Στα χέρια της Μόσχας η ανάπτυξη των S-400 στα κατεχόμενα

Στα χέρια της Ρωσίας βρίσκεται η απόφαση για την εγκατάσταση ή όχι των S-400 στην κατεχόμενη Κύπρο. Εάν η Μόσχα δεν βάλει βέτο σε μια τέτοια εξέλιξη, κάτι που μπορεί να συμβεί νομικά μέσω του συμβολαίου μεταξύ των δυο χωρών, τότε οι σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη Ρωσία είναι δυνατό να αποκτήσουν σημαντικό πονοκέφαλο και να απειληθούν με ρήξη. Το Ισραήλ, παρότι έχει καλυφθεί στο επίπεδο της αεράμυνας μέσω των αμερικανικών patriot και άλλων πυραυλικών συστημάτων δικής του κατασκευής, είναι εμφανώς ενοχλημένο από την ενδεχόμενη ανάπτυξη των S-400 εντός ολίγων ημερών στην Τουρκία. Μάλιστα, εάν η Άγκυρα τους εγκαταστήσει στην Κύπρο, είναι πρόδηλο, όπως τονίζεται από στρατιωτικές πηγές, ότι «κόβεται το οξυγόνο και μπλοκάρεται ο εναέριος χώρος του Ισραήλ προς την Κύπρο και την Ελλάδα, ενώ περιορίζονται οι οδοί εναέριων επιχειρήσεων προς την Τουρκία μέσω Συρίας ή μέσω περιοχών εντός του FIR Λευκωσίας».

Τι ισχύει για την αγορά οπλικών συστημάτων από τη Μόσχα και τι πρέπει να ισχύσει για την Τουρκία

Πώς η Τουρκία κλείνει το οξυγόνο στο Ισραήλ μέσω των S-400

Πώς οι S-400 αλλάζουν το γεωστρατηγικό περιβάλλον και υπονομεύουν τη λύση

Οι ρήτρες της Μόσχας…

Η εγκατάσταση των S-400 στην κατεχόμενη Κύπρο εξαρτάται από τη Ρωσία ως κατασκευάστρια χώρα. Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, όταν υπογράφονται τα συμβόλαια μεταξύ της χώρας που πωλεί και της χώρας που αγοράζει, η πρώτη, δηλαδή η Ρωσία, μπορεί να βάλει ρήτρες επί τη βάσει των οποίων η Τουρκία να δύναται να αναπτύξει τους S-400 μόνο εντός της επικράτειάς της, χωρίς ταυτοχρόνως να έχει δικαίωμα μεταπώλησης ή/και μετατροπών εάν δεν δοθεί η έγκριση από την κατασκευάστρια εταιρεία. Στην περίπτωση των ρωσικών οπλικών συστημάτων από την Κύπρο όλες αυτές οι σχετικές ρήτρες περιλαμβάνονται στα συμβόλαια που υπεγράφησαν μεταξύ των δυο χωρών για τα άρματα Τ-80 και για τα αντιαεροπορικά συστήματα των TOR-M1 και των BUK. Λογικό είναι ότι θα ισχύσει η αρχή της αμοιβαιότητας. Οι διατάξεις αυτές εντάσσονται σε τέτοιας μορφής συμφωνίες αναλόγως της περίπτωσης, για να προστατευθεί η τεχνολογία και για να μη διαταραχθούν οι σχέσεις της κατασκευάστριας χώρας ή της εταιρείας με άλλα κράτη και δη γειτονικά. Στην περίπτωση κατά την οποία η Μόσχα επιτρέψει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο την εγκατάσταση των S-400 από την Τουρκία στην κατεχόμενη Κύπρο, η πολιτική αυτή, λογικό είναι να θεωρηθεί ως εχθρική. Προβλήματα, ταυτοχρόνως, θα προκύψουν και για την Τουρκία και για τη Ρωσία εντός της ΕΕ, σε μια περίοδο που υπάρχει ήδη απόφαση για την επιβολή μέτρων σε βάρος της Άγκυρας λόγω των έκνομων δράσεών της στην κυπριακή ΑΟΖ, στο μοντέλο της Ρωσίας, όπως ισχυρίζεται η Λευκωσία.

Ο προβληματισμός για τις κυρώσεις

Πάντως, η Κυβέρνηση δεν είναι ευχαριστημένη από τις δηλώσεις του ΓΓ του ΑΚΕΛ Α. Κυπριανού όπως μεταδόθηκαν από το Σπούτνικ, ότι, δηλαδή, η επιβολή κυρώσεων δεν θα δώσει λύσεις στην τουρκική προκλητικότητα και δεν θα επιφέρει τη διευθέτηση του Κυπριακού. Οι τοποθετήσεις αυτές ενισχύουν τις φωνές εκείνες εντός της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και Γερμανοί, που θέτουν από την πρώτη στιγμή το εξής ερώτημα: Καλά, να επιβάλουμε κυρώσεις και να έρθουμε σε σύγκρουση με την Τουρκία, στη λογική των μέτρων και των αντίμετρων, για ποιο σκοπό; Για να αποσύρει η Άγκυρα τα πλοία της από την κυπριακή ΑΟΖ και την επομένη η ελληνοκυπριακή πλευρά να πάει σε συνομιλίες και να μείνει μ’ εμάς, τους λοιπούς εταίρους η ζημιά; Μετά τις τοποθετήσεις του κ. Κυπριανού, πηγές στις Βρυξέλλες τόνιζαν τα εξής: «Φαίνεται ότι δεν είναι όλοι θερμοί στην Κύπρο ως προς τη λήψη κυρώσεων» και πρόσθεταν: «Όταν μερίδα Κυπρίων πολιτικών θεωρούν ότι δεν θα είναι αποτελεσματικά τα μέτρα, αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχει και στις Βρυξέλλες προβληματισμός».

Το ρωσικό επιχείρημα

Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ασφάλειας στην Κύπρο, το οποίο θα οξυνθεί με την εγκατάσταση των S-400 στην Τουρκία, από την οποία, ούτως ή άλλως, καλύπτεται και η Κύπρος. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι «πέραν των όσων λέγονται ρητορικά, η Τουρκία ενδέχεται να σκεφτεί τα προβλήματα που μπορούν να προκληθούν και τα οποία εάν δεν εγκατασταθούν οι S-400 στην κατεχόμενη Κύπρο δεν θα αναδυθούν στην επιφάνεια». Ούτως ή άλλως, μια από τις επιλογές που έχει η κυπριακή Κυβέρνηση είναι η σύνδεσή της με το σύστημα αεράμυνας του Ισραήλ και της Ελλάδας. Η εγκατάσταση των S-400 δίνει τη σαφή δικαιολογία με τις ευλογίες μάλιστα των ΗΠΑ για μια τέτοια εξέλιξη, που βοηθά και στην ασφάλεια των ενεργειακών προγραμμάτων, καθώς και της ίδιας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η στάση της Μόσχας δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων τής Κυπριακής Δημοκρατίας με τις ΗΠΑ. Εάν δε, η Μόσχα επιτρέψει την εγκατάσταση των S-400 στα κατεχόμενα, θα σπρώξει τη Λευκωσία πιο βαθιά στην αγκάλη της Ουάσιγκτον. Συνεπώς, όπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές: «Η Ρωσία δεν έχει όφελος να επιτρέψει την εγκατάσταση των S-400 στην κατεχόμενη Κύπρο και να διαρρήξει τις σχέσεις της με τη Λευκωσία, τη στιγμή που υπάρχει έντονο φλερτ από τις ΗΠΑ». Όντως, εάν οι S-400 δεν εγκατασταθούν στα κατεχόμενα παρά μόνο επί τουρκικού εδάφους, τότε η Μόσχα γλιτώνει τη διατάραξη των σχέσεών της με την Κύπρο και τα πιθανά νέα προβλήματα εντός της ΕΕ - εάν στραφεί προς αυτήν την κατεύθυνση η Λευκωσία. Βεβαίως, τα συμβόλαια για τους S-400 δεν είναι γνωστά και λογικό είναι να μην τα δώσει στη δημοσιότητα η Ρωσία και η Τουρκία, διότι περιλαμβάνουν διάφορους όρους και στοιχεία τεχνικής φύσεως, που δεν θέλουν να γίνουν γνωστά. Από την άλλη, όμως, η κυπριακή Κυβέρνηση έχει υποχρέωση να ζητήσει από τη Μόσχα να την ενημερώσει εάν έχει περιλάβει ρήτρα για τη μη εγκατάσταση των S-400 στα κατεχόμενα και κατά πόσον μπορεί να διαβεβαιώσει την Κυβέρνηση, προβαίνοντας ακόμη και σε δημόσια τοποθέτηση ότι κάτι τέτοιο δεν θα επιτρέψει να συμβεί. Τονίζονται αυτά, διότι η Μόσχα τηρεί στο Κυπριακό μια θέση αρχής, όπως η ίδια υποστηρίζει, αλλά και λόγω του ότι οι Τούρκοι υποστήριξαν τις τελευταίες μέρες, ειδικώς μετά τη «λοξοδρόμηση» ενός συριακού πυραύλου S-200, ο οποίος έσκασε στα κατεχόμενα, ότι είναι, όντως, μια επιλογή η ανάπτυξη των S-400 στη βόρεια Κύπρο. Πληροφορίες αναφέρουν ότι η θέση της Μόσχας προς τη Λευκωσία για την εγκατάσταση των S-400 είναι ότι το εν λόγω οπλικό σύστημα δεν είναι για επιθετικούς αλλά για αμυντικούς σκοπούς. Διατυπώνουν δηλαδή την ίδια θέση με αυτήν που διατύπωναν όταν οι S-300 προγραμματίζονταν να έρθουν στην Κύπρο. Η εκτίμηση της Κυβέρνησης, χωρίς όμως να έχει λάβει ρητές διαβεβαιώσεις από τη Μόσχα, είναι ότι η Τουρκία δεν θα εγκαταστήσει τους S-400, εκτός των άλλων περιοχών και στην Κύπρο.

Οι εκλογές στις ΗΠΑ

Ούτως ή άλλως, η εγκατάσταση των S-400 πέραν του Ισραήλ είναι πρόκληση και για τις ΗΠΑ. Ο Ερντογάν ισχυρίστηκε ότι ο Πρόεδρος Τραμπ δεν θα επιβάλει κυρώσεις στην Άγκυρα, αλλά η Γερουσία έκλεισε ήδη την πόρτα στην αγορά από την Τουρκία των μαχητικών F-35. Ό,τι και αν λέγει ο Τούρκος Πρόεδρος, η εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας των ΗΠΑ στην περιοχή είναι συνδεδεμένη με τις επιλογές και τα συμφέροντα του Ισραήλ. Οι δε κινήσεις των Αμερικανών για το επόμενο διάστημα θα είναι συσχετισμένες με τις προεδρικές εκλογές. Ο Πρόεδρος Τραμπ δεν θα προχωρήσει σε δράσεις που θα του προκαλούν κόστος, αλλά σε αυστηρώς συνυπολογισμένες αποφάσεις, που θα του επιφέρουν οφέλη στο εσωτερικό. Η πρόσφατη αναστολή στρατιωτικής επιδρομής σε βάρος του Ιράν και η εξήγηση που έδωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, ότι δηλαδή δεν ήθελε να σκοτωθούν αθώοι, είναι ένα πρώτο δείγμα της επικοινωνιακής του πρακτικής. Εκείνο που έχει σημασία είναι το εξής: Εάν οι Ισραηλινοί θα δεχθούν τα νέα τετελεσμένα στην περιοχή με την εγκατάσταση των S-400 στην Τουρκία ή αν θα αντιδράσουν και πώς; Διότι το πρόβλημά τους δεν είναι μόνο η Τουρκία, αλλά και το Ιράν καθώς και η Συρία, όπου Ιρανοί τρομοκράτες έχουν ακόμη βάσεις. Εξ ου και η τελευταία αεροπορική επιδρομή, από την οποία ξέφυγε ο πύραυλος S-200.

Ελαττωματικότητα και ανθρώπινο λάθος στον χειρισμό

Γίνεται μεν λόγος για πύραυλο S-200 με βεληνεκές 300 χιλιόμετρα μέγιστο, αλλά χωρίς ακόμη να υπάρχει επίσημο πόρισμα. Εκείνοι που σίγουρα γνωρίζουν τι συνέβη είναι οι Ισραηλινοί, των οποίων τα ραντάρ των αντιαεροπορικών τους συστοιχιών ήταν ανοικτά και προφανώς κατέγραψαν την πορεία του πυραύλου. Πάντως, υπάρχουν τέσσερεις συστοιχίες των πυραύλων S-400 στη συριακή περιοχή, από την οποία γίνεται λόγος ότι ο S-200 εκτοξεύτηκε. Οι εν λόγω πύραυλοι είναι παλαιοί και ακόμη και όταν ήταν στα νιάτα τους δεν φημίζονταν για την ευστοχία τους. Από τη συλλογή στοιχείων και την ενημέρωση της οποίας έτυχε η Κυπριακή Δημοκρατία από τις εμπλεκόμενες πλευρές ήταν ότι επρόκειτο περί μίας σπάνιας συγκυρίας, που περιλαμβάνει, εκτός των άλλων, την ελαττωματικότητα του πυραύλου και το ανθρώπινο λάθος.

Συνομιλίες υπό την σκιάν των S-400

Η ουσία, βεβαίως, είναι η εξής: Η εγκατάσταση των S-400 στην Τουρκία την αναβαθμίζει γεωπολιτικά καλύπτοντας πλέον όχι μόνο τη δική της αεράμυνα, αλλά και μιας ολόκληρης περιοχής, αναλόγως πού οι τέσσερεις συστοιχίες θα τοποθετηθούν. Οι οποίες συστοιχίες έχουν τη δυνατότητα μετακίνησης. Με την Τουρκία, λοιπόν, να επιμένει στην εγκατάσταση των S-400, καθώς και στη συνέχιση του ερευνητικού ενεργειακού της προγράμματος, με σαφή επιδίωξη νέων τετελεσμένων στην κυπριακή ΑΟΖ είτε προχωρήσει είτε όχι η προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών, πώς μπορούν να προδιαγραφούν θετικές εξελίξεις ως προς τη διευθέτηση του προβλήματος; Υπό αυτές τις συνθήκες πώς να μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι υπάρχουν προϋποθέσεις επιτυχούς επανέναρξης των συνομιλιών, ειδικώς, μάλιστα, όταν οι Τούρκοι επιμένουν στον διαμερισμό του φυσικού αερίου και στη νέα ανακατανομή της κυπριακής ΑΟΖ. Ελέχθη, πάντως, ότι η επιβολή κυρώσεων από την ΕΕ δεν είναι λύση. Αληθές όμως είναι ότι η μη επιβολή κυρώσεων σημαίνει την αποθράσυνση της Άγκυρας καθιστώντας τη θέση της ακόμη πιο αδιάλλακτη, γεγονός που οδηγεί σε απομάκρυνση από τη διευθέτηση του προβλήματος και εμπέδωση της διχοτόμησης. Θα είναι, δε, χειρότερη η κατάσταση χωρίς αποτροπή και χωρίς κυρώσεις διότι η Τουρκία, χωρίς πραγματικό κόστος, θα συνεχίσει να επιδιώκει νέα τετελεσμένα στην ΑΟΖ της Κύπρου. Ως σημαντική σηματοδότηση αυτή της πολιτικής, πέραν των τουρκικών πλοίων που δρουν παράνομα στην τουρκική ΑΟΖ, συνιστά και η εγκατάσταση των S-400. Έτσι θα πάμε σε συνομιλίες; Υπό την σκιάν της ισχύος των S-400; Και αν δεν υπάρχουν θετικές προϋποθέσεις για την επανέναρξη των συνομιλιών δεν ευθύνονται οι απλοί πολίτες, αλλά εκείνοι που επιμένουν να μη θέλουν να είναι ρεαλιστές, αναμένοντας αλλαγή της τουρκικής στάσης με τον εξευμενισμό, και να μην έχουν σχέδιο Β’.

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων