Ζωτικής σημασίας η διαδικασία διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν την πιο κοινή μορφή επιχειρηματικής οντότητας στην Κύπρο (και όχι μόνο), με αθρόα παρουσία σε κάθε κλάδο της οικονομίας, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία του European Family Business (EFB), στην Ευρώπη δραστηριοποιούνται περισσότερα από 14 εκατομμύρια οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες εργοδοτούν πάνω από 60 εκατομμύρια υπαλλήλους.

Ενίοτε, οι οικογενειακές επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωπες με διάφορες προκλήσεις, οι οποίες απαιτούν σημαντικές αποφάσεις και έχουν να κάνουν είτε με την οικονομική ευημερία της επιχείρησης, είτε με τον ανταγωνισμό, ιδιαίτερα στο σημερινό, συνεχώς μεταβαλλόμενο, επιχειρηματικό περιβάλλον.

Εκτός όμως από οικονομικές και ανταγωνιστικές προκλήσεις, μια άλλη, εξίσου σημαντική πρόκληση την οποία όλες οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα κληθούν να αντιμετωπίσουν, είναι η διαδικασία διαδοχής: η μετάβαση, δηλαδή, της επιχείρησης στις επόμενες γενιές της οικογένειας. Μια διαδικασία που συνήθως αντιμετωπίζεται χωρίς τη δέουσα σημασία, τη στιγμή που μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη μελλοντική πορεία και επιβίωση της επιχείρησης. Το γεγονός πως για τη διαδικασία διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν ασχοληθεί οι μεγαλύτεροι συμβουλευτικοί οίκοι και όχι μόνο, αναπτύσσοντας διάφορες μεθόδους και πρακτικές, σίγουρα λέει πολλά για τη σημαντικότητά της.

Συνήθως, στην Κύπρο η διαδικασία της διαδοχής μοιάζει σαν μια τυποποιημένη «αλλαγή φρουράς» από τη μια γενιά στην άλλη. Τα διευθυντικά στελέχη παραδίδουν τη σκυτάλη στη νέα γενιά, η οποία καλείται ν’ αντεπεξέλθει στον (συχνά) άγνωστο γι’ αυτήν επιχειρηματικό κόσμο. Άλλωστε οι περισσότεροι γονείς ονειρεύονται τα παιδιά τους να συνεχίσουν στη διοίκηση της επιχείρησης τους, όταν αυτοί θα είναι κοντά στην «έξοδο». Διατήρηση του ελέγχου της επιχείρησης εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος δεν εξυπακούει μελλοντική ανάπτυξη και ευημερία της επιχείρησης και ούτε πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό. Σύμφωνα με στοιχεία του Family Firm Institute (FFI), μόνο το 30% των οικογενειακών επιχειρήσεων καταφέρνουν να επιβιώσουν από τη μετάβασή τους στη 2η γενιά, ενώ προς την 3η το ποσοστό μειώνεται στο 10%, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι νέες γενιές δεν είναι ικανές ν’ αντεπεξέλθουν.

Στην εποχή μας, ο συνδυασμός και ο εμπλουτισμός της νέας γενιάς με τα κατάλληλα άτομα μπορεί να αποδειχθεί καθοριστικός. Η (σωστή) εταιρική διακυβέρνηση θα πρέπει να προβληματίσει όλες τις οικογενειακές επιχειρήσεις που θέλουν να χαρακτηρίζονται επιτυχημένες. Ο εκσυγχρονισμός των οικογενειακών επιχειρήσεων αποτελεί πλέον στοιχείο εκ των ων ουκ άνευ για τη διασφάλιση της επιβίωσης της επιχείρησης κατά τη διαδικασία μετάβασης στις επόμενες γενιές. Αυτό σίγουρα δεν σημαίνει πως ο εκσυγχρονισμός αφαιρεί το οικογενειακό αίμα από τις επιχειρήσεις. Αντιθέτως, ο κοινός στόχος και οι αξίες που καλλιεργούνται στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι στοιχεία που συμβάλλουν θετικά έναντι των ανταγωνιστών τους. Αυτά, όμως, θα πρέπει να συνδυαστούν με μοντέρνα και καινοτόμα μοντέλα διαχείρισης, τα οποία θα αποτελέσουν τις βάσεις για την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη διαδοχή. Με τον τρόπο αυτό, οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα εμπλουτιστούν με διαφάνεια, καινοτομία και ευελιξία, απαραίτητα συστατικά για την ομαλή διαδοχή και τη διατήρηση της ανάπτυξης.

Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη τα ηγετικά στελέχη των οικογενειακών επιχειρήσεων (με τη βοήθεια των συμβούλων τους) να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να διασφαλίσουν το μέλλον της επιχείρησής τους μετά την αποχώρησή τους. Καλούνται να υιοθετήσουν τις απαραίτητες μεθόδους και πρακτικές, βοηθώντας έτσι ώστε οι διάδοχοί τους να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις διάφορες προκλήσεις που θα προκύψουν.

Τα ηγετικά στελέχη και οι σύμβουλοί τους θα πρέπει να κατανοήσουν σωστά το «μομέντουμ» στο οποίο βρίσκεται η επιχείρησή τους και να αναλύσουν τις διάφορες επιλογές που διανοίγονται μπροστά τους. Με τους σωστούς χειρισμούς, επιλογές όπως συγχώνευση ή εξαγορά, μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της επιχείρησης, αλλά και να αποδώσουν τη μέγιστη αξία στους μετόχους. Σε κάποιες περιπτώσεις, η έξοδος μέσω πώλησης την κατάλληλη στιγμή, μπορεί να δώσει μεγαλύτερη αξία στην οικογένεια παρά η διατήρηση της επιχείρησης και μεταβίβαση της στην επόμενη γενιά. Εδώ είναι που χρειάζεται να παρθούν οι σωστές αποφάσεις και τα ηγετικά στελέχη, χωρίς συναισθηματισμούς, να αντιμετωπίσουν τη διαδικασία διαδοχής με την απαραίτητη προσοχή.

*Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Limited

**Assistant Manager, KPMG Limited