Ο Προϋπολογισμός Αναπτύξεως και το Πρόγραμμα Εξάντας

Χαιρετίζουμε την εξαγγελία από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας του ψηφιακού προγράμματος Εξάντας. Ο Πρόεδρος ανέφερε ότι για πρώτη φορά από της εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας παρουσιάζονται συνοπτικά τα αναπτυξιακά έργα κι οι σχετικές ενέργειες της Κυβέρνησης. Μπορεί πράγματι να έχει αλλάξει ο τρόπος παρουσίασης των σχετικών ενεργειών, τώρα είμαστε στην εποχή των κομπιούτερς, όμως ήταν από την εποχή της εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας που υπήρχε πλήρης διαφάνεια με το αναπτυξιακό πρόγραμμα του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν η ύπαρξη μηχανισμών όχι μόνο πληροφόρησης αλλά και προγραμματισμού/συντονισμού της επιλογής και εκτέλεσης των διαφόρων έργων/προγραμμάτων. Έτσι η απλή πληροφόρηση για τα έργα ανάπτυξης, που επιχειρείται τώρα, είναι μεν ευπρόσδεκτη, πλην όμως δεν βοηθά στην επίσπευση προώθησης και στην αξιολόγησή τους.

Αν και αναφέρθηκα επανειλημμένα στα θέματα της ανάπτυξης από την Ανεξαρτησία και μετά, νομίζω αξίζει τον κόπο να επανέλθω σε κάποιες πτυχές, που, είμαι βέβαιος, θα βοηθούσαν τον Τόπο να πάει μπροστά κι όχι απλά να ανακαλύπτουμε το αβγό του Κολόμβου μετά από δεκαετίες! Υπενθυμίζω ότι αμέσως μετά την Ανεξαρτησία ο Προϋπολογισμός της Κυβέρνησης διαχωρίζετο σε δυο Μέρη: τον Τακτικό και τον Προυπολογισμό Αναπτύξεως. Ο πρώτος διελάμβανε τις προβλεπόμενες τρέχουσες δαπάνες και έσοδα κι ο δεύτερος τις δαπάνες για έργα και προγράμματα ανάπτυξης. Ειδικά ο Προϋπολογισμός Αναπτύξεως διελάμβανε αναλυτικά και κατά Υπουργείο/Τμήμα όλα τα έργα και προγράμματα ανάπτυξης για το επόμενο έτος. Μάλιστα μαζί με τον Προϋπολογισμό ετοιμαζόταν από το Γραφείο Προγραμματισμού ξεχωριστό Μνημόνιο, που περιείχε αναλυτικές επεξηγήσεις/πληροφορίες για κάθε έργο/πρόγραμμα. Τέλος, η υλοποίηση του Προϋπολογισμού Αναπτύξεως παρακολουθείτο συστηματικά από τους Λειτουργούς του Γραφείου, που συνέτασσαν σχετικές εκθέσεις για την πρόοδο εφαρμογής του.

Για την ετοιμασία του Προυπολογισμού Αναπτύξεως, η πρώτη μας ενέργεια ήταν ο καθορισμός του ολικού ποσού, που μπορούσε να διατεθεί για έργα και προγράμματα ανάπτυξης με τον εκάστοτε Υπουργό Οικονομικών. Χρησιμοποιώντας και τις δικές μας γνώσεις της κατάστασης των δημοσιονομικών πραγμάτων καθώς και τις διαφαινόμενες αναπτυξιακές ανάγκες πάντοτε πετυχαίναμε να έχουμε στη διάθεσή μας ένα ικανοποιητικό ποσό για αναπτυξιακούς σκοπούς. Ασφαλώς το ποσό αυτό κατανέμετο στα διάφορα Υπουργεία ανάλογα με τις πραγματικές αναπτυξιακές ανάγκες ξεκινώντας με την κάλυψη των δαπανών των συνεχιζόμενων έργων. Τα νέα έργα/προγράμματα επιλέγονταν από καταλόγους, που υπέβαλλαν τα Υπουργεία ή είχαμε μαζί τους συζητήσει κι ετοιμάσει για τον σκοπό αυτό.

Ο Μηχανισμός Προγραμματισμού διελάμβανε την Κεντρική Επιτροπή Προγραμματισμού, υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας, τις Επιτροπές Προγραμματισμού, υπό την προεδρία του Υπουργού Οικονομικών ή του Γενικού Διευθυντή του Γραφείου Προγραμματισμού (μια για θέματα πολιτικής και μια για θέματα προϋπολογισμού) και το Γραφείο Προγραμματισμού, τον επιστημονικό κι εκτελεστικό βραχίονα του Μηχανισμού. Οι Επιτροπές Προγραμματισμού αποτελούνταν από Γ.Δ. και Διευθυντές Υπουργείων και προετοίμαζαν τις αποφάσεις και τον Προϋπολογισμό Αναπτύξεως για τελική έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο προτού κατατεθεί στη Βουλή για ψήφιση. Σε αρκετές περιπτώσεις (ετοιμασία νέου Πενταετούς Σχεδίου Αναπτύξεως, θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος) διορίζονταν Συμβουλευτικές Επιτροπές, στις οποίες συμμετείχαν κι εκπρόσωποι του ιδιωτικού τομέα (εργοδότες, συντεχνίες, ειδικοί) για άντληση περισσότερων απόψεων και καλλιέργεια αισθήματος συμμετοχής και συνυπευθυνότητας. Πολλές φορές εκπρόσωποι του ιδιωτικού τομέα υπερασπίστηκαν θέσεις της Κυβέρνησης σαν δικές τους.

Δυστυχώς, όλα τα πιο πάνω καταργήθηκαν. Το 2008, με την απλοϊκή αιτιολογία γιατί χρειαζόμαστε δύο Προϋπολογισμούς, έγινε ενσωμάτωση του Προϋπολογισμού Αναπτύξεως στον Τακτικό Προυπολογισμό και στη συνέχεια καταργήθηκε ο Μηχανισμός Προγραμματισμού, που επεξεργάζετο και παρακολουθούσε την αναπτυξιακή πορεία του Τόπου. Κανένας μηχανισμός δεν υπάρχει που να καθορίζει έκτοτε την πολιτική ανάπτυξης, τους τομείς προτεραιότητας και τα έργα/προγράμματα, που πρέπει να προωθηθούν. Ακόμα χειρότερα, δεν υπάρχει μηχανισμός παρακολούθησης της εκτέλεσης των έργων, των προτεραιοτήτων που πρέπει να δοθούν και της άρσης των προβλημάτων που παρουσιάζονται. Η απεικόνιση των έργων κ.λπ στον Εξάντα καθόλου δεν διασφαλίζει την προώθησή τους. Τελικά θα είναι απλώς ένα μέσο αριθμητικής προβολής των κυβερνητικών έργων ανά πάσα στιγμή!

Με την ευκαιρία της καθιέρωσης του Εξάντα αλλά και της πρόσφατης απόφασης για δημιουργία Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής ήθελα και πάλι να εισηγηθώ την οργάνωση του κυβερνητικού αναπτυξιακού έργου πάνω σε μια καλύτερη βάση προγραμματισμού/συντονισμού. Επειδή δεν είναι εύκολη η δημιουργία κι άλλου Υφυπουργείου, του Υφυπουργείου Ανάπτυξης, όπως εισηγήθηκα παλαιότερα, γιατί να μη μετατρέψουμε το Υφυπουργείο Καινοτομίας σε έναν μηχανισμό ανάπτυξης για όλη την Κυβερνητική Μηχανή, αν δεν θέλουμε και πάλι να περιοριστεί σε ορισμένες δραστηριότητες, όπως τα άλλα Υφυπουργεία. Το Υφυπουργείο Καινοτομίας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως Υφυπουργείο Ανάπτυξης. Να μην ξεχνούμε ότι ήταν με πρωτοβουλία του Γραφείου Προγραμματισμού που ιδρύθηκε η Υπηρεσία Έρευνας και Καινοτομίας, που τώρα θα υπαχθεί στο Υφυπουργείο Καινοτομίας. Γιατί να μη χρησιμοποιηθεί τώρα κι η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης (το άλλοτε Γραφείο Προγραμματισμού) ως ο κύριος βραχίονας του νέου Υφυπουργείου, όπως θα χρησιμοποιηθούν κι άλλες Υπηρεσίες. Με την εμπειρία που διαθέτει στον προγραμματισμό/συντονισμό των ευρωπαικών κονδυλίων για την ανάπτυξη, που διακρίθηκε ήδη επί ευρωπαϊκού επιπέδου, η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων θα μπορούσε να συμβάλει επιτυχώς και στη σωστή προώθηση οιωνδήποτε καινοτόμων προγραμμάτων ανάπτυξης. Απλώς θα χρειαστεί έναν Προϋπολογισμό Ανάπτυξης.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού