Φτωχοποίηση και Χλιδή IV

Αλλά δεν μείναμε στις ενέργειες, που περιέγραψα ήδη, για την κοινωνικοποίηση της ανάπτυξης. Άλλα κοινωνικά προγράμματα, που προωθήσαμε/υποστηρίξαμε ήταν η αύξηση της περιόδου άδειας μητρότητας και του επιδόματος τέκνου, η επέκταση του θεσμού ημερήσιας φροντίδας μικρών παιδιών, η βελτίωση του περιβάλλοντος για την άνετη διακίνηση αναπήρων και η προώθηση της απασχόλησής τους, η ημερήσια φροντίδα των γερόντων, η εφαρμογή του Νόμου για Ίση Αμοιβή μεταξύ Ανδρών και Γυναικών για Εργασία Ίσης Αξίας, η άνετη εξασφάλιση των συντάξεων των αποδήμων συμπατριωτών μας από χώρες του εξωτερικού κ.ά.

Το Υπουργείο Εργασίας είναι το κατ’ εξοχήν κοινωνικο/οικονομικό Υπουργείο. Ενδιαφέρεται κι εργάζεται, όχι μόνο για την αύξηση του εθνικού εισοδήματος, αλλά και για τη δικαιότερη κατανομή του, είτε μέσω του μηχανισμού της ελεύθερης αγοράς (συλλογικές συμβάσεις κ.λπ), είτε με την παροχή κοινωνικών ωφελημάτων/ υπηρεσιών προς τις ασθενέστερες εισοδηματικές τάξεις. Επιπρόσθετα ενδιαφέρεται κι εργάζεται για την κοινωνική ανάπτυξη. Η κορυφαία πράξη του Υπουργείου, η προώθηση από μέρους του πνεύματος συναίνεσης και η λειτουργία θεσμών ελεύθερων διαπραγματεύσεων στην αγορά εργασίας, αποτελεί συστατικό στοιχείο κοινωνικής προόδου. Η επέκταση των θεσμών αυτών και σε άλλους τομείς της κοινωνίας θα μπορούσε να οδηγήσει ώστε ο διάλογος και η συναίνεση να αποτελέσουν τις θεμελιακές βάσεις του κοινωνικού μας οικοδομήματος. Είναι αδιανόητο να μην μπορούμε να βρούμε με διάλογο ειρηνικές λύσεις σε καίριους τομείς, όπως η Υγεία κι η Παιδεία.

Ορισμένα από τα προγράμματα αυτά σκοπό είχαν τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης ευπαθών ομάδων του λαού. Πολλά, όμως, στόχευαν επιπλέον στην προώθηση γενικότερων επιδιώξεων. Η αύξηση του χρόνου άδειας μητρότητας από 12 σε 16 βδομάδες τότε δεν απέβλεπε μόνο στην προστασία της μητρότητας, την εξυπηρέτηση της νέας μητέρας, αλλά και στην αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος της υπογεννητικότητας. Το ίδιο και στην περίπτωση του επιδόματος τέκνου πολυμελών οικογενειών, όπου δόθηκε τότε μια γενναιόδωρη αύξηση από ΛΚ7 σε ΛΚ20 τον μήνα, διευρύνθηκε ο όρος «εξαρτώμενο πρόσωπο» ώστε να καλύπτει όλα τα παιδιά που τυγχάνουν τακτικής εκπαίδευσης τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, καθώς και την καταβολή επιδόματος από το πρώτο παιδί (αντί τρίτο), και τη συνέχιση καταβολής του επιδόματος και μετά τη μείωση του αριθμού των εξαρτωμένων παιδιών κάτω από τέσσερα. Στην περίοδο εκείνη επεκτάθηκε σημαντικά ο θεσμός των κέντρων ημερήσιας φροντίδας νηπίων/παιδιών προσχολικής ηλικίας υπό την επίβλεψη του Τμήματος Ευημερίας (κρατικών και εθελοντικών). Παράλληλα καταβλήθηκαν προσπάθειες, ώστε τα Κέντρα αυτά να φροντίζουν και μικρά παιδιά σχολικής ηλικίας μετά τη λήξη του κανονικού σχολικού προγράμματος. Η υποβοήθηση της εργαζόμενης μητέρας καθώς κι η ενθάρρυνση αυξημένων γεννήσεων ήταν κι εδώ ο σκοπός μας.

Για την επίλυση των διαφόρων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ανάπηροι δημιουργήθηκε ειδική Υπηρεσία Μέριμνας Αναπήρων στο Τμήμα Εργασίας. Πέραν της εισαγωγής του θεσμού επιδόματος βαριάς αναπηρίας και της ενίσχυσης του σχεδίου παροχής οικονομικής βοήθειας για την προμήθεια τεχνικών οργάνων, εισήχθησαν σχέδια για επαγγελματική αποκατάσταση εκτός του Κέντρου Αποκατάστασης Αναπήρων, αυτοεργοδότηση των αναπήρων, καθώς και διευκόλυνση εργοδοτών για εργονομικές διευθετήσεις στον χώρο απασχόλησης ατόμων με αναπηρία. Παράλληλα έγιναν διάφορες μελέτες κι έρευνες για τη διακίνηση αναπήρων και περιλήφθηκαν ειδικές πρόνοιες στο νόμο Περί Ρύθμισης Οδών και Οικοδομών για την άνετη κι ασφαλή διακίνησή τους.

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε τότε και στα άτομα της τρίτης ηλικίας με άξονα την αποφυγή της ιδρυματοποίησής τους και την παροχή σ’ αυτά διευκολύνσεων για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους στον δικό τους φυσικό χώρο και κοινωνικό περιβάλλον. Η Υπηρεσία κατ’ Οίκον Φροντίδας του Τμήματος Κοινωνικής Ευημερίας επεκτάθηκε σ’ όλη την Κύπρο κι ενισχύθηκε σημαντικά με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Ταυτόχρονα αναθεωρήθηκαν και εκσυγχρονίστηκαν ο Περί Στεγών για Ηλικιωμένους και Αναπήρους Νόμος και οι Κανονισμοί, με αποτέλεσμα να βελτιωθούν ποιοτικά οι προσφερόμενες υπηρεσίες προς τους ηλικιωμένους και αναπήρους από τις Κοινοτικές και Ιδιωτικές Στέγες. Άλλες υποστηρικτικές ενέργειες για τα ηλικιωμένα άτομα περιελάμβαναν τις υπηρεσίες διημερεύουσας φροντίδας με τη λειτουργία Κέντρων Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων και υπηρεσίας άμεσης επιτόπου πρακτικής εξυπηρέτησης ηλικιωμένων και αναπήρων, καθώς και άλλα προγράμματα αξιοποίησης και απασχόλησης ηλικιωμένων.

Η εισβολή ανέτρεψε τα ισοζύγια στη λειτουργία των οικογενειακών και κοινοτικών-κοινωνικών θεσμών. Μέχρι τότε οι θεσμοί αυτοί λειτουργούσαν σε έναν κύκλο αυτάρκειας στην αναγνώριση και κάλυψη των αναγκών των ατόμων αυτών, η δε παρέμβαση του Κρατικού Μηχανισμού ήταν ενισχυτική μάλλον παρά αποφασιστική. Η τουρκική εισβολή με τις σαρωτικές αλλαγές που επέφερε στις πιο πάνω θεσμικές ομάδες δημιούργησε μια νέα τάξη πραγμάτων στους τομείς φροντίδας, περίθαλψης, ενίσχυσης των ηλικιωμένων και άλλων εξαρτώμενων ατόμων με κύρια χαρακτηριστικά την κατακόρυφη αύξηση της οικονομικής εξάρτησης των ομάδων αυτών από το Κράτος, την ανατροπή του συστήματος αυτάρκειας των οικογενειών-κοινοτήτων για τις νέες ανάγκες που εμφανίστηκαν και τη μετατόπιση της κοινωνικής θεώρησης περί της «ευθύνης» για τα άτομα αυτά από την οικογένεια/κοινότητα στις Κρατικές Υπηρεσίες. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν στην ανάγκη νέου σχεδιασμού της παρέμβασης του Κράτους κι άλλων φορέων.

Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν υπήρξαν έκτοτε διαφοροποιήσεις στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Όμως η οργάνωση που έγινε στις Κοινωνικές Υπηρεσίες στην περίοδο που αναφέρομαι ήταν τέτοια, που έπρεπε να μπορούν να ανταποκρίνονται επιτυχώς στις απαιτήσεις της κοινωνίας.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού