Και πάλι το… σσιοινίν του χωρκάτη

Ολοκληρωτική ήταν η αποτυχία μας στις πολυσχιδείς προσπάθειες που έγιναν για αναβάθμιση του συστήματος δημόσιων λεωφορείων και υποκατάσταση του ιδιωτικού αυτοκινήτου.

Δυστυχώς, στην Κύπρο δεν είναι μόνο η συνέχεια που λείπει σε ό,τι ξεκινούμε να κάνουμε, όπως περιέγραψα σε προηγούμενο άρθρο, αλλά πολλές φορές ενεργούμε αλυσιτελώς: εκεί που νομίζουμε ότι κερδίζουμε με κάποιες ενέργειές μας, στο τέλος χάνουμε. Το «σσιοινίν του χωρκάτη μονόν εν ιφτάννει τζιαι διπλό φτάννει τζιαι περισσεύκει», σύμφωνα με το λαϊκό ρητό. Αυτό μού θύμισε η πρόσφατη είδηση για αναβάθμιση των λεωφορείων με 40% αυξημένο κόστος. Η συνολική κυβερνητική συνεισφορά για τις τακτικές γραμμές, αλλά και τις μαθητικές διαδρομές, αυξάνεται κατά €30 εκ. ετησίως. Τελικά, ό,τι κερδίζει η Κυβέρνηση από την «εκμετάλλευση» των ιδιωτικών αυτοκινήτων, θα το πληρώσει για συντήρηση των δημοσίων λεωφορείων! Πώς θα ξεπληρωθεί όμως η ταλαιπωρία του κόσμου λόγω της κυκλοφοριακής συμφόρησης στους δρόμους από την ανεξέλεγκτη κατάσταση που υπάρχει σήμερα;

Μια από τις πρώτες πρωτοβουλίες που πήραμε όταν ήλθα στην Κύπρο από το Λονδίνο το 1967 στο Γραφείο Προγραμματισμού είχε να κάμει με τις δημόσιες μεταφορές επιβατών. Στόχος ήταν η σύμπηξη μιας δημόσιας εταιρείας σε κάθε πόλη για να εξυπηρετείται το κοινό και να μην προστρέχει στην απόκτηση ιδιωτικών αυτοκινήτων, καθώς και ανάλογες εταιρείες σε συμπλέγματα χωριών, που θα μετέφεραν τον κόσμο στις πόλεις για εργασία με άνετη επιστροφή πίσω στα χωριά καταπολεμώντας έτσι και την τάση αστυφιλίας.

Εκτός από την εμπειρία μου για τη χρησιμότητα των δημόσιων μέσων συγκοινωνιών από το Λονδίνο, είχα και μια οικογενειακή εμπειρία στη γενέτειρά μου, κωμόπολη της Κυθρέας. Ο πατέρας μου ήταν από τους πρώτους ιδιοκτήτες λεωφορείου κι έκανε την γραμμή Κυθρέας-Λευκωσίας-Κυθρέας καθημερινά. Για να διευκολύνουν καλύτερα τους επιβάτες και τους μαθητές, λεωφορειούχοι προχώρησαν σε σύμπραξη μεταξύ τους. Έτσι κι οι επιβάτες δεν είχαν πρόβλημα ποιον να επιλέξουν και οι ίδιοι μοιράζονταν την πελατεία χωρίς προστριβές.

Παρά την εισβολή, συνεχίσαμε τις προσπάθειές μας για τη σύσταση ανάλογων εταιρειών σε όλες τις πόλεις καθώς και συμπλέγματα χωριών, που εξυπηρετούν τη διακίνηση επιβατών προς κι από τις αντίστοιχες πόλεις

Με τη συγκατάθεση του Υπουργού Οικονομικών συστήσαμε Επιτροπή για τα Λεωφορεία, υπό την προεδρία του παλαίμαχου λειτουργού του Υπουργείου Δ. Σκέττου. Στη Λευκωσία τότε υπήρχε ένας μικρός αριθμός εταιρειών, χωρίς καμιά συνεργασία μεταξύ τους, διέθεταν αριθμό λεωφορείων κάνοντας ορισμένες διαδρομές, πολλές φορές τις ίδιες. Σε συνεργασία με τους εκπροσώπους τους και με κυβερνητική στήριξη για αγορά νέων λεωφορείων καταφέραμε να συμπηχθεί δημόσια εταιρεία μεταφορών επιβατών και ο τρόπος λειτουργίας της, ο σημερινός Οργανισμός Συγκοινωνιών Επαρχίας Λευκωσίας (ΟΣΕΛ). Έκτοτε και με τη βοήθεια και συμπαράσταση του Τμήματος Οδικών Μεταφορών, που συνεστήθη στο μεταξύ, ο ΟΣΕΛ αποτέλεσε έναν σύγχρονο πάροχο μιας αξιοπρεπούς υπηρεσίας, που έχει ως σκοπό να δώσει στον πολίτη αυτό που έλειπε για χρόνια στον τομέα: μεγαλύτερη συχνότητα διαδρομών, με καινούργια λεωφορεία, με χαμηλό κόμιστρο. Έτσι τέθηκαν οι βάσεις για ένα σύγχρονο, αποτελεσματικό σύστημα δημόσιων συγκοινωνιών, που θα εξυπηρετεί τον Κύπριο πολίτη, τον εργαζόμενο, τον φοιτητή, τον ηλικιωμένο, το άτομο με αναπηρίες, τον τουρίστα, όπως απαιτείται και επιβάλλεται σε μια χώρα που σέβεται τον εαυτό της.

Παρά την εισβολή, συνεχίσαμε τις προσπάθειές μας για τη σύσταση ανάλογων εταιρειών σε όλες τις πόλεις καθώς και συμπλέγματα χωριών, που εξυπηρετούν τη διακίνηση επιβατών προς κι από τις αντίστοιχες πόλεις. Στη βάση των αρχών αυτών δόθηκαν αργότερα άδειες για τη λειτουργία τέτοιων εταιρειών για εξειδικευμένους σκοπούς, όπως τη μεταφορά επιβατών προς κι από τα αεροδρόμια, τα αστικά και υπεραστικά ταξί κ.ά.

Από πλευράς του αρμόδιου Υπουργείου έγιναν έκτοτε πολλές προσπάθειες για ρύθμιση του θέματος των δημόσιων μεταφορών επιβατών (ενίσχυση Τμήματος Οδικών Μεταφορών, σύσταση Μονάδας Ενίσχυσης Δημόσιων Μεταφορών, κ.ά.). Η Κυβέρνηση όχι μόνο διευκόλυνε τις ενέργειες αυτές αναλαμβάνοντας πολλές φορές όλες τις νομικές, λογιστικές και διοικητικές εργασίες, αλλά με ειδική χρηματοδότηση βοήθησε στη δημιουργία των εταιρειών και την αναβάθμιση των λεωφορείων τους. Κατά παράδοξη συγκυρία, το όλο έργο βοήθησε η Μ. Βρετανία με την παραχώρηση αρχικά των εμπειρογνωμόνων, οι υπηρεσίες των οποίων συνεχίστηκαν με χρηματοδότηση από τον Προϋπολογισμό Ανάπτυξης για πολλά χρόνια αργότερα.

Η μακροχρόνια αυτή προσπάθεια, δυστυχώς, δεν πέτυχε τους σκοπούς της. Ούτε οι παροχείς των υπηρεσιών εμφανίζονται ικανοποιημένοι, ούτε καταφέραμε το κοινό να χρησιμοποιεί περισσότερο τα μαζικά μέσα μεταφοράς επιβατών, παρά τις άλλες προσπάθειες που καταβλήθηκαν (βελτίωση οδικού δικτύου, δημιουργία χώρων στάθμευσης λεωφορείων κ.λπ.). Ο λόγος για την κατάσταση αυτή είναι ο ανταγωνισμός που υφίστανται τα λεωφορεία από τα ιδιωτικά μέσα μεταφοράς, τα οποία συνεχώς αυξάνονται. Κάθε σπίτι διαθέτει δύο και περισσότερα ιδιωτικά αυτοκίνητα.

Ολοκληρωτική ήταν η αποτυχία μας στις πολυσχιδείς προσπάθειες που έγιναν για αναβάθμιση του συστήματος δημόσιων λεωφορείων και υποκατάσταση του ιδιωτικού αυτοκινήτου. Φαίνεται ότι η χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου, που ας σημειωθεί ενθαρρυνόταν από την εποχή της αποικιοκρατίας, για ευνόητους λόγους, συνεχίζει να μην ενοχλεί βασικές Υπηρεσίες, όπως του Υπουργείου Οικονομικών, πάλι για ευνόητους λόγους. Ακόμη και όταν για σκοπούς εναρμόνισης με την Ε.Ε. μειώθηκαν οι έμμεσες επιβαρύνσεις στις εισαγωγές αυτοκινήτων, καμιά πρόνοια δεν λήφθηκε για να αποτραπούν οι αρνητικές επιπτώσεις στα δημόσια μέσα μεταφοράς του κοινού. Κι όταν ζήτησα εξηγήσεις γι’ αυτό, η απάντηση που πήρα ήταν ότι ετοιμάζεται ειδικό σχέδιο για αναβάθμιση των δημόσιων επιβατικών μεταφορών, το οποίο θα υποβληθεί στην Ε.Ε. για συγχρηματοδότηση. Ας ελπίσουμε ότι τούτο θα γίνει κάποτε.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού