Nord Stream 2: Ρωσικές μηχανορραφίες με τις ευλογίες του «κοιμισμένου» Τζο

Η ολοκλήρωση του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, ο οποίος συνδέει τη Ρωσία με τη Γερμανία διά μέσου της Βαλτικής Θάλασσας, δεν σηματοδοτεί αναγκαστικά τη λειτουργία του. Αντίθετα, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο συζητήσεων για την πιστοποίησή του, αρχικά από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δικτύων της Γερμανίας και στη συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το αμφιλεγόμενο αυτό έργο, πριν ακόμα κατασκευαστεί, σημαδεύτηκε από αντιδράσεις, απειλές, ακόμα και κυρώσεις. Τα προβλήματα αυτά πλέον κληρονομήθηκαν στον πιθανό μελλοντικό κυβερνητικό συνασπισμό «φωτεινός σηματοδότης», τα μέλη του οποίου έχουν σημαντικές αποκλίσεις σε σχέση με τον Nord Stream 2. «Πονοκέφαλο» όμως προκαλεί και στις Βρυξέλλες, οι οποίες κάτω από την πίεση της ενεργειακής κρίσης πρέπει να βρουν τρόπο να επωφεληθούν του ρωσικού «δώρου» χωρίς να δώσουν την ευκαιρία στον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, να εξασφαλίσει οικονομικά και πολιτικά οφέλη. Την ίδια ώρα, υπό εξέταση τίθεται η «παράδοση» και η στάση «απάθειας» των ΗΠΑ απέναντι στα ενεργειακά παιχνίδια του Κρεμλίνου.

Ο αγωγός των γεωπολιτικών παιχνιδιών

Ο αγωγός 1.230 χιλιομέτρων, ο οποίος αρχίζει από το Vyborg της Ρωσίας και φτάνει διά μέσου της Βαλτικής Θάλασσας στο Lubmin της Γερμανίας, αν και έχει ολοκληρωθεί, περιμένει ακόμα το πράσινο φως από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Δικτύων της Γερμανίας για να τεθεί σε λειτουργία.

Ο γεωστρατηγικής σημασίας Nord Stream 2, πριν ακόμα ολοκληρωθεί, βρέθηκε στο στόχαστρο κυρίως των Αμερικανών, οι οποίοι προειδοποίησαν την Ευρώπη να μην υποχωρήσει κάτω από το βάρος της πίεσης της Ρωσίας και μοίρασαν απλόχερα κυρώσεις για να μπλοκάρουν το έργο. Ειδικοί παρατηρούν σκωπτικά ότι εάν η Ρωσία έχει περισσότερο αέριο να μεταφέρει στην Ευρώπη για να μειώσει το πρόβλημα εφοδιασμού, θα μπορούσε να το κάνει μέσω της υπάρχουσας υποδομής των αγωγών εξαγωγής, συμπεριλαμβανομένων αυτών που διέρχονται από την Ουκρανία.

Γι’ αυτό προειδοποιούν ότι η εφοδιαστική κρίση δεν θα πρέπει να αποτελέσει «δικαιολογία» για να χορηγηθεί πιο εύκολα η πιστοποίηση του αγωγού από τις γερμανικές Αρχές και στη συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Παρά τις φωνές εντός της Ευρώπης για απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, τίθεται το ζήτημα εάν στην παρούσα φάση υπάρχουν εναλλακτικές, καθώς το πρόβλημα που παρατηρείται στη Γηραιά Ήπειρο δεν μπορεί να λυθεί με λόγια και συνθήματα.

Από την άλλη το Κρεμλίνο βάζει ως δόλωμα για την ταχύτερη έγκριση λειτουργίας του αγωγού τη μείωση των τιμών του φυσικού αερίου. Ο Πούτιν επιμένει μάλιστα ότι πρόκειται για ένα καθαρά εμπορικό ζήτημα, χωρίς γεωπολιτική διάσταση, αποφεύγοντας όμως να σχολιάσει την «τυχαία» παράκαμψη της Ουκρανίας και της Πολωνίας από το έργο.

Φυσικά, η Ρωσία έχει κάθε λόγο να αφήσει εκτός αυτές τις δύο χώρες. Όπως επισημαίνει ο αναλυτής Julian Lee στο Bloomberg, από τότε που διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση το 1991, η Ρωσία αντιμετώπιζε το πρόβλημα της εξάρτησης από αγωγούς, οι οποίοι διέτρεχαν χώρες που ήταν ξαφνικά ανεξάρτητες και όχι απαραίτητα φιλικές προς την ίδια, για να μεταφέρουν σχεδόν όλο το πετρέλαιο και το φυσικό της αέριο στις διεθνείς αγορές. Έτσι, με τον Nord Stream 2 φαίνεται ότι πετυχαίνει την απεξάρτησή της από αυτές τις χώρες.

Καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι ανάμεσα στους πολέμιους του αγωγού ήταν η Ουκρανία. Για το Κίεβο, ο Nord Stream 2μεταφράζεται σε διοχέτευση λιγότερου φυσικού αερίου από τους αγωγούς που περνούν μέσα από την Ουκρανία, άρα λιγότερα έσοδα για την προβληματική οικονομία της.

Το δίλημμα των Βρυξελλών

Οι Βρυξέλλες πάντως βρίσκονται σε αμήχανη θέση σε σχέση με τον Nord Stream 2. Μπορεί το ρωσικό φυσικό αέριο να προσφέρει μια βραχυπρόθεσμη ανακούφιση στην ενεργειακή κρίση, εντούτοις θα επιτρέψει στον Πούτιν να ενισχύσει την πολιτική και οικονομική επιρροή του στην Ευρώπη. Όπως έχει αναφερθεί όμως η «ρωσική ανάσα» αποτελεί βραχυπρόθεσμη λύση στο πρόβλημα και οι 27 αργά ή γρήγορα θα κληθούν να εξεύρουν μια μόνιμη βιώσιμη λύση για το μέλλον.

Αν και η νέα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατέθεσε σχέδιο για μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 55% έως το 2030, εγείρεται το ζήτημα πώς θα ικανοποιηθούνοι ενεργειακές ανάγκες των κρατών μελών. Ενώ ορισμένοι βλέπουν το φυσικό αέριο ως το μέσο για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, άλλοι υποστηρίζουν ότι προτεραιότητα είναι η ενεργειακή απεξάρτηση, οπότε η πυρηνική ενέργεια και οι ανανεώσιμες πηγές αποτελούν μονόδρομο.

Ο αγωγός θα σβήσει τον φωτεινό σηματοδότη;

Ο πιθανός μελλοντικός κυβερνητικός συνασπισμός «φωτεινός σηματοδότης» ενδέχεται να αντιμετωπίσει δυσκολίες, καθώς ο Πράσινος εταίρος ζητάει να μην τεθεί σε λειτουργία ο αγωγός αερίου Nord Stream 2, εφόσον τον διαχειρίζεται η Gazprom.

Το ζήτημα δύναται να διχάζει την επόμενη γερμανική κυβέρνηση πριν ακόμα προλάβει να δώσει τα χέρια, καθώς οι Πράσινοι και σε μικρότερο βαθμό οι Ελεύθεροι Δημοκράτες είναι αντίθετοι με τη λειτουργία του, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες την υποστηρίζουν.

Η συμπρόεδρος των Πρασίνων, Αναλένα Μπέρμποκ, υποστήριξε ότι δεν πρέπει να γίνουν δεκτοί οι εκβιασμοί από τη Ρωσία, ενώ υπογράμμισε ότι παραδίδεται μεν φυσικό αέριο στην Ευρώπη με βάση τα συμβόλαια, αλλά οι δεξαμενές αποθήκευσης είναι σχετικά άδειες. Θεωρεί ότι αυτό γίνεται επίτηδες, ώστε να πιέσει για τη γρήγορη λειτουργία του Nord Stream 2, ακόμη και αν δεν τηρούνται όλες οι νόμιμες προϋποθέσεις.

Επίσης θέτει ζήτημα παραβίασης του ευρωπαϊκού δικαίου στον τομέα της ενέργειας σε περίπτωση που εγκριθεί η λειτουργία του αγωγού ως έχει, εξηγώντας ότι η εταιρεία λειτουργίας του Nord Stream 2 πρέπει να είναι διαφορετική από αυτήν που παρέχει το αέριο.

Όντας λιγότερο κατηγορηματικός ο ηγέτης των Ελεύθερων Δημοκρατών, Κρίστιαν Λίντνερ, κάνει λόγο για μορατόριουμ, επιβεβαιώνοντας ότι έχει άλλες προτεραιότητες και δεν προτίθεται να τινάξει στον αέρα τον «φωτεινό σηματοδότη» για χάρη του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι. Από την άλλη, ο Σοσιαλδημοκράτης Όλαφ Σολτς σε μια περίοδο ενεργειακής κρίσης δύσκολα θα μπορούσε να «παγώσει» τον τελειωμένο αγωγό, ο οποίος θα έχει τη δυνατότητα να παραδίδει στη Γερμανία 55 δισ. κυβικά αερίου ετησίως.

Πάντως, η Μόσχα δεν φαίνεται να ανησυχεί για όσα εκφράζονται εντός της Γερμανίας. Ο Ρώσος πρέσβης στο Βερολίνο, Σεργκέι Νετσάγεφ, εκτίμησε ότι «η επόμενη κυβέρνηση θα συγκατανεύσει στη λειτουργία του αγωγού, ο οποίος είναι προς το συμφέρον της γερμανικής οικονομίας και του λαού. Εξασφαλίζει ενεργειακή ασφάλεια και είναι καλή συμφωνία για όλα τα μέρη».

Η παράδοση των ΗΠΑ

Ενώ ο Μπάιντεν προεκλογικά εμφανιζόταν ως «γεράκι» κατά της Ρωσίας, με την είσοδό του στον Λευκό Οίκο άφησε στην άκρη τον Πούτιν και επικεντρώθηκε, σχεδόν αποκλειστικά, στον Κινέζο Πρόεδρο, Σι Τζινπίνγκ. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να επικριθεί έντονα για την «αδιαφορία» του σε σχέση με την κατασκευή και λειτουργία του Nord Stream 2.

Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι ο πλανητάρχης με τις ευλογίες του αφήνει το Κρεμλίνο με τις μηχανορραφίες του στην αγορά του φυσικού αερίου να κρατάει ομήρους τους Ευρωπαίους συμμάχους. Προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τη στάση του Μπάιντεν, διερωτώνται εάν πρόκειται για το αποχαιρετιστήριό του δώρο στην απερχόμενη καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ. Παρατηρούν όμως ότι οι εκλογές στη Γερμανία έφεραν την ανατροπή και ανέδειξαν σημαντικό παίκτη τους Πράσινους, οι οποίοι για κάποιους έφτασαν να ενδιαφέρονται περισσότερο για τη ρωσική απειλή από τον ίδιο τον Πρόεδρο των ΗΠΑ.

Η στάση του Μπάιντεν γίνεται πιο δύσκολη στην ερμηνεία εάν ληφθούν υπόψη οι ενεργειακές εξελίξεις εντός των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, η ακύρωση της άδειας για την κατασκευή του αγωγού Keystone XL και η υποβάθμιση του τομέα πετρελαίου και φυσικού αερίου απομάκρυναν τη χώρα από τον στόχο της ενεργειακής απεξάρτησης. Αυτή η κατάσταση ευνόησε τη Ρωσία, η οποία υπολογίζεται ότι υπερδιπλασίασε τις πωλήσεις της στις ΗΠΑ από τότε που ανέλαβε ο Μπάιντεν, ενώ η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές του ρωσικού αργού πετρελαίου.

Οι επικριτές του Μπάιντεν μάλιστα δεν του αποδίδουν κανένα ελαφρυντικό, αφού γι’ αυτήν την «παράδοση», όπως την χαρακτηρίζουν, οι Αμερικανοί δεν πήραν κάτι ως αντάλλαγμα. Γι’ αυτό καλούν τον πλανητάρχη να αναθεωρήσει την εξωτερική του πολιτική και να βάλει ξανά στο κάδρο τη Ρωσία και τις προσπάθειες αύξησης της επιρροής της στην ευρωπαϊκή περιφέρεια.