ΧΑΠ: Αντιμετώπιση της νόσου και βελτίωση ποιότητας ζωής

Η Πνευμονολογική Κλινική του Γ. Ν. Λευκωσίας, σε συνεργασία με τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Πνευμονοπαθών και Φίλων (ΠΑ.ΣΥΠ.ΦΙ) και το Κυπριακό Ινστιτούτο Αναπνευστικών Νοσημάτων ( Κ.Ι.Α.ΝΟΣ), με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας για τη ΧΑΠ, συνδιοργανώνουν ενημερωτική εκδήλωση με τίτλο «Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια: Αντιμετώπιση και Βελτίωση Ποιότητας Ζωής». Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στη Δημοσιογραφική Εστία στις 19 Νοεμβρίου και ώρα 17.30-19.30, με ομιλητές πνευμονολόγους. Την εκδήλωση θα χαιρετίσει η Διευθύντρια Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, Δρ Ελισάβετ Κωνσταντίνου. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.
Ανησυχείτε μήπως πάσχετε από ΧΑΠ; Αν απαντήσετε «ναι» σε τρεις ή περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις, θα πρέπει να μιλήσετε με τον πνευμονολόγο σας.

· Έχετε δυσκολία στην αναπνοή πιο συχνά από άτομα της ηλικίας σας;

· Βήχετε τις πιο πολλές ημέρες;

· Όταν βήχετε έχετε βλέννα ή φλέμα;

· Είστε τουλάχιστον 40 ετών;

· Είστε νυν ή πρώην καπνιστής;

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που μπορεί να προληφθεί, να αντιμετωπιστεί και είναι θεραπεύσιμη πριν από την εγκατάσταση μόνιμης βλάβης. Προκαλεί μόνιμο περιορισμό της ροής του αέρα με προοδευτική απόφραξη των αεραγωγών των πνευμόνων. Σχετίζεται με μία παθολογική φλεγμονώδη απάντηση σε βλαπτικά σωματίδια ή αέρια που είναι δυνατόν να εισπνέουμε, αλλά κυρίως αφορά το κάπνισμα τσιγάρων. Η ΧΑΠ προσβάλλει τους πνεύμονες, αλλά προκαλεί και συστηματικές εκδηλώσεις όπως απώλεια μυϊκής μάζας, οστεοπόρωση και διαβήτη, επιβαρύνοντας σημαντικά την υγεία των ασθενών.
Νόσος των... καπνιστών

Η ΧΑΠ είναι η τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως από το 2012, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο αριθμός των θανάτων αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες. Εκτιμάται ότι θα οδηγήσει ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους να νοσήσουν και σε περίπου 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως.

Αυτό μας δηλώνει το πόσο επικίνδυνη ασθένεια είναι, με βασική αιτία το κάπνισμα. Η βασική αιτία της νόσου είναι το κάπνισμα. Λιγότερο συχνές αιτίες είναι η εισπνοή τοξικών ουσιών ή αερίων (παθητικό κάπνισμα, ατμοσφαιρική ρύπανση, επαγγελματική έκθεση) και σπανιότερα η γενετική προδιάθεση. Η ΧΑΠ είναι μια ασθένεια κατά την οποία οι ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο δυσκολεύονται να αναπνεύσουν. Εμφανίζεται με δύο τύπους: (α) τη χρόνια βρογχίτιδα (έντονη φλεγμονή των βρόγχων - αναστρέψιμη βλάβη) και (β) το πνευμονικό εμφύσημα (καταστροφή του πνεύμονα - μη αναστρέψιμη βλάβη). Είναι πολύ σημαντικό να προλάβουμε να κόψουμε το κάπνισμα πριν γίνει μόνιμη βλάβη στους πνεύμονες.
ΧΑΠ σε αριθμούς

Τεράστιο είναι τόσο το οικονομικό όσο και το κοινωνικό κόστος της νόσου, που περιλαμβάνουν τα άμεσα κόστη των φαρμάκων, της νοσηλείας στο νοσοκομείο και άλλες υπηρεσίες υγείας που απαιτούνται για τους ασθενείς με ΧΑΠ, καθώς και έμμεσα κόστη, που σχετίζονται με την απώλεια της εργασίας των ασθενών που πάσχουν ή των οικείων τους που θα πρέπει να τους φροντίζουν.

Στην Κύπρο, σύμφωνα με παγκύπρια μελέτη που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά από την Πνευμονολογική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας το 2008, με σκοπό τον προσδιορισμό του επιπολασμού της νόσου στον τόπο μας, ο επιπολασμός της ΧΑΠ υπολογίστηκε μετά από στατιστική ανάλυση, στα 4,9%. Σύμφωνα με τη σταδιοποίηση που έγινε ανάλογα με τη βαρύτητα, το 33,3% είχε ήπια ΧΑΠ, το 45% μέτρια ΧΑΠ, το 20% σοβαρή ΧΑΠ και το 1,7% πολύ σοβαρή ΧΑΠ.

Αντίστοιχα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 8,4% του γενικού πληθυσμού, δηλαδή περίπου 700.000 Έλληνες, πάσχουν από ΧΑΠ. Τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα οι μισοί από αυτούς δεν γνώριζαν ότι πάσχουν, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η ΧΑΠ είναι «σιωπηλή» νόσος, ενώ οι μισοί πάσχοντες συνεχίζουν να καπνίζουν και μετά τη διάγνωση.
Συμπτώματα

Ο βήχας με αποβολή πτυέλων (ο γνωστός τσιγαρόβηχας), ο συριγμός (σφύριγμα της αναπνοής), η δύσπνοια (λαχάνιασμα στην άσκηση και σταδιακά και στην ηρεμία) και το αίσθημα σύσφιξης στον θώρακα αποτελούν τα συμπτώματα της νόσου.

Η ΧΑΠ έχει σημαντικές και καταστροφικές συνέπειες στην υγεία των ανθρώπων, αφού επηρεάζει την ποιότητα της ζωής τους. Απλές, καθημερινές δραστηριότητες μπορεί να είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν για τους ασθενείς με ΧΑΠ. Οι ασθενείς μπορεί να αγωνίζονται να αναπνεύσουν αρχικά κατά την άσκηση και αργότερα ακόμη και όταν κάθονται. Μπορεί να ξυπνήσουν τη νύχτα με συριγμό, δύσπνοια και βήχα.

Είναι δύσκολο να εργαστούν και να φροντίσουν τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα σοβαρές επιπτώσεις τόσο για τους ίδιους όσο και για την οικογένειά τους. Οι ασθενείς με ΧΑΠ είναι επιρρεπείς σε λοιμώξεις του αναπνευστικού και συχνά εμφανίζουν και άλλα συνοδά νοσήματα, όπως στεφανιαία νόσο, αρρυθμίες, υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, καρκίνο του πνεύμονα, σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο, πνευμονική υπέρταση, οστεοπόρωση, αναιμία, σακχαρώδη διαβήτη και κατάθλιψη.
Διάγνωση

Η σπιρομέτρηση είναι η κυριότερη εξέταση για τη διάγνωση της νόσου. Θεωρείται η πιο ειδική και ευαίσθητη μέθοδος και δείχνει τη λειτουργία των πνευμόνων. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησης και τα συμπτώματα των ασθενών, περιγράφονται τέσσερα στάδια της ΧΑΠ: ήπιο, μέτριο, σοβαρό και πολύ σοβαρό.

Η ακτινογραφία θώρακος ή η οξυμετρία (ανώδυνη μέτρηση του οξυγόνου) είναι εξετάσεις που θα δείξουν το πρόβλημα όταν είναι ήδη προχωρημένο. Στη σπιρομέτρηση ο ασθενής παίρνει μια βαθιά εισπνοή, μέσω ενός σωλήνα συνδεδεμένου σε ένα μηχάνημα (σπιρόμετρο) και στη συνέχεια βγάζει τον αέρα γρήγορα και δυνατά. Σε περίπτωση απόφραξης των βρόγχων, η εξέταση επαναλαμβάνεται μετά την εισπνοή ενός βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου. Βελτίωση της απόφραξης μεγαλύτερη από 12% υποδηλώνει τη συνύπαρξη βρογχικού άσθματος (σύνδρομο αλληλεπικάλυψης ή ACOS). Ο γιατρός θα συστήσει ενδεχομένως περαιτέρω εξετάσεις όπως: πλήρη λειτουργικό έλεγχο του αναπνευστικού συστήματος, οξυμετρία στην ηρεμία και στην άσκηση, αξονική τομογραφία θώρακος.
Θεραπεία

Η θεραπεία ξεκινά με τη διακοπή του καπνίσματος, η οποία είναι εξίσου σημαντική με τη φαρμακευτική θεραπεία. Όταν το κάπνισμα διακοπεί, η νόσος επιβραδύνεται, σταματά να εξελίσσεται και τα φάρμακα δρουν αποτελεσματικότερα. Συνιστώνται, επίσης, εμβολιασμοί για τη γρίπη (κάθε φθινόπωρο) και τον πνευμονιόκοκκο (κάθε πέντε χρόνια, δύο φορές συνολικά), καθώς μια λοίμωξη του αναπνευστικού μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή με ΧΑΠ σε παρόξυνση της νόσου, με σοβαρές επιπτώσεις και κίνδυνο για τη ζωή του. Η θεραπεία για τη ΧΑΠ περιλαμβάνει εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα, εισπνεόμενα στεροειδή φάρμακα (σε προχωρημένα στάδια ή σε παροξύνσεις) και βρογχοδιασταλτικά και αντιφλεγμονώδη χάπια. Σε προχωρημένα στάδια της νόσου ή λόγω συνοδών νοσημάτων (σύνδρομο υπνικής άπνοιας, καρδιακή ανεπάρκεια, πνευμονική υπέρταση) χορηγείται οξυγόνο.
Αποκατάσταση

Η αποκατάσταση στη ΧΑΠ είναι ένα πρόγραμμα ολιστικής φροντίδας και αγωγής υγείας που στηρίζεται σε επιστημονικά τεκμηριωμένες διαγνωστικές και θεραπευτικές επιλογές στοχεύοντας στην ανικανότητα ή αναπηρία την οποία προκαλεί η νόσος. Είναι εξατομικευμένα σχεδιασμένο στις ανάγκες και δυνατότητες του κάθε ασθενούς. Στόχο έχει να βελτιστοποιήσει τη φυσική και κοινωνική λειτουργικότητα και την αυτονομία των ασθενών.

Επιπλέον μειώνει α κόστη των υπηρεσιών υγείας σταθεροποιώντας ή αναστρέφοντας τις συστηματικές εκδηλώσεις της νόσου και μειώνοντας τις παροξύνσεις της νόσου. Η Αποκατάσταση οδηγεί σε σταδιακή βελτίωση της φυσικής κατάστασης του ασθενούς, με εκμάθηση σωστής αναπνοής και τρόπων βελτίωσης της δύσπνοιας, σε εξειδικευμένο εργαστήριο σωματικής άσκησης και φυσιοθεραπείας. Το πρώτο πρόγραμμα Αποκατάστασης για τους ασθενείς με ΧΑΠ στην Κύπρο λειτούργησε στην Πνευμονολογική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας το 2010 και συνεχίζει τη λειτουργία του με εξαιρετικά αποτελέσματα για τους ασθενείς.

Άλλες θεραπείες περιλαμβάνουν (α) τοποθέτηση βαλβίδων εμφυσήματος στους βρόγχους μέσω βρογχοσκοπίου (απομόνωση των μη λειτουργικών περιοχών των πνευμόνων) και, (β) χειρουργική αφαίρεση των κατεστραμμένων περιοχών των πνευμόνων (lung volume reduction). Οι συγκεκριμένες θεραπείες αφορούν ασθενείς με σοβαρή ή πολύ σοβαρή ΧΑΠ, με στόχο τη βελτίωση της δύσπνοιας, χωρίς υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
ΔΡ ΤΩΝΙΑ ΑΔΑΜΙΔΗ
Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος -
Βοηθός Διευθύντρια Πνευμονολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας