Το χρονικό του προαναγγελθέντος ναυαγίου στις συνομιλίες Ρωσίας - Ουκρανίας

Μετά από έντονο διπλωματικό παρασκήνιο και αναβολή μίας ημέρας πραγματοποιήθηκε η ρωσο-ουκρανική συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη, όπου έλαβαν χώραν οι πρώτες απευθείας συνομιλίες μεταξύ των εμπλεκομένων στα τρία χρόνια πολέμου. Εντούτοις, η «σπανιότητα» αυτής της συνάντησης δεν πρέπει να επισκιάσει το γεγονός ότι οι συνομιλίες αυτές είχαν την προοπτική να διεξαχθούν σε υψηλό επίπεδο, δηλαδή μεταξύ Ντόναλντ Τραμπ, Βλαντιμίρ Πούτιν και Βολοντιμίρ Ζελένκσι, αλλά η προσπάθεια αυτή δεν καρποφόρησε. Ούτε φυσικά πρέπει να προξενεί εντύπωση ότι οι διαπραγματεύσεις, που έγιναν τελικά σε τεχνικό επίπεδο, κατέληξαν σε ναυάγιο, καθώς οι εξελίξεις που προηγήθηκαν, προοικονομούσαν την αποτυχία αυτή. Το ζήτημα όμως καταλήγει ξανά στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, που, παρά την προσπάθειά του να εμφανίζεται ως δεινός διαπραγματευτής, οι συνομιλητές του φαίνεται ότι έμαθαν πλέον τα κόλπα για να τον χειρίζονται.

Απών ο Πούτιν

Η Ρωσία, μιαν ανάσα πριν από τις συνομιλίες, έδειξε τις προθέσεις της, δίνοντας στη δημοσιότητα τον κατάλογο με τους αξιωματούχους, οι οποίοι θα μετάβαιναν τελικά στην Τουρκία. Χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη, από τον κατάλογο αυτόν έλειπε το σημαντικότερο πρόσωπο. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε απών.

«Όχι». Αυτή ήταν η λιτή απάντηση του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, όταν τον ρώτησαν την Πέμπτη εάν υπήρχε ακόμη περίπτωση να εμφανιστεί ο Πούτιν στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης με την Ουκρανία. Το Κρεμλίνο ανέφερε ότι της ρωσικής αντιπροσωπίας θα ηγείτο ο Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, ο γνωστός σκληροπυρηνικός σύμβουλος του Πούτιν. Στην αποστολή συμμετείχε επίσης ο αναπληρωτής Υπουργός Άμυνας, Αλεξάντρ Φόμιν, ο οποίος είχε συμμετάσχει και στις συνομιλίες μεταξύ Μόσχας και Κιέβου τις πρώτες εβδομάδες μετά την εισβολή του 2022, καθώς και άλλοι ανώτατοι στρατιωτικοί και αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών.

Ενώ η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της μιλούσαν για την ανάγκη να ασκηθεί πίεση στη Ρωσία, ώστε να συμφωνήσει σε άνευ όρων κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών και να ταξιδέψει ο Πούτιν στην Κωνσταντινούπολη για απευθείας συνομιλίες με τον Ζελένσκι, ο Ρώσος Πρόεδρος για άλλη μια φορά έδειξε ότι λειτουργεί με τους δικούς του όρους. Ούτε ο Ζελένσκι, ούτε η συμμαχία των κορυφαίων Ευρωπαίων ηγετών, ούτε ακόμα ο Ντόναλντ Τραμπ μπόρεσαν να καθορίσουν το πλαίσιο ή τις προϋποθέσεις των συνομιλιών. Αντίθετα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν το έχει κάνει.

Αν και ο Τραμπ προσπάθησε να σώσει ό,τι σώζεται, δηλώνοντας ότι ποτέ δεν πίστεψε πως ο Πούτιν θα εμφανιζόταν, γίνεται ξεκάθαρο ότι ο Ρώσος Πρόεδρος είναι αυτός που καθορίζει τους όρους του παιχνιδιού. Μετά από περισσότερο από τρία χρόνια πολέμου, η θέση του Πούτιν είναι ότι η Ρωσία κερδίζει στο πεδίο της μάχης. Όμως, Δυτικοί κυρίως αναλυτές εκτιμούν ότι η Μόσχα έχει χάσει εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες, είτε έχουν πεθάνει είτε έχουν τραυματιστεί. Οι μονάδες της έχουν αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, που χρειάστηκε να στραφεί στη Βόρεια Κορέα για στρατεύματα, και η Μόσχα δυσκολεύεται να αντικαταστήσει τον κατεστραμμένο εξοπλισμό, σύμφωνα με τους ίδιους αναλυτές.

Γιατί η Ρωσία δεν πλησιάζει το τραπέζι των συνομιλιών

Το βασικό επιχείρημα της ρωσικής πλευράς είναι ότι οποιοδήποτε είδος παύσης της σύγκρουσης θα χρησιμοποιηθεί για τον επανεξοπλισμό της Ουκρανίας. Η Μόσχα απέρριψε γι’ ακόμη μια φορά την κατάπαυση του πυρός και δεν έχει υποχωρήσει σε κανέναν από τους αρχικούς της πολεμικούς στόχους από την αρχή της πλήρους εισβολής τον Φεβρουάριο του 2022. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται ο αφοπλισμός της Ουκρανίας, η εγκατάλειψη της επιθυμίας της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και η αποκατάσταση της κυριαρχίας της ρωσικής γλώσσας, της ρωσικής Εκκλησίας και του ρωσικού πολιτισμού στην ουκρανική κοινωνία.

Από την πλευρά της Ουκρανίας εκφράστηκαν εκτιμήσεις ότι η Κωνσταντινούπολη θα ήταν «ακόμα μία ρωσική φάρσα». Σε δηλώσεις του στην Politico ανώτερος Ουκρανός διπλωμάτης σημείωσε ότι «η ρωσική καρέκλα στην Τουρκία είναι de facto κενή. Γιατί δεν έχει διαφορά αν κάθονται στις καρέκλες τους ή εάν οι καρέκλες είναι κενές. Αυτοί που έστειλε δεν λαμβάνουν αποφάσεις. Και το πρόσωπο που τις λαμβάνει, ο Πούτιν, είτε φοβάται να έρθει είτε δεν παίρνει στα σοβαρά την ειρηνευτική πρωτοβουλία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ».

Λίγο πριν από τις προγραμματισμένες διαπραγματεύσεις, ο ρωσικός στρατός επιτέθηκε στην Ουκρανία με 145 drones, τραυματίζοντας δεκάδες ανθρώπους, ενώ συνέχισε να προελαύνει στο τεράστιο ανατολικό μέτωπο. «Οι Ρώσοι ετοιμάζονται να συνεχίσουν την επίθεσή τους στην Ουκρανία, ενώ ταυτόχρονα πιέζουν για διαπραγματεύσεις, και αυτό είναι φυσιολογική πρακτική, ας είμαστε ειλικρινείς», δήλωσε ο Κιρίλο Μπουντάνοφ, επικεφαλής των στρατιωτικών πληροφοριών της Ουκρανίας. «Οι συνομιλίες δεν σημαίνουν και λύση».

Τα στρατεύματα του Κρεμλίνου έχουν ήδη στρέψει το βλέμμα τους σε νέα περιοχή, το ανατολικό βιομηχανικό προπύργιο της Ουκρανίας, την Ντνίπρο. «Απέχουν ακόμη αρκετά από το να φτάσουν στην Ντνίπρο, αλλά σίγουρα πιέζουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Αντιμετωπίζουμε έναν εχθρό που θέλει να καταστρέψει ολόκληρο το κράτος μας», πρόσθεσε ο Μπουντάνοφ.

Ο Πούτιν έμαθε πλέον τον Τραμπ

Ο Τραμπ κατά τη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας προσπάθησε να καλλιεργήσει την εικόνα του δεινού διαπραγματευτή, έχοντας στη φαρέτρα την τακτική της μέγιστης πίεσης, προβάλλοντας υπερβολικές απαιτήσεις και προκαλώντας κρίσεις, με απώτερο σκοπό να οδηγεί συμμάχους και αντιπάλους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Εντούτοις, μια προσεκτική ματιά στα «επιτεύγματά» του δείχνει ότι σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει τελικά να κάνει ο ίδιος πίσω αλλά δηλώνει σε κάθε περίπτωση ότι κέρδισε. Αναλυτές θεωρούν, όμως, ότι αυτό το μοτίβο έχει γίνει πλέον αντιληπτό από τους συνομιλητές του, οι οποίοι προσαρμόζονται στη στρατηγική του Τραμπ και διαμορφώνουν κατ΄ανάλογον τρόπο τις τακτικές τους.

Αυτό το μοτίβο έχει επαναληφθεί αρκετές φορές στο παρελθόν, αλλά τις τελευταίες εβδομάδες έγινε πιο έντονο, με διαφορετικές όμως διακυμάνσεις. Για παράδειγμα, κανείς δεν μπορεί να λησμονήσει τα πομπώδη σχέδιά του να μετατρέψει τη Γάζα σε «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής», τις διακηρύξεις ότι θα κάνει τον Καναδά την 51η πολιτεία των ΗΠΑ και πιο πρόσφατα τις απειλές ότι θα επιβάλει στην Κίνα τιμωρητικούς δασμούς.

Στο ζήτημα της Ουκρανίας, όμως, το διακύβευμα είναι πολύ διαφορετικό. Αυτές οι διαπραγματεύσεις δεν διαθέτουν τη «μαθηματική» σαφήνεια των εμπορικών συνομιλιών. Εδώ διακυβεύονται χιλιάδες, ίσως και εκατομμύρια ζωές. Και, όπως διαφαίνεται, η Ρωσία έχει τελειοποιήσει τη στρατηγική της έναντι του πλανητάρχη, αφού πλέον έμαθε τα «κουμπιά» του. Σύμφωνα με τους NYT, οι διαπραγματευτές της Ρωσίας έμαθαν πλέον να αφήνουν να εννοηθεί στην αμερικανική πλευρά ότι ενδέχεται να υπάρξουν επενδυτικές ευκαιρίες, αν οι ΗΠΑ χαλαρώσουν τις απαιτήσεις τους.

Το ναυάγιο πίσω από τις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ήδη διαφαινόταν από τις κινήσεις των προηγούμενων ημέρων. Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Τραμπ, με κάποια απροθυμία, συμφώνησε σε ένα ακόμη αίτημα κατά της Ρωσίας, το οποίο είχαν προτείνει οι Δυτικοί σύμμαχοι κατά την επίσκεψή τους στο Κίεβο. Το αίτημα, το οποίο διαμορφώθηκε από κοινού με τον Τραμπ σε τηλεφωνική επικοινωνία, απαιτούσε από τη Ρωσία να συμφωνήσει σε εκεχειρία 30 ημερών μέχρι την περασμένη Δευτέρα.

Ο Πούτιν αγνόησε την προθεσμία, εκτιμώντας ότι δεν θα υπάρξει αντίκτυπος. Αντί γι’ αυτό, διέταξε νέες επιθέσεις με drones στην Ουκρανία και πρότεινε μια νέα συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη την Πέμπτη. Ο Τραμπ έσπευσε να υποστηρίξει την ιδέα, εγκαταλείποντας τη βασική προϋπόθεση που ο ίδιος είχε θέσει, να προηγηθεί δηλαδή εκεχειρία πριν από την έναρξη συνομιλιών, ώστε η Ουκρανία να μη διαπραγματεύεται υπό την απειλή επιθέσεων. Τη Δευτέρα, ο Τραμπ πρότεινε ακόμη και να παραστεί ο ίδιος στη συνάντηση, καθώς επέστρεφε από τη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, η απουσία του Πούτιν οδήγησε στη μη συμμετοχή του Τραμπ.

Αναλυτές εξηγούν ότι ο Πούτιν φαίνεται να αντιλαμβάνεται πως ο Τραμπ έτσι κι αλλιώς δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας ή ακόμη και για το ποιος φέρει την ευθύνη για την εισβολή. Λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Τραμπ είχε υποστηρίξει ότι η ίδια η Ουκρανία ευθύνεται για τη σύγκρουση - άποψη που προκάλεσε έντονη ρήξη με τον Ζελένσκι στα τέλη Φεβρουαρίου, σε μια έντονη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο.

Ταυτόχρονα, ο Ρώσος Πρόεδρος δείχνει πρόθυμος να παίξει το «παιχνίδι» του Τραμπ, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ενδέχεται να προκύψουν κοινές αμερικανορωσικές ενεργειακές ή μεταλλευτικές επιχειρήσεις, δελεάζοντας έναν Πρόεδρο, ο οποίος αποζητά πρωτίστως εμπορικές συμφωνίες, αλλά και, όπως δείχνουν όλα, ένα Νόμπελ Ειρήνης!