Ο Νέος Υπουργός Οικονομικών

Όπως αναμενόταν από καιρό, τη θέση του απερχόμενου Υπουργού Οικονομικών, Χάρη Γεωργιάδη, κατέλαβε ο Κωνσταντίνος Πετρίδης. Επειδή το πόστο αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό για πάρα πολλά πράγματα που συμβαίνουν στον τόπο, μαζί με τις ευχές μου θα ήθελα, με την ευκαιρία, να κάνω κάποιες εισηγήσεις.

Όλοι οι Υπουργοί έχουν να κάνουν με πολύ σοβαρά θέματα στους τομείς δικαιοδοσίας τους και ως μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου και πρέπει να επιλέγονται με βάση τις προοπτικές τους για τα καθήκοντα αυτά. Ακόμη κι αν η επιλογή γίνεται από τον κομματικό σχηματισμό/σχηματισμούς που κυβερνούν, θα πρέπει οι επιλεγόμενοι να κατέχουν τα προσόντα, γνώσεις και ικανότητες που απαιτεί το αξίωμα που θα πάρουν.

Η επιλογή του νέου Υπουργού Οικονομικών, όπως και του Υπουργού Εξωτερικών, όμως, απαιτεί κάτι περισσότερο. Επειδή ο πρώτος εμπλέκεται στη λειτουργία όλων των άλλων Υπουργείων/Υπηρεσιών κι ο δεύτερος στη λειτουργία όλων των δραστηριοτήτων της Κύπρου στο εξωτερικό, θα πρέπει να έχουν μια σφαιρική εικόνα των Υπηρεσιών των Υπουργείων εδώ και εκεί. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι σε θέση να τις συντονίζουν για ένα συνολικό καλό αποτέλεσμα. Είναι γι’ αυτό που εισηγήθηκα παλιά τη δημιουργία μιας σχετικής Υπηρεσίας στο Υπουργείο Εξωτερικών.

Παρόμοια Υπηρεσία χρειάζεται πολύ περισσότερο ο Υπουργός Οικονομικών. Ο Υπουργός Οικονομικών, σε πρώτο στάδιο, αποτελεί τον μαέστρο της Κυβερνητικής Μηχανής, προτού παραδώσει τη μακέτα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Υπουργός αναλαμβάνει την ευθύνη της σύνταξης, της εκτέλεσης, της διαφοροποίησης του Προϋπολογισμού, του συντονισμού μεταξύ των ενδιαφερόμενων Υπουργείων για αντιμετώπιση οιωνδήποτε καθυστερήσεων ή αλλαγών χρειαστούν.

Ξεκινώντας από την ετοιμασία του Προϋπολογισμού, ο Υπουργός Οικονομικών είναι αυτός που θα εγκρίνει το ύψος των κονδυλίων που θα διατεθούν κάθε χρόνο σε κάθε Υπουργείο, καθώς και τα έργα και προγράμματα που θα προταθούν για έγκριση από το Υπουργικό και τη Βουλή. Είναι ο Υπουργός Οικονομικών που παρακολουθεί στη συνέχεια την εκτέλεση του Προϋπολογισμού και παρεμβαίνει όταν η υλοποίησή του καθυστερεί. Όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στη διάρκεια του έτους στην εκτέλεση των προϋπολογισθέντων έργων/ προγραμμάτων, στον Υπουργό Οικονομικών είναι που απευθύνονται οι άλλοι Υπουργοί, Ημικρατικοί Οργανισμοί κι άλλοι Δημόσιοι Οργανισμοί για την επίλυσή του. Καμιά φορά το πρόβλημα είναι οικονομικό (υπέρβαση του προϋπολογισθέντος κονδυλίου), άλλη φορά μπορεί να αφορά αλλαγή στο ίδιο το προϋπολογισθέν έργο ή πρόγραμμα. Δεν αποκλείεται καμιά φορά τα ενδιαφερόμενα Υπουργεία να μην τα βρίσκουν μεταξύ τους για να προχωρήσει ένα έργο/πρόγραμμα ή κάποιο έργο κάποιου Υπουργείου. Σε όλες αυτές τις πολύ συνηθισμένες περιπτώσεις ο Υπουργός Οικονομικών θα πρέπει να δώσει λύση.

Δυστυχώς, όπως είναι τα πράγματα τις τελευταίες δεκαετίες, παρατηρείται «το φαινόμενο της εξοικονόμησης» μεγάλων ποσών από αυτά που προϋπολογίστηκαν για έργα/ προγράμματα ανάπτυξης στον Προϋπολογισμό. Το Υπουργείο Οικονομικών μετά την τελευταία οικονομική κρίση δεν «βιάζεται» να χρησιμοποιήσει τον πιο πάνω ρόλο του για υλοποίηση του «Προϋπολογισμού Αναπτύξεως». Απεναντίας, το χαροποιεί το γεγονός της περαιτέρω μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος και χρέους. Με το ίδιο σκεπτικό φαίνεται ότι κινούνται κι οι άλλοι Υπουργοί. Η Δημόσια Υπηρεσία «βολεύεται» και δεν πιέζεται. Ποιος λοιπόν θα παρέμβει; Ο από μηχανής Θεός;

Είναι γι’ αυτό που θα επανέλθω γι’ ακόμη μια φορά στην ανάγκη συστηματικής επίλυσης του καίριου αυτού προβλήματος. Όλες τις πιο πάνω συντονιστικές δραστηριότητες κανένας Υπουργός Οικονομικών μπορεί μόνος του να τις φέρει σε αίσιο πέρας. Το Υπουργείο του οποίου προΐσταται εργάζεται βασικά στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών (φόροι, δασμοί, άλλα έσοδα, δάνεια, τρέχοντα έξοδα κ.λπ.). Το αναπτυξιακό μέρος του κυβερνητικού έργου επαφίεται σε κάθε Υπουργείο, χωρίς παρακολούθηση και συντονισμό.

Μια καλή κι ανέξοδη λύση είναι να χρησιμοποιηθεί η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, επιπλέον προς τα σημερινά της καθήκοντα, ως διαχειρίστρια του μέρους του Κρατικού Προϋπολογισμού, που αναφέρεται σε έργα και προγράμματα αναπτύξεως. Πέραν του ότι θα μελετώνται πιο συστηματικά οι προτάσεις των Υπουργείων για αναπτυξιακά έργα/προγράμματα και θα προωθούνται εκείνα που συνάδουν με τις κυριότερες επιδιώξεις οικονομικο-κοινωνικής ανάπτυξης, θα παρακολουθείται η ομαλή εφαρμογή τους με εκθέσεις τακτής προθεσμίας. Ασφαλώς, πέραν των κονδυλίων του Προϋπολογισμού, θα χρησιμοποιούνται τα κονδύλια από προγράμματα της ΕΕ, τα οποία με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να αυξηθούν.

Επειδή αυτό τον καιρό γίνεται συζήτηση για τη δημιουργία ενός Υφυπουργείου Έρευνας και Τεχνολογίας, η Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, με τις πιο πάνω αρμοδιότητες, θα μπορούσε να αποτελέσει τον βασικό πυρήνα του Υφυπουργείου αυτού, πράγμα το οποίο θα απάλλασσε τον Υπουργό Οικονομικών από τις εργασίες αυτές. Ασφαλώς ο Υφυπουργός θα συνεργάζεται με τον Υπουργό Οικονομικών για τα ολικά ποσά που θα προϋπολογιστούν για την προώθηση της ανάπτυξης και της τεχνολογίας, καθώς και για οποιεσδήποτε αλλαγές χρειαστούν για την προώθηση των προϋπολογισθέντων προγραμμάτων.

Είναι με αυτόν τον τρόπο που θα καλύψουμε τα κενά του σημερινού συστήματος διαχείρισης της ανάπτυξης που διαπιστώσαμε πιο πάνω: το γεγονός ότι ο Υπουργός Οικονομικών δεν διαθέτει έναν μηχανισμό ετοιμασίας και διαχείρισης του μέρους του Προϋπολογισμού που να αναφέρεται στα έργα και προγράμματα ανάπτυξης. Ελπίζω ο νέος Υπουργός Οικονομικών, που κάποτε υπήρξε και στέλεχος του Γραφείου Προγραμματισμού, να εργαστεί προς αυτή την κατεύθυνση.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού