Η απειλή της Αιγύπτου για τη Λιβύη «οριοθετεί» την Τουρκία και τους συμμάχους της

Η απειλή του Προέδρου της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, για στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη, έκανε ξεκάθαρο στις δυνάμεις του Φαγιέζ αλ Σάρατζ και στην Τουρκία ότι η Σύρτη είναι η «κόκκινη γραμμή» που δεν πρέπει να ξεπεραστεί. Αφού είχε προηγηθεί μια πρόταση για εκεχειρία, την οποία η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας δεν αποδέχθηκε, το Κάιρο κατέστησε σαφές ότι το όριο βρίσκεται στη γενέτειρα του Μουαμάρ Καντάφι. Η πόλη αυτή μόνο τυχαία δεν είναι, αφού τόσο ο συμβολισμός που φέρει, όσο και η γεωστρατηγική της σημασία καθιστούν απαγορευτική την κατάληψή της από τον Σάρατζ και τους Τούρκους συμμάχους του. Σε μια δύσκολη χρονική συγκυρία για την Αίγυπτο, με εσωτερικά αλλά και εξωτερικά ζητήματα, αξιολογείται κατά πόσον θα μπορούσε να κάνει πράξη την απειλή της. Την ίδια ώρα, οι ανατροπές των τελευταίων μηνών στο πεδίο της μάχης «ξύπνησαν» τη Γαλλία, η οποία διατηρώντας υψηλούς τόνους σε διπλωματικό επίπεδο, κατηγορεί την Τουρκία για «επικίνδυνα παιγνίδια» στη Λιβύη.

Η κόκκινη γραμμή στη Σύρτη

Τόσο η απειλή της στρατιωτικής επέμβασης από την Αίγυπτο, όσο και το κάλεσμα του Προέδρου του Κοινοβουλίου της Λιβύης, Ακίλα Σάλεχ, δείχνουν ότι κόκκινη γραμμή για τις δυνάμεις που υποστηρίζουν τον Χαφτάρ αποτελεί η πόλη Σύρτη, γενέτειρα του Καντάφι. Μάλιστα, η κοινοβουλευτική υπόσταση που έδωσε ο Σάλεχ στο αίτημα προς την Αίγυπτο για υποστήριξη του αιγυπτιακού στρατού σε περίπτωση παραβίασης στη Σύρτη θέλει να δώσει το μήνυμα ότι μια ενδεχόμενη επέμβαση αποτελεί μια «νόμιμη πράξη βάσει της εντολής του λαού της Λιβύης». Ως γνωστόν, η πόλη έχει μεγάλη γεωστρατηγική, αλλά και συμβολική σημασία, αφού όποιος την ελέγχει εμφανίζεται ως διάδοχος του καθεστώτος Καντάφι. Από το 2011, η πόλη αποτέλεσε σημείο αναφοράς για όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μετά την εξέγερση κατά του Καντάφι, η πόλη έγινε από τους πρώτους στόχους των εξεγερμένων, τους οποίους απώθησαν για λίγο διάστημα οι φυλές που παρέμειναν πιστές στο καθεστώς. Εντούτοις, η επέμβαση του ΝΑΤΟ οδήγησε στην πτώση της πόλης αρχικά από τους αντικαθεστωτικούς και στη συνέχεια από του τζιχαντιστές του ISIS, οι οποίοι την διατήρησαν μέχρι το 2016. Τον Μάιο του 2016 οι δυνάμεις της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας χρησιμοποίησαν την πόλη Μισράτα ως ορμητήριο για την εκδίωξη των τζιχαντιστών από τη Σύρτη, αφού υπήρχαν φόβοι ότι ο ISIS θα εκμεταλλευόταν την περιοχή της «ημισελήνου του πετρελαίου» για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές του στη Βόρεια Αφρική. Η πόλη βρίσκεται ανάμεσα στην Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή, με το λιμάνι της να αποτελεί το σημείο διακίνησης του 70% του πετρελαίου που διοχετεύεται στην αγορά. Τελικά, στις 6 Ιανουαρίου του 2020 οι δυνάμεις του Χαφτάρ μετά από σφοδρές μάχες πήραν τον έλεγχο της Σύρτης, στο πλαίσιο της εκστρατείας για την κατάληψη της Τρίπολης.

Τι βρίσκεται πίσω από την απειλή της στρατιωτικής επέμβασης

Η Αίγυπτος, αφού πρώτα πρότεινε εκεχειρία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών για να εισπράξει την άρνηση τής κυβέρνησης της Τρίπολης, προχώρησε σε πιο δραστικά μέτρα, προειδοποιώντας ότι οποιαδήποτε προώθηση των δυνάμεων της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας, που υποστηρίζονται από την Άγκυρα προς τη Σύρτη στη Λιβύη, μπορεί να οδηγήσει στην «άμεση» επέμβαση του Καΐρου. Αναλυτές υποδέχτηκαν την προειδοποίηση της Αιγύπτου ως μη ρεαλιστική, με το επιχείρημα ότι θα ερχόταν σε άμεση σύγκρουση με την εθνική της ασφάλεια. Κάποιοι μάλιστα τη συνέδεσαν με την αποτυχία διαχείρισης εσωτερικών προβλημάτων, όπως η πανδημία του κορωνοϊού και οι διαπραγματεύσεις με την Αιθιοπία για τη δημιουργία ενός υδροηλεκτρικού φράγματος. Από την άλλη, όμως, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η επικράτηση Σάρατζ ενέχει μεγάλους κινδύνους για τον Σίσι, αφού θα προστεθεί άλλη μια χώρα στον άξονα Τυνησίας, Κατάρ και Τουρκίας. Ειδικότερα η τελευταία, διά του Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, δεν χάνει ευκαιρία να ασκεί κριτική στο καθεστώς Σίσι για την απομάκρυνση από την εξουσία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Από γεωπολιτικής άποψης ανησυχία προκαλούν στο Κάιρο οι στρατιωτικές βάσεις της Τουρκίας στη Λιβύη και η διατάραξη της ισορροπίας των δυνάμεων. Η πλήρης κυριαρχία της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας στη Λιβύη και οι βαθύτερες σχέσεις με την Τουρκία θα αποτελούσαν σίγουρα μεγαλύτερη απειλή για το καθεστώς Σίσι απ’ ό,τι μια διαιρεμένη Λιβύη. Γι’ αυτό, σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, θα ήταν πιο «ορθολογικό» να δράσει τώρα, παρά να περιμένει τη φιλοτουρκική κυβέρνηση να εξελιχθεί σε μεγαλύτερη απειλή.

Σενάρια σύγκρουσης και συνεργασίας

Ενώ υπάρχουν λόγοι που καθιστούν την επέμβαση της Αιγύπτου στη Λιβύη λιγότερο πιθανή, κανείς δεν μπορεί να το αποκλείσει εντελώς. Αυτό, γιατί η απειλή από τη Λιβύη δεν έχει να κάνει με τα σημερινά δεδομένα, αλλά με τα όσα αναμένεται ότι θα αλλάξουν στη χώρα. Πάντως, οι στρατιωτικές ενέργειες θα είναι ένα τεράστιο στοίχημα, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη τη ρευστότητα της εμπόλεμης ζώνης και μια ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση του Εθνικού Λιβυκού Στρατού. Αν και δεν στερείται συμμάχων στο λιβυκό μέτωπο, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι υπόλοιποι υποστηρικτές του Χαφτάρ θα συνεχίσουν να στηρίζουν τον στρατάρχη, εάν οι δυνάμεις του Σάρατζ τελικά καταλάβουν το κομβικής σημασίας λιμάνι της Σύρτης. Τον δρόμο της στρατιωτικής επέμβασης μπορεί να ακολουθήσουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά δεν είναι βέβαιον ότι η Ρωσία θα συμμετάσχει. Γι’ αυτό και η Τουρκία δεν πιστεύει ότι θα έχει να αντιμετωπίσει άμεσα την Αίγυπτο στο πεδίο της μάχης στη Λιβύη. Αντίθετα, η Άγκυρα θεωρεί ότι δεν πρόκειται για σοβαρή απειλή, αλλά για μια προσπάθεια να πιέσει την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας να δεχθεί την κατάπαυση πυρός. Ειδικοί μάλιστα αμφισβητούν την ικανότητα του Καΐρου να επέμβει ουσιαστικά, λόγω της απόστασης των 800 χλμ. που χωρίζουν τα σύνορα της χώρας με τη Σύρτη. Επιπρόσθετα, αντιμετωπίζει την απειλή των τζιχαντιστών στη Χερσόνησο του Σινά, αλλά και τα σχέδια της Αιθιοπίας για το κτίσιμο του κολοσσιαίου υδροηλεκτρικού φράγματος στον ποταμό Νείλο. Ειδικοί επισημαίνουν ότι, λόγω των εσωτερικών αλλά και εξωτερικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Αίγυπτος, ίσως θα έπρεπε να σκεφτεί τη συνεργασία με την Τουρκία, ειδικά στα ενεργειακά. Όπως αναφέρει ο Αιγύπτιος πολιτικός αναλυτής, Khaled Fouad, αυτή η συνεργασία θα ήταν επωφελής για το Κάιρο, αφού θα απέτρεπε τη δημιουργία του EastMed, ο οποίος απειλεί τα συμφέροντα της χώρας με τη μεταφορά του φυσικού αερίου από το Ισραήλ στην Ευρώπη. Ο Αιγύπτιος ειδικός θεωρεί, επίσης, ότι μια ενδεχόμενη συμφωνία για οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα θα ήταν υπέρ της δεύτερης, ενώ με το τουρκολιβυκό μνημόνιο υπάρχει ο ισχυρισμός ότι η Αίγυπτος θα κέρδιζε πολύ περισσότερα.

Κινητοποίηση Γαλλίας

Η ανατροπή στο πεδίο της μάχης εις βάρος του Χαφτάρ δεν θορύβησε μόνον την Αίγυπτο, αλλά και τη Γαλλία. Η κινητοποίηση του Πρόεδρου της χώρας, Εμμανουέλ Μακρόν, με συνομιλίες με ξένους ηγέτες και η άμεση επίθεση στην Τουρκία, την οποία κατήγγειλε για «επικίνδυνα παιχνίδια» στη Λιβύη, δείχνουν πλέον ξεκάθαρα τη θέση του Παρισιού στο λιβυκό ζήτημα, παρά τις διαβεβαιώσεις περί ουδετερότητας. Σύμφωνα με ειδικούς, η αλλαγή των ισορροπιών στη Λιβύη προς όφελος της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας και των Τούρκων συμμάχων της έδωσε μια νέα δυναμική σε διπλωματικό, αλλά και επιχειρησιακό επίπεδο. Ο Μακρόν μεταξύ άλλων είχε επικοινωνία με τον Αμερικανό ομόλογό του, Ντόναλντ Τραμπ, με κεντρικό θέμα συζήτησης τον ρόλο της Τουρκίας στην ένοπλη σύγκρουση. Να σημειωθεί ότι η ένταση μεταξύ Άγκυρας και Παρισιού έφτασε σε νέα επίπεδα, όταν ένα γαλλικό πολεμικό πλοίο αποτέλεσε στόχο ενός «εξαιρετικά επιθετικού» ελιγμού εκ μέρους τουρκικών φρεγατών στη Μεσόγειο. Το ζήτημα είχε καταγγελθεί στο ΝΑΤΟ, το οποίο επεσήμανε ότι θα διασαφηνίσει την κατάσταση. Η διπλωματική αντιπαράθεση όμως δεν σταμάτησε σε επίπεδο ΝΑΤΟ, αφού ο Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών, Ζαν-Υβ Λε Ντριάν, συνεχίζοντας στους υψηλούς τόνους που επικρατούν μεταξύ Παρισιού και Άγκυρας με επίκεντρο τη Λιβύη, ζήτησε από την ΕΕ να εγκύψει «δίχως ταμπού» στο θέμα της σχέσης της με την Τουρκία. Παράλληλα, επέκρινε τη συμφωνία μεταξύ της Άγκυρας και της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης, τονίζοντας πως αυτή η συμφωνία απειλεί τα συμφέροντα των «συμμάχων μας και μελών της ΕΕ, Κύπρου και της Ελλάδας».