Στρατηγική «Antifragility» και Εθνική Κυριαρχία

Τα πάντα στο εύθραυστο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον της περιοχής μας –από τον τουρκικό επεκτατισμό και τη θωράκιση των ΑΟΖ Κύπρου και Ελλάδας μέχρι τη βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού– μπορούν να αναλυθούν και αξιολογηθούν με βάση τη θεωρία του Μαύρου Κύκνου και το μοντέλο «Antifragility» που ανέπτυξε ο Nassim Taleb, ο κορυφαίος παγκοσμίως ειδικός στο Risk Management.

Ο «Μαύρος Κύκνος» συνιστά ένα απροσδόκητο γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο, είτε αρνητικό είτε θετικό, που μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα. Υπάρχουν θετικοί Μαύροι Κύκνοι (ευκαιρίες) και αρνητικοί Μαύροι Κύκνοι (με καταστροφικές συνέπειες). Μια από τις ιδιότητες του Μαύρου Κύκνου είναι η ασυμμετρία στις συνέπειες – θετικές ή αρνητικές. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Μαύρου Κύκνου είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.

Σύμφωνα με τη θεωρία του Μαύρου Κύκνου, απ’ τη μια υπερεκτιμούμε αυτά που γνωρίζουμε. Απ’ την άλλη, υποεκτιμούμε τα ρίσκα, την αβεβαιότητα και την πιθανότητα να είμαστε λανθασμένοι. Η λήψη αποφάσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη την πολυπλοκότητα, τις ασυμμετρίες, τη ρευστότητα, τη μεταβλητότητα, τον παράγοντα χρόνο, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων και τον αντίκτυπο, τη σοβαρότητα των συνεπειών. Μπορούμε να έχουμε μια γενική ιδέα για το ενδεχόμενο εμφάνισης ενός Μαύρου Κύκνου, να κατανοήσουμε τη «δυναμική» του φαινομένου και τις πιθανές συνέπειες και να είμαστε προετοιμασμένοι.

Μπορούμε να μετατρέψουμε τον Μαύρο Κύκνο της Τουρκίας σε Γκρίζο Κύκνο. Οι σχεδιασμοί και οι στοχευμένες πολιτικές της Τουρκίας για τη διεκδίκηση ενός χώρου γεωστρατηγικών συμφερόντων –του «στρατηγικού βάθους»– προαναγγέλλονται με τα θεωρητικά κείμενα και τις πολιτικές εξάρσεις / δηλώσεις του Ερντογάν. Οι στοχευμένοι χώροι είναι ταυτόχρονα και απειλούμενοι χώροι και οφείλουν οι λαοί τους να διαγιγνώσκουν αυτές τις επεκτατικές πολιτικές εγκαίρως και να προετοιμάζονται αποτρεπτικώς.

Η αναξιοπιστία, ο αναθεωρητισμός, η επιθετικότητα και ο επεκτατισμός της Τουρκίας θα αποτελούν μια διαρκή απειλή για τη λύση του Κυπριακού. Μια σημαντική παράμετρος των διαπραγματεύσεων είναι η επιστημονική τεκμηρίωση της συνολικής βιωσιμότητας της λύσης: κόστος, λειτουργικότητα, ανθεκτικότητα, μονιμότητα, πιθανότητα κατάρρευσης.

Για να είναι antifragile (να γίνεται καλύτερη με τον χρόνο) η λύση του Κυπριακού –η μορφή και τα χαρακτηριστικά της λύσης– πρέπει να είναι τέτοια που να αξιοποιεί τις θετικές ασυμμετρίες (να μεγιστοποιεί τα οφέλη από ευκαιρίες που μπορεί να προκύψουν) και να αποφεύγει τις αρνητικές ασυμμετρίες (να ελαχιστοποιεί τα ρίσκα από πιθανούς κινδύνους).

Το στρατηγικό εργαλείο «Antifragility»:

  1. Προσμετρά τη μεταβλητότητα, την αστάθεια, την αβεβαιότητα, τις αλληλεξαρτήσεις, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων, τους ασύμμετρους κινδύνους και τα εκρηκτικά ρίσκα που χαρακτηρίζουν τέτοια πολύπλοκα γεωπολιτικά ζητήματα.
  2. Παρέχει τη δυνατότητα επιστημονικής τεκμηρίωσης και ενίσχυσης της συνολικής βιωσιμότητας των εναλλακτικών σεναρίων και των πιθανών λύσεων –π.χ. πακέτου Γκουτέρες για το Κυπριακό– σε εξαιρετικά απρόβλεπτα ή/και εύθραυστα συστήματα.
  3. Θέτει τους κανόνες για μετάβαση από το εύθραυστο στο ανθεκτικό. Βοηθά τους οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ώστε να είναι: α) Λιγότερο εκτεθειμένοι σε αρνητικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να ελαχιστοποιούν το ρίσκο και τη ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες) και β) περισσότερο ανοικτοί σε θετικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να μεγιστοποιούν το όφελος από θετικές ασυμμετρίες).
  4. Διασφαλίζει ότι ο κίνδυνος καταστροφής είναι μηδενικός.

Το Κεφαλαίο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της λύσης του Κυπριακού. Ακόμη και η παραμικρή ευθραυστότητα ή αδύνατο σημείο σε έναν από τους βασικούς πυλώνες –Εσωτερική Ασφάλεια, Εξωτερική Ασφάλεια, Ασφάλεια Εφαρμογής της Λύσης, Συνταγματική Ασφάλεια– μπορεί να προκαλέσει την κατάρρευση του όλου οικοδομήματος.

Η εύρεση νέων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και η ενίσχυση της οικονομικής, διπλωματικής και στρατιωτικής αποτροπής μέσω νέων στρατηγικών συμμαχιών και συνεργασιών, θα θωρακίσουν την ΑΟΖ της Κύπρου και θα ενδυναμώσουν την Κυπριακή Δημοκρατία έναντι του ετεροβαρούς συσχετισμού δυνάμεων με την Άγκυρα.

Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να μεταφράσουν το ειδικό γεωπολιτικό τους βάρος σε ανάλογα πολιτικοδιπλωματικά-οικονομικά οφέλη. Πρέπει να συνδεθεί η παραγωγή καινοτομιών της Ελλάδας και της Κύπρου με τη διπλωματική ατζέντα των χωρών. Με τη βοήθεια σύγχρονων εργαλείων μπορούμε να συγκροτήσουμε μια εθνική αποτρεπτική στρατηγική και να θωρακίσουμε την εδαφική και κυριαρχική επικράτεια.

Έχω αναπτύξει ένα νέο, διεπιστημονικό εργαλείο το οποίο εφαρμόζει τη θεωρία «Antifragility» στον σχεδιασμό καινοτόμων πολιτικών, πρακτικών και προϊόντων / υπηρεσιών. Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να υπερφαλαγγίσουν την Τουρκία μέσα από τη Στρατηγική «Antifragility» και την παραγωγή πιο ανθεκτικών καινοτομιών σε όλους τους τομείς: Δημόσια Διοίκηση, Επιχειρήσεις, Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα κ.ά. Οι «antifragile» καινοτομίες αξιοποιούν τις θετικές ασυμμετρίες και αποφεύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες.

Ζούμε σε ένα μη γραμμικό κόσμο – οι Μαύροι Κύκνοι βρίσκονται παντού. Χρειάζονται πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις και δυναμικά εργαλεία που να δαμάζουν αυτό που ο Taleb έχει ορίσει ως «Antifragility». Χρειάζονται καινοτόμες μέθοδοι και τεχνικές που βοηθούν τους οργανισμούς να αξιοποιούν τους θετικούς Μαύρους Κύκνους και να αποφεύγουν τους αρνητικούς Μαύρους Κύκνους.

Το νέο Μοντέλο Καινοτομίας που έχω αναπτύξει αποτελεί το πρώτο εργαλείο –σε παγκόσμιο επίπεδο– που εφαρμόζει τη Στρατηγική «Antifragility» για να παράγει καινοτομίες που γίνονται καλύτερες με τον χρόνο – καινοτομίες με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα / αντίκτυπο.

*Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας