Πρωταθλήτρια στις καισαρικές η Κύπρος

H Κύπρος, από το 2010, συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών που σε παγκόσμια κλίμακα βρίσκονται πολύ υψηλά στη διενέργεια καισαρικών τομών. Τα τελευταία επίσημα στοιχεία μάλιστα αναφέρουν πως οι καισαρικές τομές στη χώρα μας έφτασαν το 61% στο σύνολο των γεννήσεων, την ώρα που το αποδεκτό όριο που θέτει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είναι μέχρι 10%-15% και ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ξεπερνά το 30%. Το πρόβλημα, όπως καταδεικνύουν και τα στοιχεία που παρουσιάζουμε στο ρεπορτάζ, χρονολογείται. Δεν είναι καινούργιο. Γι’ αυτό και στο παρελθόν λήφθηκαν αποφάσεις για αντιμετώπισή του, οι οποίες όμως δεν εφαρμόστηκαν ακόμη. Όπως, για παράδειγμα, η ανάπτυξη Εθνικής Στρατηγικής για προώθηση του φυσιολογικού τοκετού στην Κύπρο, που «πάγωσε» λόγω πανδημίας. Τώρα, όμως, όπως πληροφορούμαστε, το ζήτημα επανήλθε στην ατζέντα του Υπουργείου Υγείας, που σκοπό έχει να προχωρήσει τις διαδικασίες, ώστε να ετοιμαστεί η Εθνική Στρατηγική.

Οι αριθμοί καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύει το Υπουργείο Υγείας, από το 2015 μέχρι και το 2020 ο αριθμός των καισαρικών τομών στη χώρα μας καταγράφει αυξητική πορεία.

Το γράφημα που δημοσιεύουμε δείχνει τα ποσοστά φυσιολογικού τοκετού, με ή χωρίς κολπικό όργανο, και τα ποσοστά καισαρικών τομών, προγραμματισμένων ή επειγουσών για τα έτη 2015-2020. Το ποσοστό των καισαρικών τομών στην Κύπρο το έτος 2020 είναι μεταξύ των υψηλότερων στον κόσμο, που φτάνει το 55,9%, από 53,1% που ήταν το 2019. Το ποσοστό των μωρών που γεννήθηκαν με προγραμματισμένη καισαρική τομή ήταν 38,2%, ενώ της επείγουσας καισαρικής τομής ήταν 17,7%. Το ποσοστό των καισαρικών τομών είναι πολύ υψηλό σε σχέση με το ποσοστό των ευρωπαϊκών χωρών, καθώς και σε σύγκριση με τα ποσοστά του Κόσμου.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), στην ιστοσελίδα του αναφέρει ότι το «ιδανικό ποσοστό» για καισαρική τομή είναι μεταξύ 10% και 15%, και αυτή η καισαρική τομή πρέπει να γίνεται μόνον όταν είναι ιατρικά απαραίτητο, δηλαδή όταν ο κολπικός (φυσιολογικός) τοκετός είναι επικίνδυνος για τη μητέρα ή το μωρό. Η Euro-Peristat κατέτασσε πρώτη την Κύπρο για το έτος 2015 με ποσοστό καισαρικής τομής 56,9% (40,5% προαιρετικά και 16,4% έκτακτης ανάγκης). Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) κατατάσσει την Τουρκία πρώτη με 544 καισαρικές ανά 1.000 γεννήσεις, ενώ η Κύπρος για το έτος 2019 κατέγραψε 532 καισαρικές ανά 1.000 γεννήσεις (δεν είμαστε μέλος αυτού του οργανισμού). Το 2020 η Κύπρος έφτασε τις 559 καισαρικές ανά 1.000 γεννήσεις.

Όσον αφορά διάγραμμα που δημοσιεύουμε για το έτος 2015, έγιναν 9.425 γέννες, εκ των οποίων οι 3.714 ήταν με φυσιολογικό τοκετό χωρίς χρήση εργαλείων, ενώ 350 ήταν με φυσιολογικό τοκετό με χρήση εργαλείων. Οι καισαρικές ήταν 5.358, εκ των οποίων οι 1.542 ήταν επείγουσες καισαρικές, ενώ οι 3.816 ήταν προγραμματισμένες καισαρικές. Για το έτος 2016 έγιναν 9.722 γέννες, από τις οποίες οι 3.990 ήταν με φυσιολογικό τοκετό χωρίς χρήση εργαλείων, ενώ οι 353 ήταν με φυσιολογικό τοκετό με χρήση εργαλείων. Οι καισαρικές ήταν 5.377, ενώ οι 1.618 ήταν επείγουσες και οι 3.759 ήταν προγραμματισμένες. Όσον αφορά το έτος 2017, έγιναν 9.496 γέννες, από τις οποίες οι 4.035 ήταν με φυσιολογικό τοκετό χωρίς χρήση εργαλείων, ενώ οι 406 ήταν με χρήση εργαλείων. Οι καισαρικές ήταν 5.055. Από αυτές, οι 1.665 ήταν επείγουσες καισαρικές, ενώ οι 3.390 ήταν προγραμματισμένες. Για το έτος 2018 έγιναν 9.436 γέννες, από τις οποίες οι 3.881 ήταν με φυσιολογικό τοκετό χωρίς χρήση εργαλείων, ενώ με χρήση εργαλείων ήταν 495. Οι μητέρες που γέννησαν με καισαρική ήταν 5.059, από αυτές οι 1.708 ήταν με επείγουσα καισαρική και οι 3.351 ήταν προγραμματισμένες. Για το έτος 2019 έγιναν 9.800 γέννες, από αυτές οι 4.075 ήταν με φυσιολογικό τοκετό χωρίς χρήση εργαλείων, ενώ οι 518 ήταν με φυσιολογικό τοκετό με χρήση εργαλείων. Όσον άφορα τις καισαρικές, έγιναν 5.207 και από αυτές οι επείγουσες ήταν 1.646, ενώ οι κατ’ επιλογήν ήταν 3.561. Το 2020 γεννήθηκαν 10.037 βρέφη, και από αυτά τα 3.860 ήταν με φυσιολογικό τοκετό χωρίς χρήση εργαλείων, ενώ 566 ήταν με χρήση εργαλείων. Με καισαρική γεννήθηκαν 5.610 βρέφη, τα 1.776 γεννήθηκαν με επείγουσα καισαρική και τα 3.834 με προγραμματισμένη.

Οι μεγαλύτερες ηλικιακά μητέρες επιλέγουν την καισαρική

Το υψηλότερο ποσοστό καισαρικών τομών για το έτος 2019 ήταν για τα μαιευτήρια της επαρχίας Λάρνακας (56,3%) και για το έτος 2020 το υψηλότερο ήταν για τα μαιευτήρια της επαρχίας Πάφου (63,4%).

Το ποσοστό των μητέρων ηλικίας κάτω των 20 ετών που γέννησαν με καισαρική τομή για το έτος 2019 ήταν 35,1%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό μητέρων ηλικίας 35 ετών και άνω ήταν 61,9%. Για το έτος 2020 και τα δύο ποσοστά ήταν αυξημένα με 43,0% και 62,7% αντίστοιχα. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει το συμπέρασμα πως όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία της μητέρας, τόσο μεγαλύτερη είναι και η πιθανότητα για καισαρική τομή.

Είναι πολύ πιθανό οι γυναίκες που είχαν προηγουμένως καισαρική τομή να κάνουν τον επόμενο τοκετό τους ξανά με καισαρική τομή. Ωστόσο, το ποσοστό φυσιολογικού κολπικού τοκετού μετά από προηγούμενη καισαρική τομή αυξήθηκε από 4,7% το έτος 2015 σε 7,5% το έτος 2019, για να πέσει ξανά στο 6% το 2020.

Σε επίπεδο ΕΕ το πρόβλημα της Κύπρου

Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα μας με τις καισαρικές τομές έφτασε πρόσφατα να συζητείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επί του θέματος τοποθετήθηκε η Ευρωπαία Επίτροπος για θέματα Υγείας, Στέλλα Κυριακίδου, απαντώντας σε ερώτημα του ευρωβουλευτή Δημήτρη Παπαδάκη για τα υψηλά ποσοστά καισαρικών τομών στην Κύπρο.

Ο κ. Παπαδάκης, στη γραπτή του ερώτηση, αναφέρει ότι οι καισαρικές τομές στην Κύπρο, το 2020, ανήλθαν στο 61% των συνολικών γεννήσεων, ενώ το αποδεκτό όριο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι μέχρι το 15%, επί του συνολικού πληθυσμού. Σημειώνεται ότι ο μέσος όρος των καισαρικών στην Ε.Ε δεν ξεπερνάει το 30%. Ο ευρωβουλευτής τόνισε πως, είναι γενικά αποδεκτό ότι με την ιατρικοποίηση του τοκετού, παρεμβαίνουμε στη φυσιολογική αλυσίδα των γεγονότων. Οποιαδήποτε μη φυσιολογική παρέμβαση, αποδυναμώνει/επηρεάζει τη μητέρα και το νεογνό, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Παράλληλα, διάφορες έρευνες έχουν καταδείξει τις επιπτώσεις, τόσο σε παθολογικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Ακόμη, επισήμανε ότι η σωστή ενημέρωση των εγκύων και η παροχή βέλτιστης ιατρικής φροντίδας, είναι επιβεβλημένες.

Λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα στοιχεία, ο κ. Παπαδάκης απηύθυνε -μεταξύ άλλων- τα πιο κάτω ερωτήματα προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

- Υπάρχει ενιαία Ευρωπαϊκή Πολιτική, η οποία θα υιοθετηθεί από τα κρατικά και ιδιωτικά νοσηλευτήρια, ώστε να επιτευχθεί η μείωση των καισαρικών τομών;

- Υπάρχει Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την προώθηση του φυσιολογικού τοκετού;

- Έχει αναληφθεί κάποια δράση για τη μείωση των αναίτιων καισαρικών τομών στις χώρες μέλη της Ε.Ε. και ειδικότερα σε αυτές όπου παρατηρούνται υψηλά ποσοστά, όπως η Κύπρος;

- Έχουν εκπονηθεί συγκεκριμένα εθνικά σχέδια δράσεων για τη μείωση των καισαρικών τομών, από τα ίδια τα κράτη μέλη της Ε.Ε.;

Στην απάντησή της, η κ. Κυριακίδου αναφέρει ότι η Επιτροπή έχει δεσμευτεί για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και των ειδικών στόχων τους. Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος 3 αποσκοπεί στη διασφάλιση της καλής υγείας και στην προώθηση της ευημερίας για όλους, σε όλες τις ηλικίες, διασφαλίζοντας την καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγειονομικής περίθαλψης, μεταξύ άλλων για τον οικογενειακό προγραμματισμό, την ενημέρωση και την εκπαίδευση, και την ενσωμάτωση της αναπαραγωγικής υγείας στις εθνικές στρατηγικές και τα προγράμματα.

Συνεχίζει, ωστόσο, λέγοντας ότι η Επιτροπή είναι ενήμερη για τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σχετικά με τις μη κλινικές παρεμβάσεις για τη μείωση των μη αναγκαίων καισαρικών τομών, αλλά ο καθορισμός της πολιτικής για την υγεία, η οργάνωση και η παροχή υγειονομικών υπηρεσιών και ιατρικής περίθαλψης αποτελούν αρμοδιότητα των κρατών μελών. Οι δράσεις της Επιτροπής συμπληρώνουν τις εθνικές πολιτικές, ενθαρρύνουν τη συνεργασία, στηρίζουν τα κράτη μέλη στην εφαρμογή των πολιτικών τους για την υγεία και διευκολύνουν τις ανταλλαγές ορθών πρακτικών, ιδίως μέσω της συντονιστικής ομάδας για την προαγωγή της υγείας, την πρόληψη των νόσων και τη διαχείριση των μη μεταδοτικών νοσημάτων.

Η προσπάθεια για ανάπτυξη Εθνικής Στρατηγικής για προώθηση του φυσιολογικού τοκετού στην Κύπρο ξεκίνησε το 2018, «πάγωσε» προ διετίας λόγω πανδημίας και τώρα, όμως, όπως πληροφορούμαστε, το ζήτημα επανήλθε ψηλά στην ατζέντα του Υπουργείου Υγείας

Στα σκαριά η Εθνική Στρατηγική κατά των καισαρικών

Σε τοπικό επίπεδο, η Κυβέρνηση από το 2018 ξεκίνησε μία προσπάθεια για ανάπτυξη της Εθνικής Στρατηγικής για προώθηση του φυσιολογικού τοκετού, η οποία, όμως, ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για τη Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία των νέων 2018-2025, ανάμεσα στους στόχους και τις προτεινόμενες ενέργειες υλοποίησής της, περιλαμβάνεται και η Ανάπτυξη Εθνικής Στρατηγικής για την προώθηση του φυσιολογικού τοκετού στην Κύπρο, για την οποία αρμόδιος φορέας είναι το Υπουργείο Υγείας.

Για τον σκοπό αυτό, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, προ διετίας συστάθηκε μία Επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν πέραν του ιδίου του Υπουργείου, η Μονάδα Παρακολούθησης Υγείας, οι νοσηλευτικές Υπηρεσίες και ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Νοσηλευτών και Μαιών (ΠΑΣΥΝΜ), οι Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας, ο ΟΑΥ, η Γυναικολογική και Μαιευτική Εταιρεία Κύπρου, η Εταιρεία Περιγεννητικής Ιατρικής, η Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου και η Ομοσπονδία Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου (ΟΣΑΚ). Οι εργασίες της Επιτροπής δεν προχώρησαν λόγω της πανδημίας. Το θέμα πήρε μπρος ξανά, όταν την περασμένη εβδομάδα η Επιτροπή παρακάθισε σε σύσκεψη με σκοπό να προχωρήσει η διαδικασία και να ετοιμαστεί η Εθνική Στρατηγική.

Στόχος είναι, μέσα από τη Στρατηγική να προωθηθεί η υιοθέτηση και υλοποίηση δράσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος των αυξημένων ποσοστών καισαρικών τομών και η προώθηση του φυσικού τοκετού στη χώρα μας.

Σύμφωνα με ενημέρωση που τύχαμε από το Υπουργείο Υγείας, η προώθηση ετοιμασίας της Στρατηγικής θα γίνει παράλληλα με:

α) Την προώθηση δράσεων για ενημέρωση/ ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας αλλά και του πληθυσμού. Θα καταβληθεί προσπάθεια για τη βέλτιστη αξιοποίηση της ενημέρωσης που είναι διαθέσιμη στην πλατφόρμα του προγράμματος Baby Buddy. Η πληροφόρηση αυτή στη συνέχεια θα προωθηθεί προς τους επαγγελματικούς Συλλόγους των εμπλεκομένων (Γυναικολόγων, Παιδιάτρων και Μαιών) για κατάλληλη χρήση.

β) Την προώθηση της ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας για την αξιοποίηση σχετικών Πρωτοκόλλων που αφορούν στην προώθηση του φυσιολογικού τοκετού.

γ) Και τέλος, εάν κριθεί απαραίτητο, θα ετοιμαστεί και νέο ενημερωτικό υλικό για ενίσχυση της προσπάθειας.

Οι κίνδυνοι της καισαρικής τομής

Ο πρόεδρος της Παγκύπριας Γυναικολογικής Μαιευτικής Εταιρείας, Δρ Γαβριήλ Καλακουτής, μίλησε στη «Σημερινή» για τα υψηλά ποσοστά καισαρικών τομών στη χώρα μας.

Αρχικά ανέφερε ότι «είμαστε πρώτοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση με υψηλά ποσοστά καισαρικών τομών, αλλά όχι παγκοσμίως. Σε παγκόσμια κλίμακα την πρωτιά κατέχουν χώρες της Λατινικής Αμερικής και η Τουρκία, ενώ η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν περίπου τα ίδια ποσοστά».

Ο Δρ Καλακουτής σχολίασε πως «υπάρχει ένα παγκόσμιο φαινόμενο όπου αυξήθηκαν οι καισαρικές, με αποτέλεσμα το 15% που αναφέρει ο ΠΟΥ να μην εφαρμόζεται και να έχει φτάσει στο 30% σε χώρες όπως η Αγγλία και οι ΗΠΑ. Αυτές οι αυξήσεις είναι δικαιολογημένες αλλά όχι στα ποσοστά της Κύπρου, που είναι 60-65%».

Κατά τον Δρα Καλακουτή υπάρχει μια αύξηση που είναι δικαιολογημένη στις εγκυμονούσες αλλά και στους ιατρούς. Οι δικαιολογημένες αιτίες από πλευράς εγκύων είναι η τεκνοποίηση σε μεγαλύτερη ηλικία άνω των 30 ετών, που είναι ένας παράγοντας που αυξάνει την πιθανότητα της καισαρικής τομής. Ενώ είναι και αρκετές οι γυναίκες που θα κάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση που χρειάζεται πολύς καιρός για τεκνοποίηση. Ακόμη ένας λόγος για τον οποίο αυξήθηκαν οι καισαρικές είναι η επιθυμία των γυναικών, έστω κι αν δεν υπάρχει κάποιος ιατρικός λόγος, να έχουν το δικαίωμα λόγω φόβου τοκετού να ζητήσουν την καισαρική τομή. Άλλη αίτια είναι -από γυναικολόγο- για ενδείξεις από το παρελθόν από ισχιακή προβολή, δηλαδή όταν το βρέφος γεννιέται με τον ποπό. Πριν μπορούσες να κάνεις κολπικό τοκετό, ενώ τώρα σχεδόν όλοι κάνουν καισαρική τομή γιατί είναι πάρα πολλοί οι κίνδυνοι. Από την άλλη, μη δικαιολογημένοι λόγοι είναι η ευκολία της γυναίκας και του γυναικολόγου, γιατί έχεις συγκεκριμένη ώρα τοκετού και διάρκεια.

Για το οικονομικό κομμάτι ο Δρ Καλακουτής σχολιάζει ότι «το οικονομικό κίνητρο για τον γυναικολόγο δεν είναι τόσο σημαντικό όσο η ευκολία και η ασφάλεια που νιώθει ο γυναικολόγος».

«Ως Παγκύπρια Γυναικολογική Μαιευτική Εταιρία έχουμε εισηγηθεί προς τον ΟΑΥ να αυξηθούν οι αμοιβές των γυναικολόγων στους φυσιολογικούς τοκετούς, αλλά δεν αποδέχτηκαν. Ο ΟΑΥ συμφώνησε πως πρέπει να αμείβονται περισσότερο για φυσιολογικό τοκετό παρά για καισαρική, αλλά εισηγήθηκε πως πρέπει να μειωθούν οι αμοιβές για καισαρικές, κάτι το οποίο δεν το αποδεχτήκαμε εμείς. Κι αυτό γιατί όταν υπάρχει ανάγκη για μια επείγουσα καισαρική τομή πρόκειται για μια επικίνδυνη επέμβαση και θα ήταν τιμωρητικό για τους γιατρούς που κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Άρα, δεν πρέπει να μειωθεί. Αντί αυτού είπαμε ότι μπορεί να αμείβονται περισσότερο οι γυναικολόγοι αν κάνουν φυσιολογικό τοκετό μετά από προηγούμενη καισαρική τομή. Αυτό είναι κάτι που θα μειώσει τις καισαρικές. Αλλά και πάλι δεν το αποδέχθηκε ο ΟΑΥ», είπε.

Συμπλήρωσε πως πλέον υπάρχει και η αμυντική στάση των ιατρών, που αρκετοί γυναικολόγοι για να ελαχιστοποιήσουν τις πιθανότητες για αγωγή από ιατρική αμέλεια, προτιμούν να καταλήξουν σε καισαρική τομή. Όπως είπε ο Δρ Καλακουτής, τώρα γίνονται πολλές αγωγές εναντίον γυναικολόγων για ιατρική αμέλεια στον τοκετό. Μάλιστα, υπάρχει περίπτωση στην Κύπρο όπου ζητούν αποζημίωση ύψους €1.200.000.

Όπως σχολίασε, υπάρχουν ανησυχίες για τα πολύ υψηλά ποσοστά γεννήσεων με καισαρικές στην Κύπρο, γιατί «μακροπρόθεσμες επιπλοκές πολλών καισαρικών είναι σε επόμενες εγκυμοσύνες να εμφυτεύεται ο πλακούντας χαμηλά ή να εμφυτευτεί το ταίρι, ο πλακούντας, παθολογικά, που μπορεί να προκαλέσει εσωτερική αιμορραγία, στην έγκυο που είναι αρκετά επικίνδυνο». Εξήγησε πως «αυτή είναι μια από τις επιπλοκές των πολλών καισαρικών. Το άλλο είναι πως στις καισαρικές υπάρχει παραπάνω μητρική θνησιμότητα. Παρόλο που οι περισσότερες είναι ασφαλείς, υπάρχει ο κίνδυνος η γυναίκα να πάθει θρόμβωση μετά την καισαρική, πνευμονική εμβολή που να προκαλέσει θάνατο, ή να αιμορραγήσει πολύ σοβαρά ή ακόμη και να μολυνθεί».

Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο φυσιολογικός τοκετός είναι ο πιο ασφαλής τρόπος, γιατί η μητρική θνησιμότητα είναι τέσσερεις φορές πιο πολλή στην καισαρική. Γι’ αυτό παροτρύνουμε να γίνονται φυσιολογικοί τοκετοί».

Όσον αφορά τις προσπάθειες του Υπουργείου Υγείας για δημιουργία της Εθνικής Στρατηγικής για προώθηση του φυσιολογικού τοκετού στην Κύπρο, επισήμανε πως πριν από τον κορωνοϊό το Υπουργείο άρχισε μια καμπάνια για ενημέρωση και προώθηση του φυσιολογικού τοκετού, αλλά λόγω της πανδημίας παραμελήθηκε. Αλλά τώρα άρχισε πάλι. «Είχαμε μία συνάντηση τον περασμένο μήνα, για να ξαναρχίσει η καμπάνια και η Εθνική Στρατηγική για προώθηση του φυσιολογικού τοκετού και μείωση των καισαρικών τομών».

«Το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο και πολυσύνθετο. Αρχίζει από τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα λύκεια, όπου πρέπει να γίνει κάποια ενότητα για φυσιολογικό τοκετό, ώστε να είναι ενήμερες οι μέλλουσες μητέρες ότι ο φυσιολογικός τοκετός είναι καλύτερος. Από πλευράς Υπουργείου, να κάνει μία καμπάνια για φυσιολογικό τοκετό, οι σύνδεσμοι εγκύων, όπως ο Birth Forward και οι μαίες να λάβουν μέρος κι εκείνες στην ενημέρωση. Τα ποσοστά θα μειωθούν μετά την ενημέρωση του κοινού», κατέληξε.