Ο «παράνομος Τύπος» της ΕΟΚΑ

Η έκθεση για τα εβδομήντα χρόνια της ΕΟΚΑ έκανε τους επισκέπτες της να ξαναζήσουν στιγμές ιερής μνήμης και εθνικού μεγαλείου. Τα πλούσια εκθέματά της κάλυψαν μέγα μέρος κειμηλίων που έχουν σχέση με εφημερίδες της εποχής, προσωπικά κείμενα και αντικείμενα ηρώων και αγωνιστών του επικού ενωτικού αγώνα της θρυλικής ΕΟΚΑ. Από όπλα, χειροβομβίδες, πιστόλια, νάρκες , μαχαίρια και άλλα.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσαν οι προκηρύξεις της ΕΟΚΑ, διαταγές του Αρχηγού Διγενή και άρθρα που έβλεπαν το φως της δημοσιότητας στα «παράνομα», για τους κατακτητές, περιοδικά «Εγερτήριο Σάλπισμα» και «Αγωγή των Νέων». Για την ιστορία, αξίζει ν’ αφιερώσουμε το σημερινό μας σημείωμα στους αγωνιστές που συνέβαλαν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, στη συγγραφή, την εκτύπωση και την κυκλοφορία όλων αυτών των εντύπων, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες και με κίνδυνο τη σύλληψη ή τη φυλάκισή τους. Έγραψε στο ιστορικό βιβλίο της για τον περιοδικό Τύπο της ΕΟΚΑ, η αγωνίστρια, Ήβη Ομήρου Νησιώτου, που ήταν και υπεύθυνη για την εκτύπωσή του:

«Τα κείμενα αυτά, μέσα από το πρίσμα της σημερινής πραγματικότητας (1999), οδηγούν σε διαπιστώσεις πικρές, αλλά χρήσιμες για σημερινά πραγματικά δεδομένα. Εκείνο που είναι διάχυτο σε όλα τα κείμενα είναι η αγνότητα της ψυχής του Κυπριακού Ελληνισμού, που διεξάγει τον Απελευθερωτικό Αγώνα με απόλυτη πίστη στη δίκαιη κατάληξή του, άπειρη στα διπλωματικά τεχνάσματα, χωρίς προσωπείο, με αποκρυσταλλωμένο αίτημα και στόχο, την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Σ’ αυτόν τον άνισο αγώνα που διεξάγει η ΕΟΚΑ, μια χούφτα μαχητές, κι ο άοπλος Κυπριακός Ελληνισμός ενάντια στην πάνοπλη Αγγλία, οι ανισότητες βοούν και διαγράφουν τον πολιτισμό και την πορεία των δύο λαών στον κόσμο της Ιστορίας…».

Το «Εγερτήριο Σάλπισμα» ήταν το περιοδικό της Άλκιμης Νεολαίας της ΕΟΚΑ, δηλαδή της ΑΝΕ. Και αν και αποσκοπούσε στην ενημέρωση της νέας γενιάς, που ρίχτηκε με πάθος στον Αγώνα, μεταλαμπάδευε το πνεύμα και τους σκοπούς και ήταν το περιοδικό της ΕΟΚΑ για όλους τους Κυπρίους. Οι συνεργάτες του, πιστοί στα ελληνικά ιδεώδη, με άγρυπνη την εθνική τους συνείδηση, σκόπευαν με τα κείμενά τους να λειτουργήσουν στις ψυχές των Κυπρίων, να τις κρατήσουν ψηλά, για να μπορούν να φτάσουν ώς τις κορυφαίες ώρες του μεγαλείου της κυπριακής Ελευθερίας. «Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί», τονίζει η αγωνίστρια Ήβη Νησιώτου, «ότι το ‘‘Εγερτήριο Σάλπισμα’’ ήταν ένα δυνατό όπλο στα χέρια του λαού μας. Ένα όπλο άμυνας και επίθεσης. Μέσα από τις σελίδες του αμύνθηκε ενάντια στη βία, την παραπληροφόρηση και την εχθρική προπαγάνδα, που οργίαζε απ’ όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία είχε στα χέρια του ο κατακτητής. Παράλληλα οργάνωνε την επίθεσή του, βγαλμένη από τη σοφία της καρδιάς του και την Αλήθεια του Αγώνα του, την αποτίναξη δηλαδή του αγγλικού ζυγού και την Ένωσή του με την Ελλάδα».

«Αγωγή των Νέων»

Τον περιοδικό Τύπο του Απελευθερωτικού Αγώνα συμπλήρωνε η «Αγωγή των Νέων», το περιοδικό της ΑΝΕ για τα παιδιά των δημοτικών σχολείων. Όπως διευκρινίζει η Ήβη Νησιώτου, το περιοδικό αυτό ήταν η φωνή της επαναστατημένης πατρίδας, που έφθανε ώς τις παιδικές ψυχές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, φωνή που οι Άγγλοι, που διοικούσαν τότε τα δημοτικά σχολεία της Κύπρου, αγωνιζόντουσαν να καταπνίξουν. Σκοπός του ήταν να μεταφέρει τα μηνύματα του Αγώνα, να θρέψει τις ψυχές με πίστη και Ελευθερία και να προετοιμάσει τα παιδιά για να προσφέρουν στον Αγώνα, όσα η ηλικία τους μπορούσε να προσφέρει. Το υλικό των κειμένων του ήταν επιλεγμένο με βαθιά συνείδηση της Ιστορίας της Ελλάδας και της Ιστορίας του Αγώνα. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε στις 16 Σεπτεμβρίου με κύριο άρθρο γραμμένο από την Ήβη Νησιώτου.

Στο ίδιο βιβλίο της η Νησιώτου αποκαλύπτει και κάτι που πολύ λίγοι γνωρίζουν για την ιστορία του «Εγερτηρίου Σαλπίσματος». Συγκεκριμένα: Τα τέσσερα πρώτα τεύχη εκδόθηκαν στην Αμμόχωστο, από τον λαμπρό εκπαιδευτικό Κυριάκο Χατζηιωάννου. Από το πέμπτο τεύχος το περιοδικό ονομάζεται «Εγερτήριον Σάλπισμα - Περιοδική Έκδοση Αλκίμου Νεολαίας ΕΟΚΑ» και εκδίδεται στη Λευκωσία. Από το έκτο τεύχος, η ύλη του περιοδικού παίρνει τη διάρθρωση που θα έχει ώς την τελευταία του έκδοση. Το κύριο άρθρο, οι στήλες ,τα ποιήματα είναι η βασική δομή, ή σπονδυλική στήλη, την οποία θα την συμπληρώνουν κείμενα, που άλλα απηχούν τις αιώνιες ελληνικές αξίες, πνευματικά ερείσματα του λαού μας και άλλα τα επίκαιρα γεγονότα που τον συγκλονίζουν. Όλα όμως δένονταν μεταξύ τους για να προσφέρουν ένα συγκροτημένο σύνολο με πλοηγό το φως του Αγώνα, που θα τα νοηματίζει.

Για τα περιεχόμενα των κύριων άρθρων του περιοδικού, που είναι όλα εμπνευσμένα από δραστηριότητες της ΕΟΚΑ, επισημαίνει η συγγραφέας: «Τα Κύρια Άρθρα αποτελούν μια μαρτυρία για τον Αγώνα, μια μαρτυρία για ένα ήθος ελληνικό, έγκυρο και ζωντανό. Μιλούν για την αρχοντιά του Λαού μας, την αδιάφθορη ηθική του αρχοντιά μπροστά στη βία και τον φιλοτουρκικό προσανατολισμό και διαμελιστικό στόχο της πολιτικής τού κατακτητή. Η προσπάθεια του τελευταίου κυβερνήτη Φουτ να πλησιάσει τον κυπριακό Ελληνισμό με επίπλαστους τρόπους επιφανειακής φιλότητας, αντιφατικά αντίθετης προς τις ενέργειες των στρατευμάτων κατοχής, και η αρνητική του στάση στο αίτημα του Λαού για Αυτοδιάθεση, περιγράφονται πολύ παραστατικά στα κείμενα αυτά και δίδουν αμερόληπτα το πολιτικό στίγμα της εποχής, καθώς πηγάζει από τα γεγονότα. Αναφέρονται τα κύρια άρθρα στους εθνικούς στόχους του Κυπριακού, που λουλουδίζουν στην ψυχή αμόλυντοι από κάθε ξένη επιβουλή. Δεμένα με τα γεγονότα της εποχής εξυμνούν τις ηρωικές πράξεις των παλληκαριών της ΕΟΚΑ, την αντοχή και την εμμονή του Λαού στο δίκαιο του Αγώνα του, αντικρούουν τις αγγλικές πλεκτάνες και εκφράζουν την ακλόνητη πίστη του σ’ ένα ελεύθερο από κάθε ξενική κυριαρχία μέλλον…».

Χαρακτηριστικό των μηχανορραφιών της αγγλοτουρκικής άνομης συμμαχίας σε βάρος του κυπριακού Ελληνισμού είναι το απόσπασμα κύριου άρθρου του 31ου τεύχους του «Εγερτηρίου Σαλπίσματος», με τίτλο «Έτοιμοι για κάθε Θυσία»: «Η παταγώδης αποτυχία της προσπάθειας του Εργατικού Βουλευτού Φράνσις Νόελ Μπαίκερ, του προσφάτως επισκεφθέντος την Κύπρο, απέδειξε περιτράνως την άρνησιν της βρετανικής κυβερνήσεως να προβεί εις οιανδήποτε παραχώρησιν και την απροθυμίαν της να λύση το Κυπριακόν ζήτημα. Είχαμεν τονίσει και άλλοτε ποία ήτο η αισχρά πολιτική των Τόρηδων. Υπεσχέθησαν εις τους Πασάδες της Τουρκίας οι γκάνγκστερς αυτοί, διά να εξασφαλίσουν την διαρκή φιλίαν της Τουρκίας, την οποίαν εχρειάζοντο διά την διατήρησιν των πετρελαιοπηγών της Μέσης Ανατολής. Αι υποσχέσεις αυταί έγιναν γνωσταί εις όλον τον κόσμον πλέον διά των κομπαστικών άρθρων των τουρκικών εφημερίδων και των ομολογιών, αλλά ακόμη και διά της στάσεως της βρετανικής κυβερνήσεως. Όταν τον Δεκέμβριον (1958) τα 80 εκ. των 83 εθνών του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών έστησαν την Βρετανία εις το εδώλιον του κατηγορουμένου και εζήτησαν επιμόνως από αυτήν να αποκηρύξη την διχοτόμησιν, ο Άγγλος αντιπρόσωπος ηρνήθη να πράξη τούτο, διότι δήθεν αυτό θα προκατελάμβανε την λύσιν του Κυπριακού, η οποία -κατ’ αυτόν- έδει να προέλθη διά συνομιλιών των ενδιαφερομένων».

Αξίζει ν’ αναφερθούν οι συνεργάτες του «Εγερτηρίου Σαλπίσματος», που αψηφούσαν τους κινδύνους της προσφοράς τους: Τάσσος Παπαδόπουλος, Ήβη Νησιώτου, Κυριάκος Χατζηιωάννου, Παναγιώτης Περσιάνης, Κώστας Μόντης, Γεώργιος Παπακυριακού, Γλαύκος Χρίστης, Μαρούλα Βιολάρη-Ιακωβίδου, Χρύσανθος Κυπριανού, Χριστάκης Χαραλάμπους, Χριστόδουλος Τομασίδης, Φρίξος Πετρίδης, Ανδρέας Μιτσίδης, Κώστας Τσέλλος, Ανδρέας Χατζηιωνάς, Θεοδόσης Νικολάου, Κωνσταντίνος Κασσιανός, Αντρέας Χατζηβασιλείου, Αντρέας Δρυμιώτης, Φρίξος Μικελλίδης, Θεόδουλος Καλλίνικος, Κώστας Κασσιανός, Κώστας Κασσινόπουλος.

Το τυπογραφείο της ΠΕΚΑ (Πολιτική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα), όπου εκδίδονταν τα περιοδικά, βρισκόταν στην αποθήκη του εργοστασίου ΣΕΤΕ, με υπεύθυνο τον Παντελή Κούρο. Τα μέλη της ομάδας ήταν οι Ανδρέας Ηλιάδης, Ανδρέας Δρυμιώτης, Βάσος Χρυσάνθου, Φοίβος Φιλιππίδης και Ντίνος Κρητιώτης.

Η πατρίδα ευγνωμονεί όλους αυτούς τους άγνωστους, στους πολλούς, αγωνιστές.