Το μεγάλο παιxνίδι στην ευρασιατική σκακιέρα παίζεται ακόμα πιο σκληρά

Η δολοφονία του υποστράτηγου Κασέμ Σουλεϊμάνι, αρχηγού της παραστρατιωτικής οργάνωσης Κουντς των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν, από μη επανδρωμένο αεροπλάνο των Ην. Πολιτειών (4.1.2020), πρέπει να ιδωθεί μέσα από την ιστορία, τη θρησκεία, τη γεωστρατηγική και το μεγάλο παιγνίδι διαφόρων δρώντων που ουδέποτε σταμάτησε να παίζεται στη μεγάλη σκακιέρα της Ευρασίας και ειδικά της Μέσης Ανατολής.

Από την εποχή του Κύρου του Μεγάλου, του ιδρυτή της δυναστείας των Αχαιμενιδών, η Περσική Αυτοκρατορία έχει εδραιωθεί στο ιστορικό υποσυνείδητο των Περσών ως εμμανής παρακαταθήκη. Ακόμα και ο ιδρυτής της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, Αγιατολλάχ Χομεϊνί, ονειρευόταν ανασύσταση της Περσικής Αυτοκρατορίας αλλά με ισλαμικό μανδύα.

Ο Yπουργός Εξωτερικών της χώρας, Μοχάμετ Ζαρίφ, σε δοκίμιό του στο γνωστό έγκυρο αμερικανικό περιοδικό «Foreign Affairs» (What Iran Really Wants, Iranian Foreign Policy in the Rouhani Era, May/June 2014), δεν άφησε καμία αμφιβολία για τις φιλοδοξίες της Ισλαμικής Επανάστασης να διαδραματίσει έναν «διακεκριμένο περιφερειακό και παγκόσμιο ρόλο».

Ο «μεγάλος σατανάς»

Γι’ αυτόn τον σκοπό, ο Χομεϊνί επέβαλε στους θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες της χώρας, πρώτον, να καταγγέλλουν τον «μεγάλο σατανά», τις ΗΠΑ, για την πολιτική τους έναντι των Παλαιστινίων και την υποστήριξή τους στο Ισραήλ. Δεύτερον, να εξαγάγουν την ισλαμική επανάσταση και ιδεολογία σε όλη τη Μέση Ανατολή. Πώς θα επιτυγχανόταν αυτός ο στόχος;

Πρώτον, διά της θρησκείας και, δεύτερον, δι’ αντιπροσώπων. Οι Πέρσες είναι σιίτες και μισούν θανάσιμα του σουνίτες, οι οποίοι εκπροσωπούνται από τη Σαουδική Αραβία, που θεωρείται η έδρα του Ισλάμ. Έτσι, η θρησκευτική ηγεσία και οι Φρουροί της Επανάστασης έκτισαν στενούς δεσμούς με παραστρατιωτικές ομάδες στη Μέση Ανατολή, όπως με τη Χεζμπολλάχ στον Λίβανο, με την Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ, τη Χαμάς, το κίνημα Χούτι στην Υεμένη και τις Δυνάμεις Λαϊκής Πολιτοφυλακής στο Ιράκ.

Ο υποστράτηγος Κασέμ Σουλεϊμάνι, enfant gaté του σημερινού θρησκευτικού ηγέτη, Αλί Χαμενέι, κατά την 36η επέτειο (2015) της Ισλαμικής Επανάστασης διακήρυξε: «Είμαστε μάρτυρες της εξαγωγής της Ισλαμικής Επανάστασης σε όλην την περιοχή. Από το Μπαχρέιν στο Ιράκ, στη Συρία, στην Υεμένη και στη Βόρεια Αφρική».

Ο Ιρανός ΥπΕξ, Ζαρίφ, σε άλλο άρθρο του στην αμερικανική επιθεώρηση, «The Atlantic» (Arab Affairs Are Iran’s Business, 9/10/2017), επιβεβαίωσε τη δέσμευση της Τεχεράνης να επεκτείνει την επιρροή της. «Οι αραβικές υποθέσεις», έγραψε, «είναι και υπόθεση του Ιράν. Πώς θα μπορούσε να μην είναι;», διερωτήθηκε.

Φιλοδοξίες των Ιρανών

Η Τεχεράνη, για να επιβάλει την Ισλαμική Επανάσταση στη Μέση Ανατολή, αξιοποιεί το χάος που επικρατεί στην περιοχή, τα διεφθαρμένα, όπως τα χαρακτηρίζει, σουνιτικά καθεστώτα και την αραβική άνοιξη που κατέληξε χαώδης και ερεβώδης αραβικός χειμώνας. Η φιλοδοξία των Ιρανών θρησκευτικών και πολιτικών ηγετών να ανασυστήσουν την Αυτοκρατορία προσομοιάζει προς τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του σουνίτη Προέδρου της Τουρκίας, Ερντογάν.

Μόνο που οι φιλοδοξίες των Ιρανών και των Τούρκων αφορούν και επηρεάζουν τις ίδιες εύφλεκτες και ασταθείς περιοχές: Τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, στις οποίες εμπλέκονται και διατηρούν πανίσχυρα οικονομικά, ενεργειακά, στρατηγικά συμφέροντα και άλλοι μεγάλοι διεθνείς δρώντες. Ας προσεχθεί ακόμα μία ομοιότητα στις εκατέρωθεν αυτοκρατορικές φιλοδοξίες Ιράν και Τουρκίας: Ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων του Ιράν δήλωσε προς το τέλος του 2016:

«Το Ιράν χρειάζεται μακρινές βάσεις» και «μια μέρα αυτό θα γίνει κατορθωτό να έχει ναυτικές βάσεις στις ακτές της Υεμένης και της Συρίας». Ας γίνουν οι ανάλογοι συνειρμοί με την επεκτατική και κατακτητική πολιτική της Τουρκίας, με την εισβολή και κατοχή μεγάλου τμήματος της ΒΑ Συρίας και την προσπάθειά της να δημιουργήσει βάσεις στη Λιβύη και στην Τυνησία.

Δεν θα τους επιτραπεί

Η Τουρκία διαθέτει βάσεις στο Κατάρ (με 3.000 στρατιώτες), στη Σομαλία και στο Σουδάν, στο πλαίσιο, ακριβώς, μιας νεο-οθωμανικής στρατηγικής να αποκτήσει προσβάσεις, επιρροή ή και κατοχή πρώην οθωμανικών κτήσεων. Η Κύπρος είναι μέρος αυτού του εφιαλτικού σχεδιασμού, όπως και το Αιγαίο, η Δυτική Θράκη, η Αλβανία, μέρος της Βουλγαρίας και τουρκόφωνες χώρες του Καυκάσου.

Το Ιράν και η Τουρκία φαίνονται να μην αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να αναδειχθούν σε περιφερειακές ή και παγκόσμιες δυνάμεις επειδή δεν θα τους το επιτρέψουν οι ΗΠΑ, η Ρωσία ή ακόμα και το Ισραήλ. (Βλέπε και: «Can Iran Become a World Power?», του Hilal Khashan - Stratfor Worldview, 27 Δεκεμβρίου 2017).

Ο γνωστός θεωρητικός της Νέας Τάξης Πραγμάτων, Zbigniew Brzezinski, στο βιβλίο του, «Η Μεγάλη Σκακιέρα» («The Grand Chessboard. American Primacy And its Geostrategic Imperatives», εκδόσεις Basic Books, 1997), επισημαίνει πως τα τελευταία 500 χρόνια, οι δύο ήπειροι, Ευρώπη και Ασία, αλληλεπιδρούν πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά.

Χίτλερ – Στάλιν - ΗΠΑ

Αίφνης, μετά την ήττα και κατάρρευση του κομμουνισμού, μία μεγάλη δύναμη από μιαν άλλη ήπειρο, την Αμερική, εμφανίστηκε ως ο κύριος διαμεσολαβητής στις υποθέσεις της Ευρασίας. Βέβαια, η εμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής χρονολογείται από τις αρχές του 20ού αιώνα και κυρίως μετά την κατάρρευση της βρετανικής αυτοκρατορίας, εξαιτίας και της Κρίσης του Σουέζ, το 1956. Γιατί οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν και θα παραμείνουν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής;

Όπως ο Μπρζεζίνσκι υποστηρίζει, η Ευρασία είναι η μεγάλη σκακιέρα στην οποία διεξάγεται αέναη μάχη για υπεροχή και παγκόσμια ηγεμονία. Και «αυτή η μάχη εμπλέκει τη γεωστρατηγική, δηλ. τη στρατηγική διαχείριση των γεωπολιτικών συμφερόντων. Αξίζει να σημειωθεί πως, ο Χίτλερ και ο Στάλιν, κατά τη μυστική συνάντησή τους τον Νοέμβριο του 1940, συμφώνησαν ότι οι Ην. Πολιτείες έπρεπε να αποκλειστούν από την Ευρασία. Και οι δύο συνειδητοποιούσαν ότι εμπλοκή της αμερικανικής δύναμης στην Ευρασία θα εξουδετέρωνε τις φιλοδοξίες τους για παγκόσμια κυριαρχία».

Ο «άξονας του κακού»

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν πέρασαν από σαράντα κύματα: Από το πραξικόπημα του 1953, διά του οποίου εκδιώχθηκε ο Μοσαντέκ και επιβλήθηκε ο Σάχης Ρεζά Παχλεβλί μέχρι την Ισλαμική Επανάσταση το 1979, την ομηρεία 52 Αμερικανών διπλωματών και πολιτών για 444 ημέρες, την κατάρριψη ιρανικού αεροσκάφους (Ιούλιος του 1988, με 290 νεκρούς). Πολλοί τότε έκριναν, όπως και σήμερα, ότι οι δύο χώρες βρίσκονταν στα πρόθυρα πολέμου.

Στις 29 Ιανουαρίου 2002, ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους, σε μήνυμά του προς το αμερικανικό Έθνος, μίλησε για τον «άξονα του κακού», με επικεφαλής το Ιράν. Την ίδια χρονιά, αντιπολιτευόμενοι Ιρανοί αποκαλύπτουν ότι η Τεχεράνη αναπτύσσει πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Μετά από κοπιώδεις διπλωματικές προσπάθειες, το Ιράν συναίνεσε το 2015 σε μια μακροπρόθεσμη συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Τη συμφωνία συνυπέγραψαν οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Βρετανία, η Κίνα, η Ρωσία και η Γερμανία (η γνωστή συμφωνία 5+1). Όμως, ο Αμερικανός πρόεδρος, Τραμπ, τον Μάιο του 2018 αποχώρησε από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, καταγγέλλοντας ότι ήταν ευνοϊκή για το καθεστώς της Τεχεράνης.

Στις 4 Ιανουαρίου 2020, αμερικανικό μη επανδρωμένο αεροπλάνο σκότωσε τον υποστράτηγο Κασέμ Σουλεϊμάνι, ηγετική φυσιογνωμία στην ιρανική ιεραρχία. Κατηγορείται από τους Αμερικανούς, συμμάχους τους και το ΝΑΤΟ ότι ευθύνεται για τον θάνατο πολλών Αμερικανών στρατιωτών και εκατοντάδων χιλιάδων Σύρων.

Παρατηρείται το εξής παράδοξο όσον αφορά την πολιτική Τραμπ έναντι του Ιράν. Τον Μάιο και τον Ιούνιο 2019 σημειώθηκαν εκρήξεις σε έξι πετρελαιοφόρα που έπλεαν στα στενά του Ορμούζ, διά των οποίων διέρχεται το 80% του πετρελαίου της παγκόσμιας οικονομίας. Τον Ιούνιο 2019, επίσης, Ιρανοί κατέρριψαν υπερσύγχρονο μη επανδρωμένο αεροπλάνο των ΗΠΑ.

«Χρήσιμος εχθρός»

Ο Πρόεδρος Τραμπ δεν αντέδρασε. Όπως δεν αντέδρασε όταν μη επανδρωμένα ιρανικά αεροσκάφη, στα χέρια ανταρτών Χούτι, κτύπησαν τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Aramco, στη Σαουδική Αραβία, τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Γιατί, συνεπώς, διέταξε την εκτέλεση του Κασέμ Σουλεϊμάνι;

Πρώτον, διότι προφανώς αποφάσισε να αποδείξει στους Ιρανούς ότι δεν είναι ένας αδύναμος ηγέτης, επειδή συχνά η Τεχεράνη τον κατηγορούσε ότι δεν τολμούσε να αντιπαρατεθεί προς το Ιράν.

Δεύτερον, να υποβάλει στην Τεχεράνη και σε άλλους δρώντες στην περιοχή ότι οι ΗΠΑ έχουν την ισχύ να αντεπιτεθούν αλλά δεν θα προκαλέσουν πόλεμο.

Τρίτον, η Ουάσινγκτον γνωρίζει (όπως και το Ισραήλ), ότι το Ιράν δεν έχει τις δυνατότητες ή και την ικανότητα να εμπλακεί σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, για τους εξής λόγους:

Α) Οι κυρώσεις εναντίον του έχουν γονατίσει την οικονομία και προκαλέσει και τις τελευταίες αιματηρές διαδηλώσεις, κατά τις οποίες δυνάμεις του καθεστώτος σκότωσαν πάνω από 1500 διαδηλωτές.

Β) Οι Αμερικανοί είναι ένας «χρήσιμος εχθρός» για εσωτερική κατανάλωση αλλά και διατήρηση του καθεστώτος στην εξουσία και ικανή αιτιολογία για εξαγωγή της Ισλαμικής Επανάστασης.

Γ) Το Ιράν κάνει τις βρομοδουλειές του δι’ αντιπροσώπων: Στη Συρία, στον Λίβανο, στην Υεμένη, στο Ιράκ, διά του εξοπλισμού σιιτικών πολιτοφυλακών.

Δ) Η Τεχεράνη κτίζει περισσότερο πάνω στον φόβο που επιβάλλει στους αντιπάλους της για όσα πιθανόν ήθελε να τους προκαλέσει παρά στις στρατιωτικές δυνατότητές της.

Ρωσία και Ισραήλ

Όλα αυτά συναρτώνται προς δύο άλλους ισχυρούς δρώντες. Ο ένας είναι η Ρωσία, η οποία παίζει ένα επιτήδειο και πολιτικά, διπλωματικά, γεωστρατηγικά, οξυδερκές παιχνίδι στη μεσανατολική και ευρασιατική σκακιέρα. Στηρίζει τον Πρόεδρο Άσαντ, έχει δύο μεγάλες βάσεις στη Συρία και αξιοποιεί τις νεο-οθωμανικές ονειρώξεις του Τούρκου Προέδρου για να εντείνει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή, να υπονομεύει τα δυτικά συμφέροντα, να αντιπαρατάσσεται προς τις ΗΠΑ και να εμφανίζεται ως η αξιόπιστη δύναμη της περιοχής.

Ο άλλος ισχυρός δρων, το Ισραήλ, έχει έναν εχθρό και αυτός είναι το Ιράν. Με αφορμή τις απειλές της Τεχεράνης, ο Πρωθυπουργός Νετανιάχου προειδοποίησε ότι η χώρα του θα απαντήσει με σκληρό τρόπο σε όποιον της επιτεθεί, εννοώντας ξεκάθαρα το Ιράν. «Όποιος προσπαθήσει να μας επιτεθεί, θα δεχθεί το ισχυρότερο πλήγμα», τόνισε από την Ιερουσαλήμ.

Συμπερασματικά

Το Ιράν, υπό την πίεση των μαζών, θα προβεί σε κάποια χτυπήματα εναντίον αμερικανικών, κυρίως, στόχων ή, πιθανόν, και ευρωπαϊκών. Όμως, ήδη, φαίνεται πως η κατάσταση οδεύει προς εκτόνωση. Η Τεχεράνη δεν θέλει επειδή δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί στρατιωτικά προς τις ΗΠΑ ή το Ισραήλ. Θα επιδοθεί στην πρακτική που γνωρίζει καλύτερα: Ασύμμετρες επιθέσεις δι’ αντιπροσώπων, δηλ. των παραστρατιωτικών σιιτικών οργανώσεων. Με κύριο στόχο να ελέγξει το Ιράκ και να δημιουργήσει το «σιιτικό μισοφέγγαρο», με άμεση επιρροή και στη Συρία, στον Λίβανο, στην Υεμένη και στα παλαιστινιακά εδάφη.

Από την άλλη, οι ΗΠΑ δεν φαίνονται καθόλου πρόθυμες να εμπλακούν σε έναν αχρείαστο και, για τον Τραμπ, πολιτικά ζημιογόνο πόλεμο, αφού η χώρα οδεύει προς εκλογές. Οι αντιδράσεις τους εστιάζονται σε οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράν. Όμως, η Μέση Ανατολή και η Ευρασία θα συνεχίσουν να είναι το θέατρο ακόμα πιο έντονων αντιπαραθέσεων μεγάλων και μεσαίων δρώντων για επιρροή, γεωπολιτικά συμφέροντα, επιβολή ή και έλεγχο κρατών και πόρων. Κυρίως για το πετρέλαιο. Όπως είπε κάποτε ο Γάλλος πολιτικός, Κλεμανσώ, «μία σταγόνα πετρελαίου αξίζει όσο μία σταγόνα αίματος».