Αναλύσεις

Προεδρικές εικονικές μάχες στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης παίζουν με την «πραγματικότητα»

Τα επιτελεία γνωρίζουν πολύ καλά πως η πραγματικότητα διαμεσολαβείται, έως και παραποιείται, στην εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου. Και, μάλιστα, με έναν τρόπο πολύ ευκολότερο από τους παραδοσιακούς τρόπους, οι οποίοι επέβαλλαν την αμεσότητα στην επαφή

Ειδική βαρύτητα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης προσδίδουν τα επιτελεία και οι υποψήφιοι, ως μέσο προσεταιρισμού δυνητικών ψηφοφόρων, καθώς το διαδίκτυο έχει καταστεί σε μεγάλο βαθμό προνομιακό πεδίο διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, αλλά και μέσο πολιτικών παρεμβάσεων. Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, ως νέου τύπου μέρη κοινωνικότητας, αντικαθιστούν σταδιακά τα καφενεία, τις πλατείες, τους συλλόγους, ακόμη και τις εκδηλώσεις των υποψηφίων. Μια ανθρωπολογική προσέγγιση του φαινομένου μπορεί να εντοπίσει τόσο ποιοτικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο επιτελείται η προεκλογική, όσο και αλλαγές στον ίδιο τον τρόπο που γίνονται αντιληπτές οι προσλήψεις των ψηφοφόρων.

Για τα καλά η Κύπρος στη νέα προεκλογική ψηφιακή εποχή

Facebook, Twitter, Instagram, TikTok, είναι οι τέσσερεις βασικές πλατφόρμες που μπορούν να λειτουργήσουν, σε συνδυασμό με μια ομάδα ειδικών, ως τόποι όπου συντελείται η οικοδόμηση της εικόνας του υποψηφίου. Θεωρείται δε δεδομένο πως υπάρχουν συγκεκριμένοι λογαριασμοί, οι οποίοι έχουν την ευθύνη της δημιουργίας του αρχικού παλμού. Γίνεται -αλλού λιγότερο αλλού περισσότερο- και χρήση των γνωστών «troll accounts», λογαριασμών δηλαδή που παρεμβαίνουν σε δημοσιεύσεις, κυρίως με κριτικό περιεχόμενο, με σκοπό να αποδομήσουν το αντίθετο επιχείρημα ή έστω να δώσουν τον αντίλογο, δημιουργώντας «εστίες αμφισβήτησης». Ή δημιουργώντας δυναμική σε δημοσιεύσεις με ένα απλό σχόλιο συμφωνίας, καθώς όσο περισσότερη η διάδραση τόσο περισσότερο θα εμφανίζεται σε χρήστες. Στην εξίσωση εντάσσεται και η δυνατότητα διαφήμισης, η οποία μπορεί να έχει ομάδες εστίασης, ατόμων, δηλαδή, που ακολουθούν παρόμοιες σελίδες, που έχουν παρόμοιες αντιδράσεις σε δημοσιεύσεις, που μένουν σε συγκεκριμένη περιοχή, συγκεκριμένης ηλικίας, επαγγελματικής ομάδας κ.ο.κ.

Τα επιτελεία γνωρίζουν πολύ καλά πως η πραγματικότητα διαμεσολαβείται, έως και παραποιείται, στην εικονική πραγματικότητα του διαδικτύου. Και, μάλιστα, με έναν τρόπο πολύ ευκολότερο από τους παραδοσιακούς τρόπους, οι οποίοι επέβαλλαν την αμεσότητα στην επαφή. Τώρα τα πάντα, ή σχεδόν τα πάντα, γίνονται πίσω από μια οθόνη, υπάρχει η δυνατότητα αλλαγών, τα επιτελεία έχουν ουσιαστικά πρόσβαση σε μια δική τους προσωπική τηλεόραση, που δημιουργεί συναίσθημα και προσδίδει συμβολικό περιεχόμενο στην υποψηφιότητα. Και όλα αυτά με την απλή και διαρκή συνοδεία ενός καλά εκπαιδευμένου προσωπικού, που δημιουργεί το οπτικό υλικό με βίντεο και φωτογραφίες ή με τη δημόσια παρουσίαση σε διαδικτυακές πλατφόρμες τέτοιων επιλεγμένων στιγμιοτύπων από ένα δίκτυο υποστηρικτών. Χωρίς, φυσικά, να υποβαθμίζεται η ανάγκη άμεσης παρέμβασης και συνύπαρξης με την κοινωνία. Ωστόσο, πλέον η «εικονική πραγματικότητα», μέσω αυτής της διαδικασίας σταδιακής νοηματοδότησης του προσώπου, προηγείται του πραγματικού.

Διάδραση επίσημων επιτελείων και υποστηρικτών «διαδικτυακών μαχητών»

Μιλώντας με πρόσωπα από τα επιτελεία, σχεδόν η πλειοψηφία θεωρούν πως η νέα αυτή πραγματικότητα «ήρθε για να μείνει» και γι’ αυτόν τον λόγο, οι σχεδιασμοί ρίχνουν ειδικό βάρος στον τρόπο με τον οποίο συντελείται η επικοινωνιακή διαχείριση του προφίλ του υποψηφίου, αλλά και στους τρόπους με τους οποίους προωθούνται οι θέσεις και οι προτάσεις.

Όπως ήδη έγινε γνωστό, τουλάχιστον οι βασικοί διεκδικητές του προεδρικού θώκου, πέραν των δικών τους προσωπικών σελίδων, διατηρούν και ανοιχτές ομάδες στήριξης, στις οποίες το γενικότερο πρόσταγμα και ο «παλμός» δίνεται από στελέχη των επιτελείων. Και αυτό γιατί οι υποψήφιοι γνωρίζουν πως ακόμη κι αυτές οι ανεπίσημες σελίδες αποτελούν μιαν ακόμη «εικόνα» τους προς τον έξω κόσμο, καθώς είτε κάποιος είναι απλός ψηφοφόρος είτε ενεργό μέλος, πρεσβεύει λιγότερο ή περισσότερο και την υπό διαμόρφωση συλλογικότητα. Εξάλλου, το ευρύτερο υποστηρικτικό περιβάλλον του υποψηφίου παραπέμπει συνειρμικά και σε ένα ποιοτικό δίκτυο ανθρώπων και στο πώς αυτό εκτείνεται σε ειδικές ομάδες πληθυσμού.

a proedrikes eikonikes maxes.jpg

b proedrikes eikonikes maxes.jpg


Φτιάχνοντας την πραγματικότητα

Με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, αλλά και φωτογραφικών τεχνικών, μαίνεται ένα παιχνίδι δημιουργίας δυναμικής και αντίστοιχα δημιουργίας κόστους στους ανθυποψηφίους. Και όλο αυτό, σε πλήρη αρμονία με το επίπεδο της σύγκρουσης που επιθυμεί ο κάθε υποψήφιος και την αισθητική που πρεσβεύει ο καθένας. Εξ ου και κάποιος που παρατηρεί συχνά τις κινήσεις σε αυτές τις σελίδες, μπορεί να δει και δημοσιεύσεις που έχουν διαγραφεί.

Η πρώτη φωτογραφία έχει αλιευτεί από δημοσίευση σε σελίδα στήριξης του Αβέρωφ Νεοφύτου, με τον υποστηρικτή να διαλέγει δύο συγκεκριμένες φωτογραφίες, αντιπαραβάλλοντας την παρουσία κόσμου σε εκδήλωση του υποψηφίου του ΔΗΣΥ στη μία, με αντίστοιχη εκδήλωση του Νίκου Χριστοδουλίδη. Στόχος ήταν να διαφανεί ένα συγκριτικό πλεονέκτημα του υποψηφίου που στηρίζει. Στη δεύτερη, η οποία έχει αλιευτεί από δημοσιεύσεις υποστηρικτών του Νίκου Χριστοδουλίδη, η φωτογραφία έχει τριχοτομηθεί και παρουσιάζει την παρουσία του κόσμου σε εκδηλώσεις, από ευνοϊκές, όμως, γωνίες λήψης. Το ίδιο συμβαίνει και στα βίντεο που δημοσιεύουν τα επίσημα επιτελεία των υποψηφίων, πολλές φορές συνοδεία μουσικής, που είναι ικανή να δημιουργήσει ένα συναισθηματικό περιεχόμενο νίκης, προσμονής, ελπίδας, καθηλώνοντας τον ακροατή.

Χωρίς διάθεση υποτίμησης της δυναμικής κανενός υποψηφίου, αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι πως στην πλειοψηφία των περιπτώσεων χρησιμοποιούνται τέτοια εργαλεία, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να εστιάσουν στον κόσμο, παραποιώντας ή έστω μεγεθύνοντας την ανθρώπινη παρουσία. Η χρήση τηλεφακού, αντί ευρυγώνιου φακού, επικεντρώνεται στο πλήθος και εστιάζει σε αυτό, σε αντίθεση με μια φωτογραφία ανοιχτού κάδρου. Η επιλογή της γωνίας λήψης είναι επίσης πολύ σημαντική, ενώ στο παιχνίδι εντάσσεται και η χρήση φώτων. Παράλληλα, τα επιτελεία πάντα διαμορφώνουν τον χώρο με τρόπο που να συσσωρεύεται το πλήθος σε συγκεκριμένο σημείο.

Το σύμβολο ως εργαλείο

Στις φωτογραφίες με προεκλογικό περιεχόμενο μπορεί κανείς να διακρίνει προνομιακά την παρουσία νέων ψηφοφόρων, ακόμη και παιδιών, ενώ συγκεκριμένο ρόλο διαδραματίζουν τα σύμβολα. Ελληνικές ή κυπριακές σημαίες ή και οι δύο μαζί, ο εκάστοτε υποψήφιος σε τρυφερές στιγμές με πολίτες, τα συνθήματα που δόθηκαν από τα επιτελεία, ενώ πολλές φορές συνοδεύονται και από το αντίστοιχο hashtag. Το σύμβολο αποτελεί μια νοητική αναπαράσταση και μέσω αυτής της συμβολικής διαδικασίας ταύτισης με ένα συγκεκριμένο συγκείμενο συγκροτείται και η εικόνα του υποψηφίου ή η εικόνα που οι επικοινωνιακοί σύμβουλοι θέλουν να εξαγάγουν στην κοινωνία.



* Οι φωτογραφίες ανέβηκαν από υποστηρικτές σε διαδικτυακές ομάδες στήριξης των υποψηφίων.