Σχόλια για άρθρο του αντιστράτηγου ε.α. Α. Πενταρά για την ηγεσία και τον σκοπό του αγώνα της ΕΟΚΑ

Την Κυριακή, 29/3/2020, ο αντιστράτηγος εν αποστρατεία, Ανδρέας Πενταράς, δημοσίευσε στη ΣΗΜΕΡΙΝΗ άρθρο με τίτλο: «1η Απριλίου 1955: Τα δυο στρατηγικά λάθη, που οδήγησαν στην προβληματική λύση της Ζυρίχης». Στο άρθρο του ο κ. Πενταράς αναλύει με επιχειρηματολογία και παράθεση γεγονότων την άποψή του για την κατάληξη του αγώνα στην προβληματική λύση της Ζυρίχης, εξαιτίας της οποίας η Κύπρος οδηγήθηκε στη σημερινή απελπιστική κατάσταση. Κατά τον κ. Πενταρά κάθε πόλεμος, περιλαμβανομένου ενός απελευθερωτικού αγώνα πρέπει να διέπεται από δέκα βασικές αρχές. Αν κατά τη διάρκεια του πολέμου παραβιαστεί έστω και μια από τις δέκα αρχές, το αποτέλεσμα, λέει, δεν είναι το αναμενόμενο.

Ο κ. Πενταράς δεν αναφέρει ποιες είναι αυτές οι δέκα αρχές. Τονίζει όμως ότι η κατάληξη του αγώνα δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα, επειδή παραβιάστηκαν δύο αρχές: Η πρώτη αρχή που παραβιάστηκε ήταν η αρχή της ενότητας της διοίκησης στον αγώνα. Η αρχή αυτή λέει ότι ο αγώνας πρέπει να έχει μόνον ένα αρχηγό, πρόσωπο ή σώμα, το οποίο να παίρνει όλες τις αποφάσεις και να συντονίζει όλες τις δραστηριότητες. Είναι φανερόν ότι ο κ. Πενταράς θεωρεί πως αυτή η αρχή παραβιάστηκε, επειδή ο αγώνας είχε δυο αρχηγούς, έναν πολιτικό και ένα στρατιωτικό και δεν είχε ως ηγέτη ένα άτομο ή ένα σώμα που να συντονίζει και τους δύο.

Η δεύτερη αρχή που παραβιάστηκε, κατά τον κ. Πενταρά, ήταν η αλλαγή του σκοπού, μεσούντος του αγώνα. Σκοπός του αγώνα ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Και τον σκοπό αυτό, χωρίς καμιά συνεννόηση ή διαβούλευση, εγκατέλειψε ξαφνικά τον Σεπτέμβριο του 1958 ο πολιτικός αρχηγός του αγώνα, ο Εθνάρχης Μακάριος, όταν σε συνάντησή του με την αντιπρόεδρο του Εργατικού κόμματος της Βρετανίας, Μπάρμπαρα Καλς, δήλωσε ότι ήταν έτοιμος να διαπραγματευτεί λύση ανεξαρτησίας της Κύπρου.

Επισημαίνω ότι ο κ. Πενταράς στην επιχειρηματολογία του και στην ανάλυσή του για τους δύο λόγους που οδήγησαν στη μη επίτευξη του τελικού στόχου αναφέρει ότι ο στόχος αυτός καθορίστηκε από την Επιτροπή που πήρε την απόφαση για έναρξη του αγώνα και που θα έπρεπε να αποτελεί την ηγεσία του αγώνα, θα έπαιρνε τις αποφάσεις και θα συντόνιζε όλες τις δραστηριότητες στον πολιτικό και στρατιωτικό τομέα. Αυτή η Επιτροπή αδράνησε και στο τέλος διαλύθηκε. Τονίζει ακόμα ότι αυτή η Επιτροπή επέλεξε την ένωση ως σκοπό του αγώνα όχι μόνο για εθνικούς συναισθηματικούς λόγους, αλλά και ως μία γεωπολιτική αναγκαιότητα, σύμφωνα με τα δεδομένα, επειδή ένα μικρό ανεξάρτητο κράτος θα ήταν αδύνατο να επιβιώσει μέσα στη δίνη των συγκρούσεων των διεθνών συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων.

Το άρθρο του κ. Πενταρά είναι ορθολογικά διατυπωμένο και τα επιχειρήματα και οι θέσεις που υποστηρίζει ιστορικά τεκμηριωμένες, απαλλαγμένες από πολιτικές σκοπιμότητες ή προσωπικές ιδεοληψίες και διακρίνονται για τη σοβαρότητα με την οποία αναλύει τις θέσεις του. Με την ίδια σοβαρότητα θα προσπαθήσω, όχι να τις ανατρέψω, αλλά να τις εμπλουτίσω σχολιάζοντάς τες.

Θεωρώ ότι ο σκοπός του αγώνα δεν καθορίστηκε ύστερα από μελέτη των γεωπολιτικών δεδομένων της εποχής, επειδή πιστεύω ότι αυτά δεν ήταν ευνοϊκά για αγώνα ενώσεως της Κύπρου με ένα άλλο κράτος. Σκοπό του αγώνα, οποιαδήποτε Επιτροπή θα αποφάσιζε, όπως και το σύνολο του Ελληνισμού, θα καθόριζε τον προαιώνιο και ιστορικό πόθο γενιών και γενιών του Ελληνισμού, όπως τεκμηριώθηκε με το δημοψήφισμα του 1950, που δυστυχώς παρέμεινε το ανεκπλήρωτο όνειρο όλων μας. Με τη σημερινή πείρα, ακόμα και τη γνώση που προήλθε από τα γεγονότα των επόμενων εξήντα χρόνων, θεωρώ ότι η Επιτροπή ίσως να μπορούσε να συζητήσει καμουφλάρισμα του στόχου, διατυπώνοντάς τον ως «απελευθέρωση από τον αγγλικό ζυγό». Αλλά και τούτο ακόμα τότε ο κυπριακός λαός θα το έκρινε με καχυποψία και σίγουρα δεν θα τον ενθουσίαζε.

Το θέμα της δυαρχίας τότε δεν ήταν τόσον εμφανές, όσο είναι σήμερα και με γνώση των μεγάλων διαφωνιών που ακολούθησαν μετά την ανεξαρτησία. Τότε ηγεσία του υπόδουλου Ελληνισμού ήταν η Εθναρχία, θεσμός των αιώνων της σκλαβιάς. Και αυτήν την ηγεσία την αναγνώρισε ακόμα και η αριστερά παράταξη την περίοδο του ενωτικού δημοψηφίσματος.

Η δυαρχία του αγώνα δεν ήταν εμφανής τότε. Γιατί και ο στρατιωτικός αρχηγός ήταν ο πρώτος που όρισε, ή μάλλον διέταξε τότε, ότι ο μόνος εκπρόσωπος του Ελληνισμού της Κύπρου ήταν «εις και μόνος, ο Εθνάρχης Μακάριος». Τα γεγονότα που ακολούθησαν δεν αλλοιώνουν καθόλου την πραγματικότητα στα χρόνια του αγώνα, όταν ολόκληρος λαός ενεργούσε τότε με πρωτοφανή «μονολιθικότητα», έννοια που σήμερα είναι άγνωστη και εν πολλοίς απαράδεκτη. Η δυαρχία παρουσιάστηκε αργότερα, μετά την ανεξαρτησία, όταν οι αγωνιστές χωρίστηκαν σε μακαριακούς και γριβικούς, παρασύροντας και τον λαό.

Η αλλαγή του στόχου του αγώνα έγινε με τη δήλωση του «ενός και μόνου» προς την Μπάρμπαρα Καλς τον Σεπτέμβριο του 1958. Όμως αυτή η ενέργεια μπορεί να χαρακτηριστεί ως αλλαγή τακτικής. Γιατί ο Μακάριος, ακόμα και ώς το 1968, σε πολλές περιπτώσεις, λανθασμένα όπως κρίνεται σήμερα, διακήρυσσε ότι η ένωση παρέμενε ο στόχος του αγώνα. Η αλλαγή τακτικής το 1958 μπορεί να χαρακτηριστεί ως αναγκαία αλλαγή, για αντιμετώπιση του σχεδίου Μακμίλαν για λύση του Κυπριακού, που ήταν ένα καθαρά διχοτομικό σχέδιο για την Κύπρο και που η αγγλική κυβέρνηση δήλωσε ότι θα το εφάρμοζε μονομερώς.

Ο αγώνας της ΕΟΚΑ του 1955-59 αποτελεί τη σημαντικότερη και ενδοξότερη σελίδα της Ιστορίας της Κύπρου. Οι ήρωες της ΕΟΚΑ, οι πεσόντες και οι απαγχονισθέντες είναι τα πολυτιμότερα διαμάντια της Ιστορίας μας και ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ αποτελεί ένα ανεπανάληπτο δείγμα ηρωισμού, εθνικής καταξίωσης και ελληνικής αρετής.

Πιστεύω πως οι σημαντικοί λόγοι της καταστροφικής συνέχειας για την Κύπρο ήταν η αγγλική δολιότητα υπέρ της Τουρκίας, η ξενοκίνητη και αντεθνική χούντα των Αθηνών, η ένοπλη δράση της παράνομης οργάνωσης εναντίον της νόμιμης κυβέρνησης της Κ.Δ., ο καταστροφικός δογματισμός των εθνικιστικών κύκλων και η από το 1956 επίσημη πολιτική της Τουρκίας. Αυτά έδωσαν την ευκαιρία στην Τουρκία να πραγματοποιήσει τα διαχρονικά της σχέδια για επανάκτηση της Κύπρου, που ακόμα δεν κατάφερε να ολοκληρώσει και ούτε θα τα καταφέρει, αν η τελευταία κόκκινη γραμμή μας είναι η συνέχιση της Κ.Δ. Γιατί η ανίκητη έπαλξή μας είναι η Κ.Δ., που δεν ήταν ο σκοπός του αγώνα της ΕΟΚΑ, αλλά το αποτέλεσμά του.