Κορωνοπροβληματισμοί (2)
Οι περιορισμοί στη διακίνηση επιβλήθηκαν κατά τα δέοντα. Στην αρχή με μια εθελοντική απόχρωση και στη συνέχεια πιο επιτακτικά, καθώς τα πρόστιμα αυξάνονταν. Πάντα εντός κυπριακού πλαισίου. Ενός πλαισίου που αποστρέφεται την επιβολή και προτιμά την πειθώ. Όχι από κάποια βαθιά φιλοσοφική προτίμηση προς το έλλογο κράτος αντί προς το κράτος χωροφύλακα. Απλώς διότι το κράτος χωροφύλακας υπονοεί κόστος. Πολιτικό κόστος. Και όσο πιο μεγάλη η λαϊκή αντίδραση, τόσο πιο μεγάλο το πολιτικό κόστος. Κλείνεις τα μαγαζιά; Αντιδρούν οι οικείοι μαγαζάτορες, κλείνεις τα γυμναστήρια το ίδιο. Και πάει λέγοντας. Προτιμάς, λοιπόν, αν είσαι πολιτικός με ισχυρό ένστικτο επιβίωσης, και οι δικοί μας, αλίμονο, αυτό το ένστικτο το έχουν σε μεγάλες ποσότητες, να γυρίζεις τη στρόφιγγα πολύ αργά. Παράλληλα προσπαθείς να νουθετήσεις, να πείσεις ότι κι εσύ είσαι ένα απλό θύμα των συνθηκών. Απλώς τυγχάνει να είσαι στο τιμόνι αντί στο πίσω κάθισμα.
Έτσι, λ.χ., σε αντίθεση με την Ελλάδα δεν ακυρώθηκε η παρέλαση του καρναβαλιού και οι άλλοι εορτασμοί των αποκριών. Η Ελλάδα σήμερα εγκωμιάζεται για την αμεσότητα της αντίδρασής της. Εμείς επιβάλαμε τους περιορισμούς σιγά-σιγά. Όταν πια ο κόσμος κατάλαβε ότι άλλη επιλογή από το κλείσιμο σήμαινε απώλεια ζωών.
Το πρόβλημα καμιά φορά με τέτοιες αποφάσεις είναι ότι ο άρχων πολιτικός δεν μπορεί να παρουσιάσει το αντιπαράδειγμα. Δηλαδή τι θα γινόταν αν έπαιρνε κάπως πιο έγκαιρα τα μέτρα, αν απαγορεύονταν πιο γρήγορα ο συγκεντρώσεις, οι πτήσεις, αν έκλεινε το καρναβάλι. Μέσα στον ορυμαγδό των επικρίσεων που θα ακολουθούσαν θα έπρεπε ο πολιτικός να πείσει ότι παίρνοντας τα μέτρα προληπτικά θα υπήρχαν λιγότεροι νεκροί στο τέλος της διαδρομής και πιο γρήγορα θα συνερχόταν η οικονομία. Αυτό όμως δεν είναι εύκολο, γιατί οι αρνητικές συνέπειες είναι θεωρητικές. Δεν έχουν υλοποιηθεί ακόμη. Έτσι, αναγκαστικά αφήνουμε το πράμα να τρέξει λίγο περισσότερο, για να πάρει μια γεύση του κινδύνου ο κόσμος και να αποδεχθεί τους περιορισμούς.
Στην προκειμένη περίπτωση, εκεί που η Κυβέρνηση έπεσε έξω, είναι στο κλείσιμο των οδοφραγμάτων. Αυτό ήταν όντως ένα μέτρο που εκ των υστέρων φάνηκε ορθό, αλλά τότε οι προβλεπόμενοι διαφωνούντες αντέδρασαν έντονα (ενίοτε και βίαια). Συνεπικουρούμενοι μάλιστα από τους εκπροσώπους του ΟΗΕ στην Κύπρο, οι οποίοι επενέβησαν ανεπίτρεπτα σε ένα ζήτημα δημόσιας υγείας. Θυμάται κανείς τις αντιδράσεις του τύπου «ο κορωνοϊός περνά και από τα χωράφια» και άλλα παρόμοια, τα οποία στην πορεία αποσύρθηκαν κακήν-κακώς. Η Κυβέρνηση, μετά τις αντιδράσεις, έδειξε να διστάζει μεταθέτοντας την απόφαση για το κλείσιμο από τριήμερο σε τριήμερο. Κάτι που σαφώς έδειχνε αναποφασιστικότητα. Στο παρόν κείμενο δεν ενδιαφέρουν οι πολιτικές πτυχές. Απλώς το ζήτημα της άσκησης αποφασιστικής προληπτικής πολιτικής.
Η αντιμετώπιση κρίσης τύπου κορωνοϊού δοκιμάζει τα ανακλαστικά οποιασδήποτε διοίκησης. Κατά πρώτον είναι η αναγκαστική απαγκίστρωση της πολιτικής προσοχής από τα καθημερινά και η εστίαση σε έναν «εχθρό» απρόβλεπτο, που ούτε φαίνεται, ούτε ακούγεται. Αυτό από μόνο του είναι δύσκολο. Και τολμώ να πω ότι για μας εδώ στην Κύπρο αυτό είναι ιδιαζόντως δύσκολο λόγω παραδοσιακής επικέντρωσης στα τρέχοντα, και τα συνήθη.
Κατά δεύτερον, μια τέτοια κρίση δοκιμάζει και τον μακρόπνοο σχεδιασμό μιας κυβέρνησης. Έχει η Κυβέρνηση σχέδιο Β και ει δυνατόν και Γ; Έχει συγκεντρώσει αποθέματα (λ.χ. μάσκες, συσκευές οξυγόνου, ιατρικό εξοπλισμό, υποδομή) για ν’ αντεπεξέλθει; Εδώ και πάλι χωλαίνει το κυπριακό σύστημα. Ο προγραμματισμός δεν είναι το ισχυρό μας σημείο. Για τον απλούστατο λόγο ότι το ενδεχόμενο πολιτικό όφελος από τέτοια προετοιμασία είναι μεμακρυσμένο και θεωρητικό. Πόσες είναι οι πιθανότητες να κτυπήσει τέτοιος μεταδοτικός ιός σε μια προεδρική θητεία; Και αφού οι πιθανότητες είναι απειροελάχιστες γιατί να μην ξοδέψει η κυβέρνηση σε κάτι που είναι χειροπιαστό και θα αποφέρει μετά βεβαιότητας πολιτικά οφέλη;
Αν υπήρξε αργοπορία στην αντίδραση ποιο είναι το κόστος; Το κόστος βέβαια μετριέται σε ζωές, στην επιβάρυνση του συστήματος υγείας, στη δαπανηρή έκτακτη παραγγελία ιατρικού εξοπλισμού και τέλος αργοπορία στην οικονομική ανασύνταξη. Αυτό το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό και ενδέχεται, έτσι και αλλιώς, να καταβληθεί βαρύ τίμημα. Διότι είμαστε πολύ κοντά στη θερινή τουριστική περίοδο. Αν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία αν έχει καταπολεμηθεί ο ιός στην Κύπρο (για ό,τι σημαίνει αυτό), οπωσδήποτε θα το πληρώσει ο τουρισμός, μιας και οι λιγοστοί τουρίστες θα γυρευτούν αλλού. Και η Ελλάδα έχει το ίδιο ζήτημα. Λόγω κάποιας πιο πρώιμης αντίδρασης, όμως, ίσως έχει κερδίσει εύσημα που θα την βοηθήσουν να επωφεληθεί κατά προτεραιότητα. Λιγότερο η Κύπρος.
Αυτά τα λίγα. Καταληκτικά όμως αξίζει να αναφερθεί το εξής, για να μη θεωρηθεί το κείμενο υπερβολικά μεμψίμοιρο. Λαμβάνοντας υπόψη τις ορίζουσες του κυπριακού πολιτικού συστήματος, η Κυβέρνηση κινήθηκε αρκετά γρήγορα. Ορισμένες κινήσεις της (όπως το κλείσιμο των οδοφραγμάτων) ήταν τολμηρές. Αν υπήρχε περισσότερος προγραμματισμός και λίγη περισσότερη νοοτροπία πρόληψης, τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν ακόμη καλύτερα. Και γι’ αυτά όμως δεν ευθύνεται ειδικώς η παρούσα Κυβέρνηση.
*Δικηγόρος
