα. Απ’ όσα μας αναφέρουν όμως τα μέλη και οι υποστηρικτές μας, σίγουρα η μη στήριξη του κράτους επηρεάζει. Στην Κύπρο έχουμε μάθει να βασιζόμαστε στη βοήθεια των γιαγιάδων και των παππούδων και γι’ αυτό δεν αλλάζει κάτι ριζικά. Όταν τα δημόσια σχολεία κλείνουν στη μία η ώρα, ποιος γονιός που εργάζεται μπορεί να σταματήσει τη δουλειά του και να πάει να πάρει τα παιδιά; Αυτό αν και δεν αφορά άμεσα τους στόχους του οργανισμού μας προς το παρόν, εντούτοις σίγουρα θα στηρίξουμε κάθε πρωτοβουλία με εισηγήσεις προς αυτήν την κατεύθυνση».

Απαραίτητη η γονική άδεια

Η έκθεση αποκάλυψε ότι οι μισές μόνο χώρες προσφέρουν άδεια τουλάχιστον έξι μηνών με πλήρη αμοιβή για τις μητέρες. Η Εσθονία προσφέρει στις μητέρες τη μεγαλύτερη διάρκεια άδειας με πλήρη αμοιβή στις 85 εβδομάδες. Ακολουθεί η Ουγγαρία στις 72 εβδομάδες και η Βουλγαρία στις 65 εβδομάδες, ενώ στην Κύπρο η άδεια μητρότητας με αμοιβή είναι μόνο 18 εβδομάδες. Σημαντική επίσης είναι η άδεια πατρότητας, η οποία βοηθά τους πατέρες να δεσμεύονται με τα μωρά τους. Το δέσιμο αυτό συμβάλλει στην υγιή ανάπτυξη των παιδιών, μειώνει την κατάθλιψη της μητέρας και αυξάνει την ισότητα των φύλων, όπως αναφέρει η έκθεση, η οποία καλεί τις εθνικές πολιτικές να εξασφαλίζουν την άδεια πατρότητας και να ενθαρρύνουν τους πατέρες να την χρησιμοποιούν. Τα αποτελέσματα της έκθεσης σχολίασε η αντιπρόεδρος της οργάνωσης Birth forward Κύπρου, Ιόλη Ορφανίδου, η οποία τόνισε, μεταξύ άλλων, την αναγκαιότητα για αλλαγές στον τρόπο αντιμετώπισης της μητρότητας και δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για υποστήριξη της οικογένειας. «Η αλήθεια είναι πως δεν μας εκπλήσσει η έκθεση της UNICEF. Ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους ιδρύσαμε τον Birth Forward, για να συμβάλουμε στη βελτίωση της περιγεννητικής και γονεϊκής κουλτούρας στην Κύπρο. Όλοι ξέρουμε για τους τέσσερεις μήνες άδειας μητρότητας, οι περισσότεροι ίσως ξέρουμε για τη μια ώρα που δικαιούνται οι μητέρες με βρέφη 9 μηνών, προκειμένου να διευκολυνθεί ο θηλασμός. Αυτό όμως που κάποιοι αγνοούν, είναι το δικαίωμα στην πληροφορημένη απόφαση -informed consent- σε όλα τα στάδια της εγκυμοσύνης του τοκετού και της γονεϊκότητας. Μιλούμε για το θεμελιώδες δικαίωμά μας να γνωρίζουμε τις επιλογές μας και να λαμβάνουμε μέρος στις αποφάσεις που αφορούν εμάς και το μωρό μας. Τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν, αφού πλέον αρκετές γυναίκες μάς πληροφορούν για θετικές εμπειρίες από τον τοκετό τους, λόγω της πλήρους ενημέρωσης της οποίας έτυχαν. Έχουμε όμως πολύ δρόμο ακόμα να διανύσουμε».