Οι φονικές εκρήξεις στη Βηρυτό «σίγησαν» την ένταση μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ

Το σκηνικό της εντεινόμενης κρίσης μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ έληξε ίσως με τον τραγικότερο τρόπο. Η αλληλουχία εκρήξεων, που σάρωσε τη Βηρυτό μέσα σε ελάχιστα λεπτά, συνδέθηκε για διαφορετικούς λόγους και με τα δύο αντικρουόμενα μέρη, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για μιαν ανεξέλεγκτη κατάσταση. Η μη άμεση εμπλοκή τους, τουλάχιστον σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα και παρά τα πρώτα σενάρια που διαδόθηκαν αστραπιαία, αν και δεν μειώνει με κανέναν τρόπο το μέγεθος της ασύλληπτης τραγωδίας στο λιμάνι της Βηρυτού, κατευνάζει την ανησυχία της διεθνούς κοινότητας για την έκταση που θα ελάμβανε μια ενδεχόμενη πολεμική σύρραξη. Σε κάθε περίπτωση, η κρίση αυτή αναμένεται να εντείνει τις πιέσεις προς τη σιιτική οργάνωση για τους χειρισμούς της εντός αλλά και εκτός του Λιβάνου. Άμεσα συνυφασμένο με τις ενέργειες της Χεζμπολάχ είναι το Ιράν, του οποίου εξετάζεται ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και κατά πόσον συμβαδίζει με τις κινήσεις της οργάνωσης εντός της Συρίας και στα σύνορα με το Ισραήλ.

Η αναζωπύρωση της σύγκρουσης

Μετά από μήνες «νηνεμίας», ο αέρας της σύγκρουσης φύσηξε ξανά στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ, με τις αντιμαχόμενες πλευρές να «υποχρεώνονται» να δίνουν αναλογικές απαντήσεις σε μια δύσκολη οικονομική και πολιτική συγκυρία και για τις δύο. Η επίθεση του Ισραήλ στις 12 Ιουλίου στη Συρία, η οποία στοίχισε τη ζωή στον Άλι Μούχσιν, στέλεχος της Χεζμπολάχ, έγινε η απαρχή της έντασης που ακολούθησε. Η σιιτική οργάνωση ορκίστηκε ότι θα εκδικηθεί για να αρνηθεί στη συνέχεια τις κατηγορίες ότι μαχητές της είχαν διεισδύσει σε ελεγχόμενη από το Ισραήλ περιοχή. Η απόπειρα όμως μιας ομάδας να τοποθετήσει βόμβα στον συνοριακό φράχτη ήταν η αφορμή, το βράδυ της 3ης Αυγούστου, τα ισραηλινά μαχητικά να εξαπολύσουν επίθεση εναντίον στρατιωτικών στόχων στη Συρία, σημειώνοντας ότι πρόκειται για «απάντηση» για το επεισόδιο με τον εκρηκτικό μηχανισμό. Οι εντάσεις αυτές, αν και συντηρούν το κλίμα της έντασης, καταδεικνύουν ότι η Χεζμπολάχ, παρά το ότι υποχρεούται να μην αφήνει αναπάντητους τους θανάτους στελεχών της, προσπαθεί να το κάνει με ελεγχόμενο τρόπο. Το Ισραήλ, επίσης, προσπαθεί να περιορίζει στο ελάχιστο τις απώλειες, παρά το γεγονός ότι οι ισορροπίες είναι πολύ λεπτές. Αυτή η τακτική των «χειρουργικών» κτυπημάτων του Ισραήλ, μάλιστα, προβάλλεται ως επιχείρημα για τη μη διασύνδεση του Ισραήλ στις εκρήξεις του Λιβάνου. Το Ισραήλ επανειλημμένα είχε προειδοποιήσει τη Χεζμπολάχ να μη δοκιμάζει την υπομονή του, αν και αναλυτές επισημαίνουν ότι η χρονική συγκυρία δεν ευνοεί καμιάν από τις δύο πλευρές για κλιμάκωση της έντασης, αφού τόσο το Ισραήλ όσο και ο Λίβανος έχουν να αντιμετωπίσουν την επιδημία του κορωνοϊού σε συνδυασμό με οικονομικά και πολιτικά προβλήματα. Το Ισραήλ, αφού κατάφερε να μηδενίσει τα κρούσματα τον Μάιο, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπο με μια νέα έξαρση, η οποία αλυσιδωτά εκτόξευσε την ανεργία στο 20% και έβγαλε στους δρόμους τους Ισραηλινούς, οι οποίοι καλούν σε παραίτηση τον πρωθυπουργό της χώρας, Βενιαμίν Νετανιάχου. Λόγω αυτής της κατάστασης, εκτιμάται ότι το Ισραήλ στόχο είχε να τελειώσει αυτόν τον γύρο της έντασης γρήγορα και χωρίς απώλειες, ώστε να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των εσωτερικών του προβλημάτων.

Το «παιχνίδι» της Χεζμπολάχ εντός του Λιβάνου

Η πίεση για τη Χεζμπολάχ εντός του Λιβάνου αυξάνεται συνεχώς, με τους ειδικούς να αναφέρουν ότι οι συμμαχίες που της εξασφάλιζαν την επιρροή, ώστε να μονοπωλεί το πολιτικό σύστημα του Λιβάνου από το 2008 και μετά, άρχισαν να καταρρέουν. Οι λόγοι που συντείνουν στην αύξηση των πιέσεων είναι κυρίως οικονομικοί, αφού στη χώρα καταγράφονταν ακόμα και πριν τις εκρήξεις ελλείψεις στα τρόφιμα και στην ηλεκτρική ενέργεια. Ενώ χιλιάδες διαδηλωτές απαιτούσαν ριζικές αλλαγές στο πελατειακό πολιτικό σύστημα, τα κόμματα αναλώνονταν σε ένα παιχνίδι αλληλοκατηγοριών για το ποιος ευθυνόταν για την πολυεπίπεδη κρίση που μαστίζει τη χώρα. Η Χεζμπολάχ βρέθηκε πολλές φορές στο στόχαστρο των πολιτικών της αντιπάλων, δεχόμενη κατηγορίες για την κατάρρευση της οικονομίας αλλά και για την εμπλοκή της στον πόλεμο της Συρίας. Παρότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας έδειξε κάποια σημάδια καλής διαχείρισης, ο προϋπολογισμός της υποστηριζόμενης από το Ιράν οργάνωσης δέχθηκε σοβαρό πλήγμα από τις κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Τεχεράνης, επηρεάζοντας αλυσιδωτά και τον Λίβανο. Την κατάσταση δεν βοήθησε η εξάρτηση του Λιβάνου στις εισαγωγές τροφίμων αλλά ούτε και ο μεγάλος αριθμός των προσφύγων που φιλοξενεί η χώρα. Η Βηρυτός και οι διεθνείς οργανισμοί εκδήλωσαν επανειλημμένα τις ανησυχίες τους για την οικονομική και κοινωνική επιβάρυνση που δημιουργεί αυτή η εισροή σε ένα κράτος το οποίο δεν είναι εξοπλισμένο για να τους βοηθήσει. Η εισαγωγή τροφίμων με το φθηνό εγχώριο νόμισμα συνεχίζει να αποτελεί μεγάλη πρόκληση με πολλά εμπόδια, παρά τις προσπάθειες της Χεζμπολάχ να ενδυναμώσει τις οικονομικές δραστηριότητες με τη Συρία και να αυξήσει τις εισαγωγές από το Ιράν χωρίς δασμούς. Όλα τα πιο πάνω συνιστούν όμως μόνο την εσωτερική πτυχή της Χεζμπολάχ. Παράλληλα, στις εξωτερικές της δραστηριότητες πρωταγωνιστούν οι διαμάχες της με το Ισραήλ και κατ’ επέκτασιν τις ΗΠΑ. Η εξωτερική αυτή δραστηριότητα όμως βάζει σε κίνδυνο ολόκληρο το κράτος του Λιβάνου. Μια δημοσκόπηση του 2019 έδειξε ότι, παρά το γεγονός ότι οι Λιβανέζοι θεωρούν νούμερο ένα εχθρό το Ισραήλ, στις τρεις προτεραιότητές τους δεν ήταν η εξωτερική πολιτική αλλά η οικονομία, η διαφθορά και η δημόσια υπηρεσία.

Η «παγίδα» του Ιράν

Η αναζωπύρωση της σύγκρουσης πριν από τις εκρήξεις στον Λίβανο έκανε το Ισραήλ να μετακινήσει στρατιωτικές μονάδες προς τα βόρεια σύνορα, με Ισραηλινούς αξιωματούχους να μιλούν για σημαντική κινητοποίηση υπό το φόβο μιας ισχυρής επίθεσης από τη Χεζμπολάχ. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, τα οποία επικαλούνται δηλώσεις αξιωματούχων στον ισραηλινό στρατό, το Ιράν και η Χεζμπολάχ έστησαν μια «παγίδα» με πυραύλους και ρουκέτες στα βόρεια σύνορα και το κόστος θα ήταν αποτρεπτικό, εάν τα πράγματα έφταναν τελικά σε μια ένοπλη σύρραξη. Το Ισραήλ κατηγορεί τη Χεζμπολάχ ότι έχει αναπτύξει πάνω από 150.000 πυραύλους και ρουκέτες στα νότια και στα ανατολικά του Λιβάνου. Από την άλλη ο αρχηγός της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, απαντά ότι τα συστήματα αυτά προορίζονται για αποτροπή της ισραηλινής επιθετικότητας κατά του Λιβάνου. Οι τελευταίες όμως εξελίξεις συνοδεύτηκαν από τη σιωπηλή στάση του Ιράν. Παρά το γεγονός ότι παραμένει απασχολημένο με τις στρατιωτικές ασκήσεις που διεξάγει, ειδικοί εκτιμούν ότι ο πραγματικός λόγος της αποστασιοποίησης είναι η προσπάθεια αποφυγής μιας υψηλού κόστους κλιμάκωσης της έντασης. Έτσι κι αλλιώς ο μακροπρόθεσμος στόχος του Ιράν είναι να καταστήσει τη Χεζμπολάχ μια ισχυρή απειλή για το Ισραήλ και να χρησιμοποιεί αυτό το χαρτί όταν χρειάζεται. Η στάση του Ιράν ουσιαστικά δείχνει ότι προς το παρόν προτιμάει τα «περιορισμένα» κτυπήματα εναντίον του Ισραήλ και όχι την ανοιχτή σύρραξη με τη Χεζμπολάχ.

Τα σενάρια εμπλοκής

της Χεζμπολάχ στις εκρήξεις

Λίγα μόλις λεπτά μετά τις εκρήξεις στη Βηρυτό διεθνή ΜΜΕ μετέδιδαν ότι η περιοχή του λιμανιού «ανεπίσημα» ελεγχόταν από τη Χεζμπολάχ, ενώ Ισραηλινοί αναλυτές υποστήριζαν ότι είναι συνήθης τακτική της οργάνωσης να χρησιμοποιεί κατοικημένες περιοχές για να αποθηκεύσει στρατιωτικό εξοπλισμό, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είχε εξαπολύσει επιθέσεις από τις περιοχές αυτές. Επιπρόσθετα, δυτικά ΜΜΕ, όπως το BBC, συνέδεσαν αμέσως τις εκρήξεις με την ανακοίνωση της δικαστικής απόφασης για τη δολοφονία του πρώην Πρωθυπουργού του Λιβάνου, Ραφίκ Χαρίρι, το 2005. Μάλιστα, άφηναν να εννοηθεί ότι η ίδια η Χεζμπολάχ προκάλεσε την έκρηξη των πυρομαχικών για να τραβήξει την προσοχή της κοινής γνώμης από την ετυμηγορία που ενδεχομένως να την καθιστούσε υπεύθυνη για το έγκλημα. Πάντως, μέχρι στιγμής δεν έχει αποδειχθεί ότι πρόκειται για αποθήκη της σιιτικής οργάνωσης, ενώ το σενάριο που συνδέει τις εκρήξεις με τη δικαστική απόφαση θεωρείται απομακρυσμένο σε μια τόσο δύσκολη οικονομική συγκυρία, τόσο για την οργάνωση όσο και για τη χώρα. Από την άλλη όμως αναλυτές εντοπίζουν ότι η ύπαρξη της νιτρικής αμμωνίας παραπέμπει στη δράση της Χεζμπολάχ. Το 2016 ο Νασράλα απειλούσε να καταστρέψει το Ισραήλ μέσω επίθεσης σε δεξαμενές νιτρικής αμμωνίας στο λιμάνι της Χάιφα. Επίσης, το 2015 στέλεχος της στρατιωτικής πτέρυγας της Χεζμπολάχ, που διέμενε Λάρνακα, συνελήφθη όταν στο σπίτι του εντοπίστηκαν δυο τόνοι νιτρικής αμμωνίας. Σε κάθε περίπτωση η κουρασμένη από την οικονομική αλλά και πολιτική κρίση κοινωνία του Λιβάνου το ελάχιστο που θα ζητήσει στο προσεχές διάστημα είναι να βρεθούν οι υπεύθυνοι για τις πολύνεκρες αυτές εκρήξεις, αίτημα το οποίο σε καμιά περίπτωση δεν είναι βέβαιο ότι θα ικανοποιηθεί.