Τα επαχθή βάρη της Κύπρου

Η ιστορία είναι αμείλικτη ως προς τις διδαχές της. Αδυσώπητη ως προς την επανάληψη λαθών και παραλείψεων. Το ότι η ιστορία του Κυπριακού υπήρξε απότοκο της ομηρείας του από τη γεωγραφία είναι πασίδηλο και αυτόδηλο.

Η γεωπολιτική σημασία της Κύπρου υπήρξε πηγή δεινών, δουλειών και μαρτυρίων.

Η εγγύτητα στους δρόμους των πετρελαίων, στη διώρυγα του Σουέζ και σε περιοχές που μαστίζονται διαχρονικά από συρράξεις, συγκρούσεις και αποσταθεροποίηση, οδήγησε στην «απογείωση» της στρατηγικής σημασίας της Κύπρου.

Εδώ και λίγα χρόνια, ένα νέο στοιχείο έχει προστεθεί στη γεωπολιτική, γεωστρατηγική και γεωοικονομική σημασία της Κύπρου. Η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το γεγονός, δε, ότι οι περιοχές των κοιτασμάτων γειτνιάζουν συναπτώς με τις περιοχές ενεργειακών αποθεμάτων των ΑΟΖ της Αιγύπτου, του Ισραήλ και του Λιβάνου λειτουργεί ως προστιθέμενη αξία και συγκριτικό πλεονέκτημα στον ρόλο και στη σημασία της Κύπρου στους ενεργειακούς σχεδιασμούς και εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή.

Περαιτέρω αναβάθμιση της σημασίας της Κύπρου αποτελεί η συμμετοχή της στην Ε.Ε., αφού η τελευταία μπορεί να προωθεί τις συνεργασίες της προς τα Νοτιοανατολικά μέσω ενός κράτους – μέλους της.

Βέβαια δεν χρειάζεται να επισημανθεί το αυτονόητο και πασιφανές. Ότι, δηλαδή, η σημασία της Κύπρου συρρικνώνεται και υποβαθμίζεται από τα επαχθή βάρη που συνιστούν τόσο η συνεχιζόμενη κατοχή του 37% των εδαφών της από την Τουρκία όσο και από τη διατήρηση των «κυρίαρχων» στρατιωτικών Βρετανικών Βάσεων και την ιδιότητα της Βρετανίας ως εγγυήτριας δύναμης.

Η απαλλαγή της Κύπρου από αυτά τα δύο επαχθή βάρη αποτελεί προϋπόθεση για να μπορέσει να αξιοποιήσει την κρίσιμη γεωγραφική της θέση και τα συνακόλουθα συγκριτικά της πλεονεκτήματα.

Η Τουρκία, ωστόσο, παρά την παραίτησή της από οποιαδήποτε «δικαιώματά της» στην Κύπρο με βάση τη Συνθήκη της Λωζάννης, δολίως αφέθηκε να επανέλθει ως ενδιαφερόμενο μέρος από δικές μας άσοφες και αλόγιστες συμπεριφορές εθνικής απερισκεψίας και απρονοησίας, της Κύπρου και της Ελλάδας. Με αφετηρία τη δεκαετία του 1950, τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου και τη μεγάλη προδοσία του πραξικοπήματος του Ιουλίου του 1974.

Από την αλήστου μνήμης εποχή Ετζεβίτ, ο οποίος δήλωνε ότι το Κυπριακό λύθηκε ο 1974, περάσαμε στην εποχή Ερντογάν, που μιλά για λύση την οποία, ωστόσο, εννοεί ως υπαγωγή της Κύπρου υπό τουρκική επικυριαρχία. Λύση δύο κρατών υπό συνομοσπονδιακή ομπρέλα για έλεγχο ολόκληρης της Κύπρου.

Σημαντικά επιτεύγματα της περιόδου μετά την τραγωδία του 1974, η διατήρηση της οντότητας του κυπριακού κράτους ως του μόνου υποκείμενου διεθνούς δικαίου και η ευρωπαϊκή ενσωμάτωση της Κύπρου.

Το διεθνές περιβάλλον εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από αστάθεια και αβεβαιότητα, με τις ΗΠΑ να έχουν αδιαμφισβήτητη ηγεμονία, αλλά με σταδιακή ενδυνάμωση της ισχύος και του ρόλου τόσο της Ρωσικής Ομοσπονδίας όσο και της Κίνας. Καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία αναδιαμόρφωσης του γεωπολιτικού χάρτη της Μέσης Ανατολής, είναι φανερό ότι η Κύπρος δεν μπορεί να εξαιρεθεί από αυτούς τους σχεδιασμούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία μετέχουμε ήδη για 17 χρόνια, προσπαθεί να ανιχνεύσει τον μελλοντικό της ρόλο εν μέσω θεσμικής και οικονομικής κρίσης αλλά και φυγόκεντρων τάσεων, τις οποίες εντείνει η αποχώρηση της Βρετανίας.

Αυτή η κρίση έχει μεταθέσει χρονικά σε ένα απροσδιόριστο μέλλον, ουσιώδη ζητήματα, όπως, αν θα μετεξελιχθεί η Ε.Ε. σε μια ομοσπονδία κρατών και, δεύτερο, αν θα εγκαθιδρύσει κατά τρόπο ουσιαστικό κοινή εξωτερική πολιτική και κοινή άμυνα.

Είναι πρόδηλον ότι στην παρούσα φάση είναι κρίσιμης σημασίας να απορριφθεί από τη διεθνή και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα η τουρκική επιδίωξη για τα δύο κράτη και τη συνομοσπονδία.

Το μέγα θέμα, ωστόσο, που προβάλλει ως καθήκον της Κύπρου και της Ελλάδας, πέραν των όχι ήσσονος σημασίας συνταγματικών και άλλων εσωτερικών πτυχών του Κυπριακού, είναι κατά πόσον η Τουρκία και η Βρετανία θα εξακολουθήσουν να έχουν επικυρίαρχο ρόλο στις κυπριακές εξελίξεις. Ως «εγγυήτριες» δυνάμεις, κατά άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Αν η στρατηγική θέση της Κύπρου θα εξακολουθήσει να αφήνεται προς αξιοποίηση, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, στην τουρκική και βρετανική κηδεμονία, το ζοφερό μέλλον θα είναι προδιαγεγραμμένο.

Οι ευθύνες Ελλάδας και Κύπρου είναι συνακόλουθα βαριές. Καθώς το αξίωμα ότι η Ιστορία είναι αμείλικτη και τιμωρός όταν αυτοί που τη διαμορφώνουν, αποδεικνύονται ανεπίδεκτοι της διδαχής της.