Καπετάν Βαγγέλης Κουταλιανός

Ο Καπετάν Βαγγέλης Κουταλιανός ήταν μια κορυφαία αγωνιστική μορφή, που συνέδεσε το όνομά του με τον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ. Ήταν ένας θαλασσόλυκος, που είχε συνδέσει τη ζωή του με τους αγώνες του Έθνους, από μικρό παιδί, χωρίς να ζητήσει ποτέ καμιά οικονομική βοήθεια ή άλλη ηθική αμοιβή. Του αρκούσε η αναγνώριση της εθνικής προσφοράς του από τους συναγωνιστές και τους φίλους του, που ήταν πολλοί, πάρα πολλοί. Η φιλοπατρία του ήταν απίστευτη. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμιου Πολέμου και της Κατοχής τα κατορθώματά του στο γαλανό Αιγαίο ήταν γνωστά και στους συμμάχους, ιδιαίτερα τους Βρετανούς, με τους οποίους συνεργάστηκε κάτω από αντίξοες συνθήκες κατά του Άξονα,παίζοντας πολλές φορές τη ζωή του κορώνα-γράμματα, για να διασώσει Βρετανούς στρατιώτες κυνηγημένους από τους Γερμανούς. Επανειλημμένα Βρετανοί στρατιωτικοί ηγέτες, που πολέμησαν μαζί του στη Μέση Ανατολή, έπλεξαν το εγκώμιο του Έλληνα θαλασσόλυκου.

Ένα δείγμα της φιλοπατρίας του Καπετάν Βαγγέλη καταμαρτυρεί ο Αντρέας Αζίνας, σε συνέντευξη που μου έδωσε για την προπαρασκευή του Αγώνα. Ιστορεί ο Αζίνας: «Όταν συγκεντρωνόταν οπλισμός στην Αθήνα για τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ, ένας από τους υποψήφιους καπετάνιους που επιλέγηκαν για την ανάληψη της επικίνδυνης αποστολής της μεταφοράς του οπλισμού στο νησί μας ήταν και Βαγγέλης Λουκά Κουταλιανός. Ο Πλοίαρχος Νικόλας Σταμπολής του Λιμενικού Σώματος, που ήταν υπεύθυνος των ναυτικών κινήσεων στο Αιγαίο και γνώριζε από τον καιρό του πολέμου τον Σαλαμίνιο καπετάνιο, πρότεινε αυτόν να επιλέξουν για μια τόσο παράτολμη και επικίνδυνη αποστολή. Τους τόνισε τις ναυτικές του ικανότητες και τον πατριωτισμό του, που ήταν γνωστά στους ναυτικούς κύκλους».

Τιμητικές διακρίσεις

Όπως μου είπε πολλές φορές ο Αντρέας Αζίνας, όταν μιλούσαμε για την προπαρασκευή του Αγώνα στην Αθήνα, ο Γρίβας γνώριζε και θαύμαζε τον Καπετάν Βαγγέλη, τον υπέροχον Έλληνα, όπως τον αποκαλούσε. Δεν ήταν μόνο το γεροδεμένο του ανάστημα και τ’ ανδραγαθήματά του κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για τα οποία μιλούσαν και οι Βρετανοί ακόμη συμπολεμιστές του, αρκετοί από τους οποίους του χρωστούσαν και τη ζωή τους. Ούτε το εγκώμιο που του έπλεξε ο Αρχιστράτηγος Μέσης Ανατολής, Στρατάρχης Αλεξάντερ, για την πολύτιμη προσφορά του. Ήταν και το μάθημα πατριωτισμού, που έδωσε στον ίδιο τον Αζίνα, τον συνιδιοκτήτη του σκάφους, που θα μετέφερε τον οπλισμό, Καπετάν Ζήση και τον Πλοίαρχο Σταμπολή, τη μέρα που έκαναν οι τέσσερεις τις τελευταίες διευθετήσεις για την αποστολή του οπλισμού στην Κύπρο.

Αναφέρει ο Αζίνας: «Διευθετήσαμε τα απαραίτητα για την αποστολή του οπλισμού με το καΐκι ‘‘Άγιος Γεώργιος’’, που τελικά προδόθηκε στην Αθήνα και συνελήφθη στη Χλώρακα. Τελευταία πράξη ήταν η πληρωμή. Αποτάθηκα στην παρουσία του Καπετάν Ζήση, συνιδιοκτήτη του σκάφους, και του Πλοιάρχου Σταμπολή, στον Καπετάν Βαγγέλη Κουταλιανό, που ήταν ο κυβερνήτης του σκάφους που θα έφερνε τον οπλισμό στην Κύπρο και τον ρώτησα πόσα ήθελε για αμοιβή. Και τότε, έμεινα άναυδος. «Άν ήταν για τα χρήματα», τόνισε με αυστηρό ύφος ο Καπετάν Βαγγέλης, «θα πήγαινα ακόμα και στην άκρη της Γής. Όταν, όμως, τ’ αδέρφια μου στην Κύπρο θα πολεμήσουν για τη λευτεριά τους και χρειάζονται όπλα, θα ήταν ατιμία και ντροπή, για μένα, αν τους ζητούσα χρήματα για να τους βοηθήσω. Δεν θέλω μία...». Η απάντηση αυτή του Κουλουριώτη Βαγγέλη Κουταλιανού, μου είπε ο Αζίνας, μας κεραυνοβόλησε. Κι έδωσε σε όλους έμπρακτα, απίστευτο μάθημα φιλοπατρίας. Και το μάθημα αυτό είχε και συνέχεια.Έκανε και τους άλλους του πληρώματος του σκάφους να τον μιμηθούν. Ήρθαν όλοι εθελοντικά στην Κύπρο, όπου συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν από τους Βρετανούς κατακτητές.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι ο Καπετάν Βαγγέλης δεν πήρε χρήματα ούτε όταν, με το ιστιοφόρο «Σειρήν» του Καπετάν Γιώργου Ζήση, έφερε τον πρώτο οπλισμό για την ΕΟΚΑ στις ακτές της Χλώρακας, τοποθεσία «Βρέξη», στις 5 Μαρτίου 1954. Ήταν νύχτα Παρασκευής των Β’ Χαιρετισμών, όταν ο Αντρέας Αζίνας, ο Νικόλας Αζίνας, ο Χαράλαμπος Αζίνας και ο Κώστας Λεωνίδα παρέλαβαν τον πρώτον ευλογημένον οπλισμό και τα πυρομαχικά για τον Ένοπλο Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ. Τον μετέφεραν με χίλιες δυσκολίες μακριά από την ακτή και τον έκρυψαν πρόχειρα σε αγροτόσπιτο των αδελφών Λεωνίδα και παρακείμενους καλαμιώνες, μέχρι να μεταφερθεί την άλλη μέρα από την ομάδα των αγωνιστών της Χλώρακας σε ασφαλέστερο μέρος. Ήταν ο οπλισμός που τελικά μεταφέρθηκε αργότερα από τον Αζίνα στα σημεία που καθόριζε ο Διγενής. Τα σημεία αυτά ήταν: Λεμεσός, Άγιος Μάμας, Κακοπετριά και Λεύκα.

«Ως Έλλην έπραξα το καθήκον μου»

Δυστυχώς, η δεύτερη αποστολή οπλισμού, με το ιστιοφόρο «Άγιος Γεώργιος» και κυβερνήτη πάλι τον Βαγγέλη Κουταλιανό , προδόθηκε στην Αθήνα και συνελήφθη από τους Βρετανούς στις 25 Γενάρη 1955 στην τοποθεσία «Ροδαφίνια» και πάλι στην ακτή της Χλώρακας. Όλοι οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στο δικαστήριο, κατηγορήθηκαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη ενώπιον του έκτακτου Κακουργιοδικείου που συνεδρίαζε στην Πάφο, στις 2 Μαϊου 1955. Η δίκη κράτησε πέντε μέρες. Όταν ο αρχιδικαστής ρώτησε τον Κουταλιανό αν έχει να αναφέρει κάποιο λόγο, για τον οποίο να μην του επιβληθεί ποινή, απάντησε αγέρωχα: «Ως Έλλην έπραξα το καθήκον μου και είχα ιεράν υποχρέωσιν να βοηθήσω τους αδελφούς μου της Νήσου Κύπρου».

Ο δικηγόρος υπεράσπισης του Καπετάν Βαγγέλη, Χαρίλαος Ιωαννίδης, ανέφερε και τα εξής, για μετριασμό της ποινής του: «Ο πρώτος κατηγορούμενος Λουκάς Κουταλιανός δεν είναι κοινός εγκληματίας, αλλ’ άνθρωπος υψηλών ιδανικών, καθώς φαίνεται από τα δυο πιστοποιητικά, τα οποία του απενεμήθηκαν κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και τα οποία παρουσιάζω: «Πιστοποιητικόν εκδοθέν υπό του ταγματάρχου Καρέτιαν, ημερομηνίας 24/11/1944. Λουκά Ευάγγελος (Κουταλιανός). Διά του παρόντος πιστοποιείται, ότι το άνωθεν πρόσωπον ειργάσθη διά το τμήμα μου επί 10 μήνας. Κατά την διάρκεια των 10 αυτών μηνών εργοδοτήθη ως πλοίαρχος καϊκιού και επιχείρησε πολύ επικίνδυνα ταξίδια εις εχθρικά ύδατα και εις όλας τας φοράς επέδειξε εξαιρετικόν θάρρος και τόλμην, καίτοι αντιμετώπισε μεγάλας δυσκολίας. Κρίνεται ότι αι υπηρεσίαι του υπήρξαν υψίστης σημασίας και αξίας εις την συμμαχικήν πολεμικήν προσπάθειαν».

Δεύτερον πιστοποιητικόν, υπογραφόμενον υπό του Αρχιστρατήγου Μέσης Ανατολής,Στρατάρχου Αλεξάντερ, έχει ως εξής: «Το πιστοποιητικόν τούτο απονέμεται εις τον Ευάγγελον Λουκά (Κουταλιανόν), ως δείγμα ευγνωμοσύνης διά την βοήθειαν, την οποίαν έδωσεν εις τους ναύτας, στρατιώτας και αεροπόρους της Βρετανικής Κοινοπολιτείας Εθνών, η οποία βοήθεια τους διηυκόλυνε να δραπετεύσουν ή να αποφύγουν την συλληψίν των από τον εχθρόν, 1939-1949 - Στρατάρχης Αλεξάντερ».

Και ο φλεγματικός αρχιδικαστής Σάριναν, απευθυνόμενος στον Κουταλιανό, είπε στυγνά: «Ελάβομεν υπ’ όψιν τα παρουσιασθέντα πιστοποιητικά και τας υπηρεσίας σου εις τον συμμαχικόν αγώνα, ως και την διάσωσιν ζωής συμμάχων στρατιωτών. Καταδικάζεσαι εις φυλάκισιν 4 ετών από σήμερον. Όλοι οι καταδικασθέντες αγωνιστές, Ελλαδίτες και Κύπριοι, οδηγήθηκαν στις Κεντρικές Φυλακές για να εκτίσουν την ποινή τους. Ο Καπετάν Βαγγέλης, μετά την αποφυλάκισή του και την επιστροφή του στην Ελλάδα, δεν έπαψε να ενδιαφέρεται για την Κύπρο. Διατηρούσε επαφή με τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ, μέσω του Αδρέα Αζίνα, που είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα, μετά την προδοσία του πλοιαρίου «Άγιος Γεώργιος» και ενεργούσε ως εκπρόσωπος του Αρχηγού Διγενή. Του διαμηνούσε ότι ήταν πάντοτε έτοιμος να προσφέρει και πάλι τις υπηρεσίες του, αν και η υγεία του είχε κλονιστεί από τις κακουχίες των Κεντρικών Φυλακών της Κύπρου. Αφόρητοι πόνοι στα κάτω άκρα τον βασάνιζαν μέχρι τον θάνατό του, που επήλθε το 1983, στην αγαπημένη του Σαλαμίνα. Ο θάνατός του βύθισε σε βαθύ πένθος όλο το ιστορικό νησί, τη γενέθλια γη των τρωικών ηρώων Αίαντα και Ευαγόρα, του ιδρυτή της δικής μας Σαλαμίνας, της μαρτυρικής περίκλειστης από τον τουρκικό Αττίλα. Στην κηδεία του, με εντολή του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Σπύρου Κυπριανού, εκπροσωπήθηκε η Κύπρος και εκπρόσωπος της Πρεσβείας μας στην Αθήνα κατέθεσε δάφνινο στεφάνι στη σορό του ηρωικού Καπετάνιου, ως ελάχιστο φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης για την πολύτιμη προσφορά του στον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ. Η Κύπρος θα τον ευγνωμονεί εσαεί. Αιωνία του η μνήμη.

Σημείωση:

Κάθε χρόνο φορείς και οργανώσεις της Σαλαμίνας τιμούν με μεγάλη εκδήλωση τον Καπετάν Βαγγέλη Κουταλιανό για την εθελοντική πολύτιμη προσφορά του στον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή. Συνήθως, ένας από τους ομιλητές στην εθνική αυτή εκδήλωση είναι ο Κλεόβουλος Παπακώστας, γιος του πρώτου ομαδάρχη της ΕΟΚΑ στη Χλώρακα, αείμνηστου Λεωνίδα Παπακώστα, που είχε παραλάβει με την ομάδα του τον πρώτο οπλισμό που είχε μεταφέρει εκεί με το πλοιάριο «Σειρήν» ο θαλασσόλυκος ηρωικός καπετάνιος Ευάγγελος Λουκά Κουταλιανός.