Κούβα: Ένας βασανισμένος λαός στη μέγκενη του καθεστώτος και των αμερικανικών κυρώσεων

Οι πρωτοφανείς διαδηλώσεις που ξέσπασαν στην Κούβα δεν αποτελούν παρά μια υπενθύμιση των πολυσύνθετων προβλημάτων που ταλανίζουν τη χώρα. Μια χώρα με βαθύτερα ζητήματα, τα οποία έβγαλε στην επιφάνεια η κρίση που δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού. Μαζί με τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων βαθαίνει η οικονομική κρίση, εντείνονται οι οικονομικές ανισορροπίες, ενώ το πάλαι ποτέ υπερήφανο σύστημα υγείας της χώρας βρίσκεται λίγο πριν από την κατάρρευση. Την ίδια ώρα η λαϊκή οργή δεν «έπεισε» το καθεστώς της Αβάνας, το οποίο κατάστειλε με βιαιότητα τις κινητοποιήσεις, κατηγορώντας την αμερικανική κυβέρνηση ότι υποδαυλίζει τις αναταραχές και ακολουθεί μια «πολιτική οικονομικής ασφυξίας». Σε αυτό το πλαίσιο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, καλείται να αποφασίσει πώς θα διαχειριστεί τη «φωτιά» που μαίνεται λίγο έξω από την πόρτα του, δεχόμενος πιέσεις τόσο για άρση όσο και για διατήρηση των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Κούβας.

Μια χώρα στο έλεος της πανδημίας

Σε μιαν ασυνήθιστη για την Κούβα κίνηση, διαδηλωτές εξέφρασαν την αγανάκτησή τους κατά του καθεστώτος της χώρας, με τους αντιφρονούντες και τους ακτιβιστές να υποστηρίζουν ότι καθοριστικό παράγοντα για το ξέσπασμα της λαϊκής οργής έπαιξε η πανδημία.

Όπως ορθά παρατηρούν αναλυτές, πολλές κυβερνητικές καρέκλες έτριξαν ανά το παγκόσμιο λόγω της δυσαρέσκειας των πολιτών για τους χειρισμούς της πανδημίας, η οποία οδήγησε πολύ κόσμο σε φτωχοποίηση, ενώ καταγράφηκαν πάνω από τέσσερα εκατομμύρια θάνατοι από τη νόσο Covid-19. Στην περίπτωση της Κούβας όμως τα πράγματα είναι πιο σύνθετα, αφού πέρα από τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων -κάποια νοσοκομεία βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης σε μια χώρα που είναι υπερήφανη για το υγειονομικό της σύστημα-, παλεύει να επιβιώσει εν μέσω βαθιάς οικονομικής κρίσης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, τον τελευταίο μόνο χρόνο η οικονομία έχει συρρικνωθεί κατά 11%, ενώ τα άδεια ταμεία του κράτους αφήνουν λίγα περιθώρια στην Κυβέρνηση για να επενδύσει σε ιατρικό εξοπλισμό ή εμβόλια.

Να σημειωθεί ότι η Αβάνα είχε επενδύσει σε δύο δικά της εμβόλια για να εμβολιάσει τους πολίτες της, αλλά δεν έχουν ολοκληρώσει ακόμα την τρίτη φάση των κλινικών δοκιμών. Την ίδια ώρα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν συμπεριέλαβε την Κούβα στη λίστα με τις χώρες για παραχώρηση εμβολίων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Τη λαϊκή αγανάκτηση εντείνει το σύστημα δύο ταχυτήτων στα καταστήματα του λιανικού εμπορίου που ελέγχονται από την κρατική μηχανή. Από τη μια υπάρχουν τα καταστήματα, τα οποία πωλούν αγαθά σε πέσος, το τοπικό συνάλλαγμα. Εντούτοις, δεν έχουν σχεδόν τίποτα στα ράφια τους. Από την άλλη, υπάρχουν καταστήματα καλά εφοδιασμένα, τα οποία δέχονται μόνο ξένα συναλλάγματα. Κατά τις κινητοποιήσεις στα καταστήματα αυτά καταγράφηκαν βανδαλισμοί και πλιάτσικο.

Πάντως, η Κυβέρνηση του Προέδρου Μιγκέλ Ντιάζ-Κανέλ χαρακτήρισε τους διαδηλωτές «αντεπαναστάτες» και κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβάλει στην Κούβα, τόσο για τις διαμαρτυρίες όσο και για τα ευρύτερα προβλήματα της χώρας.

Οι αμερικανικές κυρώσεις έχουν περιορίσει τις εμπορικές συνδιαλλαγές με την Κούβα από το 1962. Αυξήθηκαν υπό τον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επέβαλε επίσης κυρώσεις στη Βενεζουέλα, τον κύριο προμηθευτή πετρελαίου της Κούβας.

Το «πραγματικό» πρόσωπο του καθεστώτος

«Στις 11 Ιουλίου δεν υπήρξε κοινωνική έκρηξη στην Κούβα και δεν υπήρξε λόγω της θέλησης του λαού μας και της υποστήριξης του λαού μας προς την Επανάσταση και την κυβέρνησή του», υποστήριξε ο Υπουργός Εξωτερικών Μπρούνο Ροντρίγκες σε συνέντευξη Τύπου.

Επρόκειτο για «ταραχές πολύ περιορισμένης κλίμακας» και οι συνθήκες στη χώρα είναι «τελείως κανονικές», διαβεβαίωσε.

Αυτό όμως που παρατηρούν κυρίως Αμερικανοί αναλυτές στον χειρισμό των διαμαρτυριών ήταν η απροσδόκητη στροφή προς τα απαρχαιωμένα κατασταλτικά μέτρα, εξηγώντας ότι μόλις οι υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας συνειδητοποίησαν ότι εκατοντάδες άνθρωποι διαμαρτύρονταν στους δρόμους, ενεργοποίησαν ένα καλά γνωστό μηχανισμό για να καταστείλουν την «κοινωνική έκρηξη» στο νησί.

Έναυσμα για τις κινητοποιήσεις αποτέλεσε ένα βίντεο διάρκειας 50 λεπτών στο Facebook από το San Antonio de los Baños, στο οποίο έδειχνε διαδηλωτές στους δρόμους να διαμαρτύρονται για τις ελλείψεις σε τρόφιμα και φάρμακα αλλά και τις διακοπές ρεύματος. Η Κυβέρνηση δεν δίστασε να παραδεχθεί ότι πίσω από τις «εγκληματικές ενέργειες» των διαδηλωτών βρίσκεται μια «ευρείας κλίμακας ενημερωτική καμπάνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που είχε στόχο τον διχασμό της κοινωνίας», «δικαιολογώντας» με αυτόν τον τρόπο τις διακοπές της σύνδεσης στο διαδίκτυο από τα κινητά τηλέφωνα, τον μόνο τρόπο πρόσβασης στο διαδίκτυο που έχουν στη διάθεσή τους οι Κουβανοί. Τις ημέρες που ακολούθησαν, το παρατηρητήριο NetBlocks εντόπισε προβλήματα στη λειτουργία κοινωνικών δικτύων όπως το WhatsApp και το Facebook.

Μετά την αποκοπή των δίαυλων επικοινωνίας το καθεστώς προχώρησε στο επόμενο βήμα, που ήταν η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων. Έναν 36χρονο νεκρό και περίπου 130 συλληφθέντες επιβεβαίωσε η κυβέρνηση της Αβάνας, με το Υπουργείο Εσωτερικών να εκφράζει τη «λύπη» του γι’ αυτόν τον απολογισμό. Ωστόσο, αμερικανικά ΜΜΕ, επικαλούμενα ανεπίσημες αναφορές που κυκλοφορούν στην Κούβα, κάνουν λόγο για υπέρμετρη χρήση βίας για καταστολή των διαδηλώσεων.

Οι μάρτυρες ανέφεραν πολλούς κρατούμενους ή αγνοούμενους. Ακτιβιστές κυκλοφόρησαν μια λίστα με περισσότερους από 100 «εξαφανισμένους» διαδηλωτές. Η διαδικτυακή πύλη ειδήσεων 14ymedio ανέφερε ότι, με βάση αποσπασματικές αναφορές, περισσότεροι από 5.000 άνθρωποι φυλακίστηκαν ή ερευνήθηκαν για συμμετοχή στις διαδηλώσεις, μεταξύ των οποίων περισσότεροι από 120 ακτιβιστές και ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι. Σύμφωνα με ειδικούς, ο στόχος μιας τέτοιας σαρωτικής καταστολής και οι συλλήψεις που ακολούθησαν είναι η δημιουργία κλίματος φόβου, ώστε να περιορίσει την όποια φωνή διαμαρτυρίας για τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα.

«Θα αποφύγουμε την επαναστατική βία, αλλά θα καταστείλουμε την αντεπαναστατική βία», προειδοποίησε πάντως ο Μιγκέλ Ντίας Κανέλ, δείχνοντας τις προθέσεις της κυβέρνησης σε περίπτωση νέων διαδηλώσεων.

Σε ένδειξη της σοβαρότητας της κατάστασης, ο Ραούλ Κάστρο, 90 ετών, που άφησε τα ηνία του Κομμουνιστικού Κόμματος τον Απρίλιο στον Κανέλ, επιστρατεύθηκε για να συμμετάσχει στη συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος την Κυριακή, κατά τη διάρκεια της οποίας «αναλύθηκαν οι προβοκάτσιες που ενορχηστρώθηκαν από αντεπαναστατικά στοιχεία, οργανωμένα και χρηματοδοτούμενα από τις Ηνωμένες Πολιτείες με αποσταθεροποιητικούς στόχους», έγραψε η επίσημη εφημερίδα Granma.

Το δίλημμα των ΗΠΑ

Η κρίση στην Κούβα όμως στην περιφερειακή της διάσταση αποτελεί άλλο ένα «αγκάθι» στη γειτονιά των ΗΠΑ, το οποίο θα κρίνει την ικανότητα του Μπάιντεν να διαχειρίζεται ζητήματα εξωτερικής πολιτικής που δύνανται να επηρεάσουν και το εσωτερικό της χώρας του.

Από την Ουάσιγκτον, ο ένοικος του Λευκού Οίκου διαβεβαίωσε ότι «οι ΗΠΑ στέκονται στο πλευρό του λαού της Κούβας που θαρραλέα διεκδικεί το δικαίωμά του στις ειρηνικές διαμαρτυρίες», ενώ ο Υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, δήλωσε ότι οι Κουβανοί αξιωματούχοι δεν θα πρέπει να επιρρίπτουν την ευθύνη για τις διαδηλώσεις στις αμερικανικές κυρώσεις. Τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι υποστήριξαν τις διαδηλώσεις, αλλά οι Αμερικανοί βουλευτές είναι διχασμένοι ως προς τη στάση που πρέπει να έχουν τόσο απέναντι στους διαδηλωτές όσο και στην ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει τη χώρα.

Αν και ο Μπάιντεν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας υποσχέθηκε ότι θα ακύρωνε τις κυρώσεις που επέβαλε ο προκάτοχός του, Ντόναλντ Τραμπ, επτά μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του δεν έχει κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Μάλιστα, έδειξε ότι η Κούβα δεν είναι στις άμεσες προτεραιότητες της εξωτερικής του πολιτικής.

Παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα της Κούβας είναι βαθύτερο, ειδικοί συμφωνούν ότι η σκλήρυνση από τον Τραμπ των αμερικανικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στην Κούβα εδώ και δεκαετίες ενέτειναν τις ελλείψεις σε βασικά αγαθά. Αυτό ουσιαστικά γεννάει ένα δίλημμα για τη διοίκηση Μπάιντεν. Πέρα από τη ρητορική στήριξη, ο νέος πλανητάρχης θα πρέπει να αποφασίσει κατά πόσον θα ενεργήσει ή όχι στο θέμα της Κούβας.

Κάποιοι βουλευτές ζητούν από τον Δημοκρατικό Πρόεδρο να άρει τις κυρώσεις του Τραμπ, οι οποίες εντείνουν την ανθρωπιστική κρίση στην Κούβα. Οι υποστηρικτές αυτής της θέσης θεωρούν ότι η έμπρακτη υποστήριξη και η ελάφρυνση των κυρώσεων θα ανατρέψει το αφήγημα του καθεστώτος της Αβάνας που στοχοποιεί τις ΗΠΑ για όλα τα δεινά των Κουβανών.

Από την άλλη, υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν τη διατήρηση των κυρώσεων του Τραμπ, φοβούμενοι ότι σε αντίθετη περίπτωση η Αβάνα θα το εκλάβει ως υποχώρηση αλλά και αδιαφορία των ΗΠΑ για τους διαμαρτυρόμενους πολίτες της Κούβας. Μάλιστα, πίσω από τις διαδηλώσεις βλέπουν την «επιτυχημένη» πολιτική Τραμπ, η οποία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αντίσταση κατά του Προέδρου Κανέλ.

Σύμφωνα με αναλυτές, η απόφαση μπροστά σε αυτό το δίλημμα θα πρέπει να λάβει υπόψη τη χρονική συγκυρία. Ενώ το επιχείρημα για διατήρηση των κυρώσεων προκειμένου να δημιουργηθεί πίεση στο καθεστώς φαίνεται «λογικό», δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο εάν η συγκεκριμένη περίοδος, κατά την οποία ο λαός της Κούβας υποφέρει από οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, προσφέρεται γι’ αυτήν την τακτική.

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 18/07/2021)