Έποικοι: Μια κρίσιμη πτυχή της λύσης

Σημαντική πτυχή του Κυπριακού, την οποία, λίγο-πολύ, ακούμε να συζητείται. Παλαιότερα, πολύ. Πρόσφατα, λίγο. Πρόσφατα, λίγο, διότι, πιθανώς, είναι πλέον κοινός τόπος ότι οι Τούρκοι δεν κάνουν πίσω σε αυτό το θέμα. Συνεπώς, μια μερίδα η οποία προωθεί τη λύση του Κυπριακού ταχύτατα, προτάσσοντας τους κινδύνους παράτασης της εκκρεμότητας, το έχει ήδη αφαιρέσει από την ατζέντα της.

Το κείμενο θα προσπαθήσει ακριβώς να ανιχνεύσει τη σημασία της πτυχής αυτής για τη λύση.

Κατ’ αρχάς, πρέπει να αναφερθεί ότι οι αριθμοί των εποίκων δεν είναι αμελητέοι. Ιδιαίτερα σε σχέση με το μέγεθος της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Λέγεται, πειστικά, ότι οι Τουρκοκύπριοι αυτήν τη στιγμή είναι περί τις 80.000. Για τους εποίκους, οι αναφερόμενοι αριθμοί κυμαίνονται. Έχουν ακουστεί από 100.000 – 150.000, έως και 400.000. Και πιο πάνω ακόμη, αλλά θέλω να ελπίζω ότι αυτά ανήκουν στη σφαίρα της υπερβολής. Εν πάση περιπτώσει, φαίνεται ότι υπερβαίνουν τους Τουρκοκυπρίους, οι οποίοι έχουν καταστεί μειονότητα εντός της λεγόμενης τουρκοκυπριακής κοινότητας. Και να μην είναι εκεί οι αριθμοί τους, έχουν ήδη αλλοιώσει τη φυσιογνωμία της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Ιδιαίτερα συνεκτιμώντας και λοιπούς αρνητικούς παράγοντες. Όπως την παρουσία του τουρκικού στρατού. Την εκτουρκιστική εκστρατεία που προωθεί έκπαλαι η Άγκυρα στα κατεχόμενα. Τον τουρκικό έλεγχο στους πόρους, στην πολιτική κ.λπ.

Η παράμετρος των εποίκων είναι εξαιρετικά σημαντική. Η δημογραφική σύνθεση της Κύπρου καθορίζει αναπόφευκτα και το μέλλον του τόπου. Σε αναγνώριση αυτής της αρχής, η Τουρκία χρησιμοποιεί αναφανδόν το πληθυσμιακό χαρτί. Μέχρι πολύ πρόσφατα, στην Αφρίν, κατηγορήθηκε από τον εγχώριο πληθυσμό ότι άρχισε να εγκαθιστά εκεί Τουρκομάνους και άλλους τουρκογενείς, προκειμένου να αλλάξει την εθνική φυσιογνωμία. Το ίδιο έχει πράξει στην Κωνσταντινούπολη με τους Έλληνες. Όπως και στην Ίμβρο και στην Τένεδο. Πιο κοντά μας το έχει πράξει και στα κατεχόμενα, όπου ο γηγενής ελληνικός πληθυσμός έχει σχεδόν εξαφανιστεί, στο πλαίσιο μιας σαφούς εθνοκαθαρτικής πολιτικής. Και αυτό, παρά τις δεσμεύσεις στο πλαίσιο της συμφωνίας της 3ης Βιέννης. Στη βάση της ίδιας λογικής, αλλά εξ αντιθέτου, η Τουρκία έχει ενισχύσει την τουρκική εθνική φυσιογνωμία τής μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Ακόμη και μεταξύ των Πομάκων. Συνεπώς, το πληθυσμιακό εργαλείο ξέρει και δεν διστάζει να το χρησιμοποιήσει η Άγκυρα. Είτε στην Άγκυρα κατοικοεδρεύουν ισλαμιστές είτε κεμαλιστές.

Συμφωνούμε, όμως, με την Τουρκία για τη σημαντικότητα της δημογραφικής φυσιογνωμίας. Περισσότερο από τον έλεγχο σε κρατικούς μηχανισμούς, στη σύνθεση της μελλοντικής κυβέρνησης, στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, περισσότερο απ’ όλα αυτά, σημαντικότερη είναι η αποκατάσταση της δημογραφικής ισορροπίας. Τη σημασία αυτή την αναγνωρίζουν και οι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι, κατά τα δικά τους λεγόμενα, νιώθουν εντελώς ξένοι προς το στοιχείο των εποίκων. Συνοψίζοντας, μάλιστα, την ελάχιστη αποδεκτή λύση, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι η αποκατάσταση των γηγενών Κυπρίων (όχι των εποίκων) σε ένα πλαίσιο δημοκρατικής λειτουργίας, χωρίς δυνατότητα ξένης επέμβασης. Συνεπώς, η απομάκρυνση των εποίκων είναι θεμελιακή παράμετρος μιας ‘ενωτικής’ λύσης.

Σε αυτό το σημείο αρχίζουν κάποιες τραβηγμένες προσεγγίσεις. Ναι μεν είναι θεμελιώδης η δημογραφική ισορροπία, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει ακόμα υπάρξει αλλοίωση της φυσιογνωμίας των κατεχομένων. Και αν τρέξουμε, ακόμα και σήμερα, σχεδόν μετά από μισό αιώνα ανεξέλεγκτου εποικισμού, μπορούμε να προλάβουμε. Φτάνει να βάλουμε νερό στο κρασί της λύσης. Αυτή η αναφορά σε ‘πρόληψη’ μοιάζει περίεργη. Ιδιαίτερα ακούγοντας τις μαρτυρίες αυτών που μεταβαίνουν στα κατεχόμενα. Αυτό που βλέπουν, όπως το περιγράφουν οι ίδιοι, είναι μια προέκταση της Τουρκίας. Δηλαδή, ενώ κάποιοι ιδεολογικά ορμώμενοι βεβαιώνουν ότι μπορούμε να προλάβουμε, η βουβή μαρτυρία της εικόνας βεβαιώνει ότι ήδη οι έποικοι έχουν συνθλίψει την τουρκοκυπριακή φυσιογνωμία, της οποίας σήμερα η επίδραση είναι πολύ περιορισμένη.

Γίνεται όμως και ένα άλλο κρισιμότατο λάθος. Λέγουν διάφοροι πολιτικοί σχολιαστές: Πολλοί από τους εποίκους έχουν ήδη αφομοιωθεί και νιώθουν Κύπριοι. Ακόμα και παιδιά εποίκων με Τουρκοκυπρίους έχουν περίπου αποκηρύξει τις ρίζες των Τούρκων γονιών τους υπέρ της κυπριακής τους ταυτότητας. Αυτό, όμως, που παραβλέπουν είναι ότι, όταν λέγω εγώ ‘είμαι Κύπριος’ δεν έχει το ίδιο εννοιολογικό περιεχόμενο με έναν έποικο που μπορεί να πει το ίδιο πράγμα. Όταν λέγω εγώ ή ένας Αρμενοκύπριος ή ένας Μαρωνίτης Κύπριος ή ο Σενέρ Λεβέντ κ.λπ. ότι είμαστε Κύπριοι, εννοούμε μια Κύπρο με μια φυσιογνωμία που διαμορφώθηκε μέσα από εκατονταετίες συνύπαρξης και αναλογικής, εκ των πραγμάτων, επίδρασης στη φυσιογνωμία του τόπου από τους Έλληνες, Τούρκους, Αρμένιους, Μαρωνίτες, Λατίνους και άλλους κατοίκους της Κύπρου. Όταν, όμως, ένας έποικος λέγει ότι είναι Κύπριος, δεν εννοεί αυτό. Εννοεί την τεχνητή, αιμοσταγή, μετα-εισβολική φυσιογνωμία των κατεχομένων που διαμορφώθηκε μετά το ’74. Εξ ου και σχεδόν όλοι στα κατεχόμενα μιλούν για συνύπαρξη πλάι πλάι και όχι σύμπηξη. Θέλουν να διατηρήσουν αυτήν την κοινωνική φυσιογνωμία που δημιουργήθηκε και προστατεύεται από τα τουρκικά όπλα. Ένα ανάλογο παράδειγμα είναι η αμερικανική επανάσταση των αγγλογενών, κυρίως, εποίκων της Αμερικής, που ήθελαν να απαλλαγούν από τον έλεγχο της μητέρας Αγγλίας. Είχαν αρχίσει να νιώθουν ως πατρίδα τους την Αμερική. Όταν, όμως, έλεγαν ότι είναι Αμερικανοί, δεν είχε καμία σχέση με αυτό που ένιωθαν όταν έλεγαν το ίδιο πράγμα οι Ινδιάνοι γηγενείς κάτοικοι της Αμερικής. Εξ ου και σήμερα η κυρίαρχη φυσιογνωμία της Αμερικής δεν έχει τίποτα να κάνει με τους Αμερικανούς Ινδιάνους, τους οποίους οι λευκοί έχουν σχεδόν εξαφανίσει ως πολιτισμική παρουσία.

Καταληκτικά. Η προστασία της φυσιογνωμίας του τόπου, στο πλαίσιο μιας λύσης, είναι μια εξαιρετικής σημασίας παράμετρος. Η παρουσία των εποίκων (μαζί με άλλους παράγοντες) απειλεί ακριβώς αυτήν τη φυσιογνωμία. Στον βαθμό που τίθεται σε κίνδυνο η μελλοντική εθνοτική επιβίωση τόσο των γηγενών Ελλήνων της Κύπρου, όσο και των υπολοίπων εθνικών ομάδων. Η έντονη επιθυμία μας για λύση, αφενός, και η τουρκική επιμονή στην παραμονή των εποίκων, αφετέρου, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μας εξωθήσει σε αποδοχή και αυτού του τετελεσμένου.

*Δικηγόρος