Αρτσάχ - Καρπασία, Αρτσάχ - Ελεύθερη Κύπρος

Οι Αρμένιοι στρατιώτες πολέμησαν με ανυπέρβλητη ανδρεία υπερασπιζόμενοι το Αρτσάχ, πλην όμως με τα γλίσχρα μέσα που διέθεταν, δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπίσουν τον δεκάκις υπέρτερο αριθμητικά στρατό του Αζερμπαϊτζάν και τις τουρκικές και τζιχαντιστικές δυνάμεις που τον υποστήριζαν, ούτε τα σύγχρονης τεχνολογίας όπλα που προμήθευε συνεχώς μέσω Τιφλίδας ο Ισραήλ τους Αζέρους. Οι Αρμένιοι υπέστησαν συντριπτική ήττα στο νότιο μέτωπο, ενώ αντιστάθηκαν πολύ καλύτερα στον βορρά. Η κατάρρευση του νοτίου μετώπου έφερε τις δυνάμεις των Αζέρων σχεδόν μέσα στο Σουσί, όπου χάθηκε οριστικά η μάχη στις 8 Νοεμβρίου, παρά τις αρχικές επιτυχίες των Αρμενίων. Μετά την πτώση του Σουσί υπήρξε άμεσος κίνδυνος κατάληψης της Στεπανακέρτ, που βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά, μιας και το Σουσί -φυσικό οχυρό σε βουνοκορφή- δεσπόζει του οροπεδίου όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα.

Ο στρατός των Αρμενίων πολέμησε γενναία αλλά χωρίς αεροπορική στήριξη -δεν ξέρω γιατί δεν απογειώθηκε ούτε ένα αρμενικό αεροπλάνο-, με τον βαρύ οπλισμό να έχει καταστραφεί ήδη από τις αρχές του πολέμου από τα φοβερά drones, ενώ η χρήση εμπρηστικών και εκρηγνυόμενων σε πολλά θραύσματα βομβών, διέλυσε τις μονάδες. Επιπλέον η επιδημία κορωνο-ιού και γαστρεντερίτιδας δεν άφησαν περιθώρια ελπίδας, παρά τις ψευδείς ειδήσεις με τις οποίες τροφοδοτούσε το Εριβάν τα ΜΜΕ.

Όταν οι Αζέροι έφθασαν προ των πυλών της Στεπανακέρτ, ο πόλεμος σταμάτησε με τη συμφωνία Πούτιν - Πασινιάν - Αλίγιεφ, που άφηνε κατακρεουργημένο το Αρτσάχ και τοποτηρητές του νοτίου Καυκάσου τη Ρωσία και την Τουρκία.

Η Ρωσία έγινε ο εγγυητής της ασφάλειας της περιοχής, μεταφέροντας ήδη στρατεύματα για να οικοδομήσουν τη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας, με την οποία αποκλείεται η Αρμενία στρατιωτικά από το Αρτσάχ.

Η ήττα των αρμενικών δυνάμεων οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, σε πολλούς παράγοντες, άσχετους με τον υπέροχο πατριωτισμό του στρατού και των μαχητών (πλήρης εγκατάλειψη της άμυνας της Αρμενίας στις διαθέσεις της Μόσχας, απαρχαιωμένα οπλικά συστήματα, υποτίμηση των Αζέρων, διεξαγωγή του πολέμου με τους μηχανισμούς του 1990, πρώτη γραμμή άμυνας μέσα στην ανοικτή πεδιάδα, με στόχους γνωστούς και στον τελευταίο Αζέρο, ανυπαρξία δεύτερης γραμμής άμυνας επάνω στο βουνό, στο ορεινό Καραμπάχ, και αδυναμία αντιμετώπισης της αζερικής αεροπορίας).

Για την κατάσταση του στρατού του Εριβάν υπάρχουν ευθύνες στις κυβερνήσεις των τελευταίων 20 ετών. Για την τελική εξέλιξη εκτιμώ ότι υπήρξε συμφωνία Εριβάν - Μόσχας από πριν. Λείπουν πολλά δεδομένα, τα οποία θα γίνουν γνωστά συν τω χρόνω.

Βάσει της συμφωνίας, ο αρμενικός στρατός αποσύρεται από το Αρτσάχ και τη ζώνη ασφαλείας (εγκαταλείποντας τη μεγάλη πεδιάδα που ενώνει την Αρμενία με το Αρτσάχ, το Κελμπατζάρ), οι ντόπιες δυνάμεις διαλύονται και την ασφάλεια του βαρύτατα τραυματισμένου θύλακος (που απώλεσε το 1/3 των εδαφών τού ορεινού Καραμπάχ και ΟΛΟ το πεδινό Καραμπάχ, δηλαδή τη ζώνη ασφαλείας που δημιούργησε το 1994), αναλαμβάνουν οι Ρώσοι. Η απώλεια του Σουσί είναι μια τραγική πτυχή, που πονάει κάθε άνθρωπο που αγάπησε και αγαπά το Αρτσάχ.

Η περιοχή πέριξ του όσου απέμεινε Αρτσάχ περιέρχεται στο Μπακού, το οποίο εδώ και 30 χρόνια ισχυρίζεται ότι από αυτήν εκτοπίστηκαν κοντά στα 2 εκατομμύρια Αζέροι. Αυτοί και άλλοι τόσοι θα εποικίσουν το πεδινό Καραμπάχ και το τμήμα του ορεινού Καραμπάχ που κατέλαβε το Αζερμπαϊτζάν. Αυτό σημαίνει ότι οι 150 χιλιάδες Αρμένιοι του Αρτσάχ , που κατά την εκτίμησή μου αυτήν τη στιγμή δεν υπερβαίνουν τις 90 χιλιάδες, θα αποδεκατιστούν σταδιακά, όπως ακριβώς οι εγκλωβισμένοι της Καρπασίας. Ο διάδρομος -ομφάλιος λώρος- του Λατσίν δεν είναι ασφαλής και ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποκοπεί ( Ήδη το Μπακού εξέφρασε την πρόθεσή του να εξαλείψει παντελώς ό,τι απέμεινε από το Αρτσάχ).

Τον Δεκέμβριο στο Μπακού θα παραδοθούν το Kelbajar, η Aghdam και η ορεινή διάβαση Lachin. Δηλαδή, η ζώνη ασφαλείας γύρω από το ορεινό Καραμπάχ. Αυτό δείχνει βέβαια ότι το βόρειο μέτωπο κράτησε καλά, είναι στον νότο που έριξαν όλο το βάρος της επίθεσης οι Αζερότουρκοι.

Ένα επικίνδυνο σημείο της συμφωνίας που επέβαλε ο Πούτιν στον Πασινιάν είναι η δημιουργία διαδρόμου επί αρμενικού εδάφους κατά μήκος των συνόρων Ιράν - Αρμενίας, που θα ενώνει το Ναχιτζεβάν (επίσης αρμενική επαρχία που δόθηκε στο Αζερμπαϊτζάν από τα Σοβιέτ το 1922 προκειμένου να δημιουργηθεί το τεχνητό κράτος των νομάδων χαζάρων Τούρκων).

Αυτό ήταν η βασική επιδίωξη και το γέρας της Τουρκίας: εδαφική συνέχεια Τουρκίας-Ναχιτζεβάν-Αζερμπαϊτζάν και πηγών φυσικού αερίου της Κασπίας. Μια πολύ θετική εξέλιξη και για την ξεδιάντροπη πια Μόσχα.

(Στο Ναχιτζεβάν δεν υπάρχει από το 1930 ούτε ένας Αρμένιος. Ξεκληρίστηκαν όλοι από τη βαρβαρότητα των Αζέρων).

Έτσι, η Μόσχα έχει λύσει το πρόβλημα στον Νότιο Καύκασο, εξυπηρετώντας τα βασικά της συμφέροντα και εξυπηρετώντας την νέα σύμμαχό της Τουρκία.

Για την Αρμενία το αποτέλεσμα του πολέμου είναι τραγωδία και καταστροφή. Κάποιοι θα πρέπει να δώσουν εξηγήσεις. Μαζί με την περιοχή που χάθηκε, χάθηκαν και μνημεία του πανάρχαιου αρμενικού πολιτισμού.

Το Σουσί θα αποτελέσει σημείο τριβής και στο μέλλον.

Συμπερασματικά: Η Τουρκία έκανε πρόβα τζενεράλε στο Αρτσάχ με τη σύγχρονη τεχνολογία του πολέμου, για όσα σχεδιάζει για το εγγύς μέλλον σε Κύπρο και Αιγαίο.