Μνήμη Ταξίαρχου Νικόλα Ζένιου

Πρόσφατα το Σώμα των αποστράτων αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς έχασε ένα επίλεκτο μέλος, τον Ταξίαρχο Νικόλα Ζένιο. Είχα την τύχη να τον γνωρίσω, όταν ήταν ακόμη ένας αδικημένος λοχαγός και μιλούσαμε συχνά για την κομματοκρατία που επικρατούσε τότε στο στράτευμα. Είχε παραμείνει στον βαθμό του λοχαγού 15 χρόνια, μοναδική περίπτωση μόνιμου αξιωματικού στα στρατιωτικά χρονικά. Ζηλόφθονοι συνάδελφοί του τον είχαν καταγγείλει ψευδώς ότι ήταν «αντικυβερνητικός» και «χουντικός». Και η ρετσινιά τον καταδίωκε για πολλά χρόνια. Υπήρχε βέβαια αυτός ο χαρακτηρισμός και για άλλους αξιωματικούς, που αρνήθηκαν, όταν τους ζητήθηκε, να αναμειχθούν σε κομματικές δραστηριότητες.

Όταν άρχισε η εισβολή του Αττίλα, ο λοχαγός, τότε «αντικυβερνητικός», Ζένιος έδειξε την αξία του και τον πατριωτισμό του. Ως διοικητής του Δεύτερου Λόχου του 331 Τάγματος Πεζικού υπερασπίστηκε τα υψώματα «Άσπροι» στην περιοχή Αγίου Βασιλείου, φράσσοντας τον δρόμο στον υπεράριθμο εισβολέα, που ενισχυμένος με άρματα, πολυβόλα και με παράλληλη κάλυψη της αεροπορίας επιχειρούσε να προελάσει.

Σε συνέντευξή του, για τη δράση του λόχου του, μου ανέφερε και τα εξής: «Πρωί-πρωί της 20ής Ιουλίου οι Τούρκοι άρχισαν να ολμοβολούν εναντίον όλης της διάταξης του Λόχου μου. Γινόταν χαλασμός κόσμου. Κατά τις εννέα η ώρα, τουρκικά ελικόπτερα και μεταγωγικά άρχισαν να ρίχνουν αλεξιπτωτιστές. Ζήτησα από την 198ή Μοίρα Πυροβολικού και άρχισε να προσβάλλει τη ρίψη αλεξιπτωτιστών με εγκαιροφλεγή και κανονικά βλήματα. Το πυροβολικό έκανε θραύση….

»Με το πρώτο φως της επόμενης μέρας, άρχισε από τους Τούρκους της Φώττας η προσβολή των φυλακίων μας 305, 306 και 308. Στις 22 του μήνα συνεχίστηκαν οι αψιμαχίες ΜΠΡΟΣΤΑ από τις θέσεις μας. Οι Τούρκοι, αν και υπέρτεροι σε αριθμό και μέσα, δεν επιχείρησαν επίθεση, διότι ο αποδεκατισμός των πρώτων αλεξιπτωτιστών τούς ανάγκασε ν’ αλλάξουν τα σχέδιά τους και να καθυστερήσουν την επίθεση. Πληροφορίες, μάλιστα, από αξιωματικούς των Ηνωμένων Εθνών μιλούσαν για αντικατάσταση Τούρκων αξιωματικών, για ανικανότητα εν ώρα μάχης.

»Το πρωί της 23ης Ιουλίου τουρκικός λόχος που είχε καθηλωθεί στον χείμαρρο Οβκό, ενισχυμένος κατά τη νύχτα, αντί να συνεχίσει την πορεία του για να ενισχύσει το τουρκοκυπριακό οχυρό Καλαμπάκι, επιτέθηκε με σφοδρότητα εναντίον των θέσεων του Λόχου μου, στο ύψωμα ‘‘Άσπροι’’. Τους αφήσαμε να πλησιάσουν πολύ κοντά στις θέσεις μας και, όταν έκρινα ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή, διέταξα πυρ ομαδόν. Η μάχη ήταν σκληρή και πεισματική. Οι πολυάριθμοι Τούρκοι επιτίθεντο κατά κύματα, αλλά οι γενναίοι υπερασπιστές του υψώματος, γαντζωμένοι κυριολεκτικά στις θέσεις τους, με φράγμα πυρός τούς απωθούσαν και τους υποχρέωναν να παίρνουν θέσεις μακριά από το βεληνεκές των όπλων μας. Ενισχύονταν, ανασυντάσσονταν και επιχειρούσαν νέας επιθέσεις, χωρίς να υπολογίζουν απώλειες. Ήταν κάτι απίστευτο αυτό που συνέβαινε με τους Τούρκους… Όλες οι επιθέσεις τους απέτυχαν και η εκεχειρία μάς βρήκε εκεί, στα υψώματα, όπου η υπηρεσία μάς είχε τάξει να φράξουμε τον δρόμο του ιταμού εισβολέα… Βαλλόμασταν ασταμάτητα από αεροπλάνα, όλμους και πολυβόλα. Ήταν, κυριολεκτικά, μια κόλαση πυρός και η προστασία της Θείας Πρόνοιας μάς έβγαλε ζωντανούς και νικητές από αυτήν την κόλαση…».

Η δεύτερη φάση της εισβολής

Η δεύτερη φάση της εισβολής βρήκε τους γενναίους του Δεύτερου Λόχου του 231 ΤΠ στις θέσεις τους στα υψώματα «Άσπροι». Από το πρωί της 14ης Αυγούστου οι Τούρκοι ξανάρχισαν να προσβάλλουν τα φυλάκια του λόχου καθ’ όλην τη γραμμή άμυνας. Μετά από σφοδρό καταιγιστικό πυρ με όλμους και πολυβόλα, εξαπέλυσαν λυσσαλέα επίθεση κατά του Φυλακίου 305. Οι ελάχιστοι γενναίοι υπερασπιστές του απέκρουσαν την επίθεση. Οι Τούρκοι πείσμωσαν και συγκέντρωσαν πυκνά πυρά αεροπορίας, πολυβόλων, πυροβόλων αρμάτων και όλμων. Το φυλάκιο ανασκάφτηκε και διαλύθηκε κυριολεκτικά. Αφηγείται ο λοχαγός Ζένιος: «Κάθε άλλη αντίσταση ήταν μάταιη. Έπρεπε να σώσω τα παλληκάρια μου από την άνιση αναμέτρηση και διέταξα σύμπτυξη των ανδρών στον Άγιο Ερμόλαο. Τότε, τα τουρκικά πυρά στράφηκαν εναντίον των άλλων υψωμάτων του Λόχου μου. Ιδιαίτερα το ύψωμα ‘‘Άσπροι’’ βομβαρδιζόταν από την τουρκική αεροπορία και ταυτόχρονα βαλλόταν με όλμους και πυροβόλα αρμάτων. Στο φυλάκιο 306 έπεσε μαχόμενος ο γενναίος χειριστής του πολυβόλου ‘‘Μπράουνινγκ’’ 30 χιλιοστών Ανδρέας Φεσάς…».

Η 15η Αυγούστου βρήκε τους γενναίους του δευτέρου Λόχου του 231 ΤΠ να κρατούν τις θέσεις τους και τους Τούρκους να βομβαρδίζουν και να ολμοβολούν τα φυλάκια των υψωμάτων «Άσπροι». Χωρίς ενισχύσεις, νηστικοί, διψασμένοι, χωρίς επικοινωνίες και χωρίς καμιάν απολύτως υποστήριξη, εξακολουθούν να πολεμούν απεγνωσμένα. Γίνεται μια προσπάθεια αντιπερισπασμού από τον υπολοχαγό Μάμαλη, αλλά αποτυγχάνει, διότι ο εχθρός είναι πολυαριθμότερος και διαθέτει τώρα άρματα. Μπροστά στον κίνδυνο να κυκλωθούν και ν’ αποδεκατιστούν, διατάσσει απαγκίστρωση. Στο φυλάκιο 306 παραμένει ο Ζένιος με λίγους άντρες και το παγιδεύει. Στη συνέχεια αποφάσισε να διατάξει σύμπτυξη στον Άγιο Βασίλειο. Προτού πλησιάσουν το στρατόπεδό τους, αντιλήφθηκαν ότι ήταν κατειλημμένο από τους Τούρκους. Με βαριά καρδιά ο Ζένιος με τους γενναίους του κατευθύνεται στο Μάμμαρι και στη συνέχεια στη Φιλιά και το Αργάκι.

Τα όσα αναφέρει ο Ταξίαρχος Ζένιος για την ηρωική αντίσταση του λόχου του στο ύψωμα «Άσπροι» δεν είναι υπερβολή. Επιβεβαιώνονται όχι μόνο από αξιωματικούς και άντρες άλλων μονάδων, αλλά και από Τούρκους αξιωματικούς, που πήραν μέρος στις μάχες στα υψώματα αυτά.

Ο έφεδρος στρατιώτης Αντώνης Κυπριανού του 286 ΜΤΠ από την Τρεμετουσιά, που είχε πολεμήσει δίπλα στο 231 ΤΠ στον Άγιο Βασίλειο, αναφέρει στη μαρτυρία του, που είναι καταγραμμένη στο βιβλίο του Δημήτρη Ηρ. Ταλιαδώρου «286 Πολεμικό Ημερολόγιο 1974»: «Το μόνο αντιαρματικό που διέθεταν οι άνδρες του 2ου Λόχου ήταν ένα ΠΑΟ 57 ιντσών, αλλά δεν διέθετε διόπτρα σκόπευσης και ήταν αναποτελεσματικό απέναντι στα τουρκικά άρματα. Οι Τούρκοι κτυπούσαν τον Άγιο βασίλειο με τους όλμους 4,2 ιντσών. Τα βλήματά τους έπεφταν αρχικά πίσω από το χωριό. Οι Τούρκοι ολμιστές ήταν εξαιρετικά εκπαιδευμένοι και έτσι οι βολές τους ήταν ιδιαίτερα εύστοχες…».

Ο συνταγματάρχης του τουρκικού στρατού Σαλίχ Γκιουλέεγιους, υποδιοικητής της Ταξιαρχίας Καταδρομών, που πήρε μέρος στη μάχη κατά του υψώματος «Άσπροι», γράφει σε βιβλίο του για την εισβολή του Αττίλα: «Μετά, το τάγμα του 50ού συντάγματος πεζικού, υποστηριζόμενο από 7 άρματα μάχης, προήλασε από την περιοχή του χωριού Φώττα και κατέλαβε τρία υψώματα, παρά την αντίσταση των δυνάμεων της Εθνικής Φρουράς». Ένα τάγμα υποστηριζόμενο από 7 άρματα μάχης χρειάστηκαν για να καταλάβουν ένα ύψωμα που υπερασπιζόταν ο Λόχος του Ζένιου.

Οι εξελίξεις στην περιοχή κατέδειξαν πόσο σημαντική ήταν η αντίσταση που είχε προτάξει ο δεύτερος Λόχος του 231 ΤΠ στο στρατηγικής σημασίας ύψωμα «Άσπροι». Όλοι οι στρατηγικοί αναλυτές και επιτελείς που ασχολήθηκαν με την εισβολή, ακόμα και Τούρκοι, συμφωνούν ότι, αν η στρατηγικής σημασίας περιοχή των υψωμάτων «Άσπροι» ενισχυόταν, κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας, από την ηγεσία της Εθνικής Φρουράς, με άνδρες και υλικό, ανάλογο με την αποστολή του, οι Τούρκοι δεν θα προχωρούσαν ούτε ίντσα προς τα νοτιοδυτικά κράσπεδα του Πενταδακτύλου και τον κάμπο Αγίου Βασιλείου-Σκυλλούρας. Και κατά συνέπεια, η προέλασή τους προς Μάμμαρι-Φιλιά- Μόρφου-Λεύκα θα ήταν ανέφικτη. Δυστυχώς, η τότε ηγεσία της Εθνικής Φρουράς αναδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων, διέπραξε ολέθρια λάθη, όχι μόνο στην περιοχή Αγίου Βασιλείου-Σκυλλούρας, αλλά και σε άλλες περιοχές, με αποτέλεσμα ο Αττίλας να προελάσει με ευκολία προς Μόρφου και Αμμόχωστο.

Στο σημείο αυτό αισθάνομαι την ανάγκη ν’ αναφέρω ότι ο αείμνηστος Ταξίαρχος Ζένιος και άλλοι ικανοί αξιωματικοί της Εθνικής Φρουράς είχαν κυνηγηθεί ανηλεώς και μετά την εισβολή από συγκεκριμένες κυβερνήσεις, εντελώς αδικαιολόγητα και αναίτια. Άκαπνοι συνάδελφοί τους, που δεν πήραν μέρος σε καμιά μάχη κατά τη διάρκεια της εισβολής, αξιωματικοί που είχαν εξαφανιστεί από προσώπου γης όταν κροτάλιζαν τα όπλα, ψευδέστατα κατηγορούσαν τον τότε λοχαγό Ζένιο και άλλους συναδέλφους του, που είχαν ορθώσει το ανάστημά τους και πολέμησαν εναντίον του Τούρκου εισβολέα, ότι ήταν είτε «πραξικοπηματίες» είτε «χουντικοί». Και, χωρίς καμιά διερεύνηση των κατηγοριών αυτών, οι τότε Υπουργοί Άμυνας καταδίκασαν σε στασιμότητα τους αξιωματικούς αυτούς. Έτσι, παράνομα και παράτυπα, στερούσαν την προαγωγή σε πολεμιστές και ικανούς επαγγελματίες αξιωματικούς, ενώ σε άκαπνους μοίραζαν γαλόνια και αστέρια. Θυμάμαι τα άρθρα που έγραφα στη «Σημερινή» για τις κατάφωρες αδικίες σε βάρος αξιωματικών, οι οποίοι τελικά δικαιώθηκαν και έγιναν στρατηγοί και ταξίαρχοι.

Την ενοχή των κυβερνήσεων αυτών καταμαρτυρούσε η απάντηση που μου έδινε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, όταν τον ρωτούσα συχνά τι γίνεται με τους αδικημένους αξιωματικούς: «Ουδέν σχόλιον», που μεταφραζόταν σε ένοχη σιωπή. Ευτυχώς η κατάσταση άρχισε να βελτιώνεται και να αίρονται οι αδικίες. Δύο αμερόληπτοι και δίκαιοι Υπουργοί Άμυνας, πρώτος ο Αντρέας Αλωνεύτης και δεύτερος ο Σωκράτης Χάσικος, όπως και οι έντιμοι, αμερόληπτοι Αρχηγοί της Εθνικής Φρουράς, στρατηγοί Παναγιώτης Μαρκόπουλος και Ευάγγελος Φλωράκης, κίνησαν τη διαδικασία άρσης της αδικίας. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι, ο επί 15 χρόνια λοχαγός Ζένιος, φοίτησε μετά τη δικαίωσή στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου και με τον βαθμό του ταγματάρχη, του αντισυνταγματάρχη και του Συνταγματάρχη αντιπροσώπευσε την Εθνική Φρουρά στην ΟΑΣΕ, με απόφαση του Υπουργού Άμυνας Αντρέα Αλωνεύτη. Του Υπουργού που πρώτος κίνησε τα νήματα για την άρση των αδικιών σε βάρος αξιωματικών.

Πρέπει ακόμη να αναφερθεί ότι το Ταξίαρχος Ζένιος έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για τις οικογένειες των πεσόντων ηρώων του 231 Τάγματος Πεζικού και υπήρξε πρόεδρος της επιτροπής των μαχητών του τάγματος. Καθιέρωσε επίσης ετήσιο εθνικό μνημόσυνο των πεσόντων ηρώων της τιμημένης αυτής μονάδας της Εθνικής Φρουράς. Και το έργο του τιμάται από όλους τους επιζώντες συμπολεμιστές του. Αιωνία του η μνήμη.