«Η πανδημία είναι ακόμα εδώ»

Η πανδημία του κορωνοϊού φαίνεται πως δεν θα μας αποχαιρετήσει όσο σύντομα θα θέλαμε, με τους ειδικούς να συμφωνούν πως ο αόρατος αυτός εχθρός μπορεί να περιοριστεί μέσα από την ατομική ευθύνη.

Η επιδημιολογική εικόνα του νησιού είναι αισθητά καλύτερη απ’ ό,τι έχουμε δει μέσα σε αυτά τα δυόμισι χρόνια, ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως δεν θα εισβάλει στην κοινότητα ένα ακόμα κύμα.

Ποια θα είναι η πορεία της πανδημίας, πότε και εάν θα αποχαιρετήσουμε τον κορωνοϊό, αλλά και τι να αναμένουμε από τα νέα εμβόλια, απαντούν στη «Σ» τέσσερεις από τους επιδημιολόγους που στάθηκαν στην πρώτη γραμμή στον αγώνα για τον περιορισμό της πανδημίας.

Πώς θα αποτιμούσατε την εξέλιξη της πανδημίας τους καλοκαιρινούς μήνες; Η εικόνα δικαιολογεί τις χαλαρώσεις;

Ποια είναι η εκτίμησή σας για την πορεία της πανδημίας τον χειμώνα; Να περιμένουμε κι άλλο κύμα με νέες μεταλλάξεις;

Πότε πιστεύετε πως θα μπει οριστικό τέλος στην πανδημία και θα περάσει σ’ ενδημική φάση;

Τι να περιμένουμε από τα νέα εμβόλια; Θα είναι υποχρεωτικά;

«Είναι νωρίς να μιλάμε για ενδημική φάση»

ΔΡ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΙΟΥΤΗΣ - Μέλος Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής (ΣΕΕ), Επίκουρος Καθηγητής, Παθολογία & Πρόληψη και Έλεγχος Λοιμώξεων στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

1) Οι όποιες αποφάσεις λαμβάνονται, προέρχονται από εισηγήσεις και συζητήσεις μελών της Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής (ΣΕΕ) με τους λειτουργούς του Υπουργείου Υγείας και τη Μονάδα Επιδημιολογικής Επιτήρησης, και βασίζονται σε διεθνή και στα διαθέσιμα εθνικά δεδομένα. Η πλειοψηφία της ΣΕΕ έκρινε ότι στην παρούσα φάση το πανδημικό κύμα βρίσκεται σε ύφεση και προτεραιότητα έχει η κοινωνία να παραμείνει λειτουργική, αναγνωρίζοντας ότι πλέον υπάρχει γνώση και πείρα στα ορθά και κατάλληλα μέτρα ατομικής και συλλογικής προστασίας. Συμφωνώ ότι η άρση της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας ενέχει κινδύνους, γι’ αυτό οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού έχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή νόσηση, εάν προσβληθούν με COVID-19. Ως εκ τούτου, η «ατομική ευθύνη» δεν αρκεί για την προστασία τους, αλλά χρειάζεται συνεχής και συλλογική προσπάθεια, η οποία δεν θα έπρεπε να βασίζεται σε υποχρεωτικότητα και επιβολή μέτρων, αλλά σε γνώση και βίωμα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι διανύοντας τον τρίτο χρόνο της πανδημίας, πρέπει να θεωρούμε δεδομένο ότι όλοι μας θα συνεχίσουμε να εφαρμόζουμε κάποια μέτρα, τα οποία μπορεί να μας ενοχλούν λίγο ή να προκαλούν δυσφορία, αλλά ξέρουμε ότι θα προστατεύσουν κάποιον συνάνθρωπό μας. Τέτοια απλά καθημερινά μέτρα είναι η επιλογή για χρήση μάσκας (και η σωστή χρήση της), η χρήση τεστ ειδικά εάν έχουμε συμπτώματα ή πριν βρεθούμε με άτομο υψηλού κινδύνου, ο περιορισμός όταν έχουμε συμπτώματα. Σε επίπεδο δημόσιας υγείας, βέβαια, θα πρέπει να παραμείνουν σε λειτουργία οι διαδικασίες επιτήρησης και ανάλυσης, να προσαρμόζονται στα δεδομένα και στην έρευνα, να υπάρχει σωστή επικοινωνία με την κοινωνία και τον ιατρικό κόσμο, και να εξασφαλίζεται επάρκεια και εκπαίδευση στα ιατροτεχνολογικά εργαλεία που έχουμε. Ειδικά στα σχολεία, όπου τρεις εκπαιδευτικές χρονιές έχουν πληγεί από μέτρα, θα πρέπει να στηρίξουμε την όσο το δυνατόν πιο ομαλή λειτουργία και να εφαρμόσουμε μέτρα τα οποία μειώνουν μεν την πιθανότητα μετάδοσης, χωρίς όμως να επηρεάζεται η εκπαιδευτική ημέρα (π.χ. βελτίωση συνθηκών αερισμού).

2) Η προσωπική μου άποψη είναι πως θα έπρεπε ήδη να είχαμε απεμπλακεί από τη συζήτηση του δίπτυχου «μέτρα-χαλαρώσεις» και να είχαμε εστιάσει σε συγκεκριμένες, στοχευμένες πρακτικές, όπως και σωστή και πλήρη επικοινωνία. Δυστυχώς αυτό αποτελεί ένα μάθημα για το μέλλον, καθώς τίποτα απ’ αυτά δεν καταφέραμε στον βαθμό που θα έπρεπε και τώρα ζούμε τις αντίθετες επιπτώσεις: δυσπιστία στις κυβερνήσεις, το οποίο δεν είναι και δύσκολο να συμβεί, όμως η δυσπιστία προς την επιστημονική κοινότητα και οι ακραίες στάσεις και συμπεριφορές προς ιατρούς και επιστήμονες αποτελούν φαινόμενα που υποδεικνύουν τη λανθασμένη και διαστρεβλωμένη πορεία που έχει πάρει η επικοινωνία κινδύνου και η στάση συγκεκριμένων ομάδων της κοινωνίας απέναντι στην ιατρική και επιστημονική πρόοδο. Εκτιμήσεις για την περαιτέρω πορεία της πανδημίας δεν είναι εύκολο να γίνουν, όμως έχουμε δεδομένα από τα περασμένα έτη και η παρούσα κατάσταση έχει εξελιχθεί λόγω πληθυσμιακής ανοσίας που προκύπτει από τον συνδυασμό εμβολιασμών και νόσησης, της ετοιμότητας του συστήματος υγείας, της επάρκειας σε tests & self-tests και της χρήσης και διαθεσιμότητας φαρμάκων. Άρα κι εμείς πρέπει να χρησιμοποιούμε τη γνώση που έχουμε αποκομίσει και τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας, με τον πιο ορθολογιστικό και αποτελεσματικό τρόπο. Παρόλα αυτά, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι, ο ιός όχι μόνο υπάρχει και μεταδίδεται, αλλά συνεχίζουμε να έχουμε εξάρσεις και να οδηγούν σε δυσλειτουργία σε πολλά επίπεδα της κοινωνίας. Η άρση της υποχρεωτικότητας για εργαστηριακό έλεγχο σημαίνει ότι πολλοί διαγιγνώσκονται με self-test και δεν δηλώνονται. Ως εκ τούτου, οι επιδημιολογικοί δείκτες δεν αντανακλούν απαραίτητα την πραγματικότητα και η πεποίθηση ότι το κύμα έχει σβήσει ή ότι δεν έχουμε κρούσματα, είναι ανακριβής και επιστημονικά αβάσιμη. Αυτό αναδεικνύει μία ακόμα σημαντική παράμετρο: ότι οι επιπτώσεις μίας μεταδοτικής νόσου δεν μετριούνται μόνο με τους λεγόμενους «σκληρούς» δείκτες (νοσηλείες, διασωληνώσεις, θάνατοι). Παρεμπιπτόντως οι θάνατοι παραμένουν αρκετά υψηλοί (π.χ. για τον Αύγουστο έχουν δηλωθεί τουλάχιστον 30 θάνατοι, δηλαδή ένας άνθρωπος την ημέρα), όμως φαίνεται πως, αντίθετα με τους πρώτους μήνες της πανδημίας, τους αγνοούμε ενώ έχουμε ξεπεράσει τους 1000 στη χώρα μας (δηλαδή έχουν πεθάνει λόγω COVID-19 περισσότεροι από ένα στα χίλια άτομα). Επιπλέον αυτού, το επιχείρημα ότι πρόκειται για άτομα μεγάλης ηλικίας ή με χρόνια νοσήματα αποτελεί στυγνή παραδοχή της έλλειψης συνοχής και κοινωνικής αλληλεγγύης, αγνοώντας ότι το ένα τρίτο του πληθυσμού μας ανήκει σε αυτές ακριβώς τις ομάδες. Καθώς προχωράμε, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι μία τόσο μεταδοτική νόσος οδηγεί σε επιπτώσεις που μετριούνται με άλλους δείκτες ή με δείκτες που είναι πιο δύσκολο να μετρηθούν αλλά έχουν σημασία, όπως είναι η απουσία από την εργασία, η ποιότητα ζωής μετά τη λοίμωξη, τα μακροχρόνια συμπτώματα, οι ανάγκες για αποκατάσταση, οι επιπτώσεις σε άλλες οξείες και χρόνιες καταστάσεις λόγω αδυναμίας έγκαιρης εξυπηρέτησης από το σύστημα υγείας, κ.λπ. Άρα δεν είναι μόνο πόσοι νοσηλεύονται, αλλά και πόσο διαταράσσεται η κοινωνία και πόσο επηρεάζεται η ποιότητα ζωής. Εφόσον αυτό συνεχίζεται σε σταθερή βάση, σημαίνει ότι, για την επιστημονική κοινότητα και τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας, βρισκόμαστε ακόμα σε περίοδο αυξημένων μεταδόσεων με σημαντικές προεκτάσεις στην υγεία και στην ποιότητα ζωής.

3) Είναι νωρίς για να μιλάμε για ενδημική φάση και δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι θα χαρακτηρισθεί η νόσος ως ενδημική. Το αν πρόκειται για πανδημία ή μετα-πανδημική φάση, με αυστηρά επιδημιολογικούς και γεωγραφικούς όρους, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Όπως λέμε εδώ και καιρό, εμείς οι ίδιοι καθορίζουμε τη φάση της πανδημίας, με τη συμπεριφορά μας και με τις πρακτικές δημόσιας υγείας που εφαρμόζονται και το γεγονός ότι μπορεί να αλλάξει φάση, δεν σημαίνει ότι εκλείπει η νόσος ή οι επιπτώσεις της. Αντίθετα, τα μαθήματα που μας έχει διδάξει η πανδημία και η νόσος COVID-19 θα έπρεπε να αποτελούν αφορμή για μελέτη και βελτίωση όσων γνωρίζουμε και εφαρμόζουμε στον χώρο της ιατρικής, της δημόσιας υγείας και της επιστημονικής έρευνας.

4) Τα εμβόλια αποδεδειγμένα έσωσαν ζωές και μείωσαν το φορτίο νόσου, κι αυτό συνεχίζουν και κάνουν μέχρι και σήμερα. Αυτό που δεν κατάφεραν, τουλάχιστον στον βαθμό που ελπίζαμε, και δυστυχώς οι πρώτες κλινικές δοκιμές δεν το ανέδειξαν είτε λόγω σχεδιασμού (τα κύρια καταληκτικά σημεία των μελετών ήταν σοβαρή νόσηση και θάνατος), είτε λόγω ανάδυσης νέων μεταλλάξεων, ήταν να μειώσουν τη μεταδοτικότητα σε βαθμό που να μας επιτρέψει να πούμε ότι ένα εμβολιασμένο άτομο έχει σημαντικά μικρότερη πιθανότητα να κολλήσει και να μεταδώσει. Αυτό που περιμένουμε και έχουμε ως στόχο για τα μελλοντικά εμβόλια, δεδομένης της τεχνολογικής προόδου και της στήριξης της έρευνας που παρατηρούμε, είναι δύο πράγματα: να είναι αποτελεσματικά και στη μείωση της μετάδοσης, και να καλύπτουν τα στελέχη SARS-CoV-2 ανεξαρτήτως μεταλλάξεων. Έχουμε δρόμο ακόμα, καθώς τα υπάρχοντα εμβόλια δεν φαίνεται να πληρούν τα 2 αυτά κριτήρια, γι’ αυτό θα πορευθούμε με αυτά που έχουμε, αρκεί οι διαδικασίες μελέτης και έγκρισής τους να πληρούν τα κριτήρια ασφάλειας και αποτελεσματικότητας που χρειάζεται. Σημαντικό να τονίσουμε ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά έναντι σοβαρής νόσησης για όλες τις ηλικίες, πολύ περισσότερο δε για τα άτομα υψηλού κινδύνου όπως είναι οι ηλικιωμένοι, οι ανοσοκατεσταλμένοι και τα άτομα με συγκεκριμένα χρόνια νοσήματα.

«Σε καμία φάση δεν χρειάζεται πανικός, ούτε όμως εφησυχασμός»

ΔΡ ΖΩΗ – ΔΩΡΟΘΕΑ ΠΑΝΑ – Μέλος Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής (ΣΕΕ), Λέκτορας Παιδιατρικής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου

1-2) Κατ’ αρχάς οι επιστημονικές συστάσεις μας για τη διαχείριση είναι και οφείλουν να είναι αποκλειστικά ορμώμενες από την τεκμηρίωση, η οποία εμπλουτίζεται όσο προχωράμε. Είναι επίσης σημαντικό το ότι ο πολιτικός κόσμος σε όλες τις χώρες συνεργάζεται στενά με την επιστημονική κοινότητα για τη λήψη αποφάσεων γιατί γίνεται μία σημαντική ζύμωση και συζήτηση αξιολογώντας όλες τις παραμέτρους και τη φάση της πανδημίας. Το ίδιο ισχύει και με τα εργαλεία που είναι διαθέσιμα σε κάθε φάση για την πιο αποτελεσματική διαχείριση μιας κρίσης. Η πανδημία δεν είναι ένα στατικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Συνεπώς και η λήψη αποφάσεων οφείλουμε να στηρίζεται διαχρονικά στη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας με τις ανάλογες όμως προσαρμογές και την εκάστοτε διαθεσιμότητα και αξιοποίηση των εργαλείων διαχείρισης. Όταν ξεκίνησε η πανδημία, λόγω του ότι ήταν ένα μαύρο κουτί, δεν είχαμε πρώτον, καλή γνώση των χαρακτηριστικών του πρώτου στελέχους και του βαθμού επικινδυνότητας σοβαρής νόσησης και διασποράς και δεύτερον, το ότι ήταν πανδημική κατάσταση. Τρίτον, δεν υπήρχε ανοσία στον πληθυσμό και κυρίως δεν υπήρχαν βασικά εργαλεία πρόληψης (εμβολιασμού) και θεραπείας των νοσούντων. Τέλος, κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει την πανδημική κόπωση και τις ψυχοκοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις που έχει προκαλέσει.

Για να τα συνοψίσω, η λήψη των αποφάσεων είναι η συνισταμένη της ίδιας της εξέλιξης της πανδημίας ως φυσικό φαινόμενο και της εξέλιξης της ανθρωπότητας στο να τη διαχειρίζεται με μία κανονικότητα που θα επενδύει στην ασφάλεια.

Το κοινό σημείο είναι ότι σε καμία φάση δεν χρειάζεται πανικός, ούτε όμως εφησυχασμός. Είναι σημαντικό να είμαστε σε ετοιμότητα και σε επαγρύπνηση. Είναι σημαντικό να επιδείξουμε ο καθένας ατομική υπευθυνότητα, ξέρουμε, πλέον, πώς, πότε και γιατί προφυλασσόμαστε.

Υιοθετούμε μία υγειονομική κουλτούρα και μέτρα ατομικής προστασίας όχι γιατί μας τα επιβάλλουν, αλλά γιατί γνωρίζουμε και έχουμε εμπειρία. Συνεπώς και το ερώτημα που αφορά τον χειμώνα και γενικά την εξέλιξη της πανδημίας μπορεί να απαντηθεί εν μέρει με τα παραπάνω.

4) Ο εμβολιασμός έναντι της COVID-19 είναι βασικός πυλώνας πρόληψης. Να ξεκαθαρίσουμε ότι τα παρόντα και τα προσαρμοσμένα mRNA εμβόλια είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά ώστε να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης COVID-19. Όσον αφορά τα προσαρμοσμένα εμβόλια (adapted vaccines), που φαίνεται ότι θα είναι διαθέσιμα εντός του μήνα, ονομάζονται διδύναμα (bivalent) ακριβώς διότι παρέχουν προστασία απέναντι σε δύο στελέχη του ιού, του αρχικού στελέχους και ενός στελέχους της οικογένειας Όμικρον (Β.Α.1), σε σχέση με τα προηγούμενα εμβόλια που ήταν μονοδύναμα (δηλαδή πρακτικά παρείχαν προστασία κυρίως έναντι ενός στελέχους). Αυτό που περιμένουμε είναι λόγω των παραπάνω χαρακτηριστικών τους να παρουσιάζουν πιο ευρεία προστατευτική κάλυψη (broad protection) και να διατηρούν τη βέλτιστη προστασία (optimal protection) όσο ο ιός εξελίσσεται.

Το επόμενο διάστημα θα είναι διαθέσιμα δύο προσαρμοσμένα εμβόλια της τεχνολογίας mRNA και οι συστάσεις μέχρι σήμερα και για τα δύο είναι για χορήγηση σε ηλικίες άνω των δώδεκα ετών και τουλάχιστον μετά από 3 μήνες από την προηγούμενη δόση εμβολίου. Το προφίλ ασφάλειας των εμβολίων είναι παρόμοιο σε σχέση με τα προηγούμενα mRNA εμβόλια. Όσο η τεχνολογία των εμβολίων εξελίσσεται, τόσο ευελπιστούμε να έχουμε πιο αποτελεσματικά και ασφαλή εμβόλια στη φαρέτρα μας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό πάντοτε να επικοινωνούμε με απόλυτη διαφάνεια και να προβάλλουμε ό,τι δεδομένα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας έχουμε, τόσο από τις κλινικές μελέτες της φαρμακοβιομηχανίας όσο και από μελέτες ορμώμενες από την ανεξάρτητη επιστημονική κοινότητα και αυτό προσπαθούμε και με ομάδες εργασίας στην Ευρώπη, όπως το πρόγραμμα «VACCELRATE», ώστε να δώσουμε απαντήσεις στον κόσμο σε ερωτήματα εμβολιασμού που μπορεί να συμπληρώνουν τη γνώση μας.

Όσον αφορά το ερώτημα περί υποχρεωτικότητας εμβολίων. Η αξία του εμβολιασμού ως εργαλείου πρόληψης είναι αδιαμφισβήτητη. Η Κύπρος, νομίζω, ποτέ δεν μπήκε σε διαδικασία υποχρεωτικότητας, διότι πρεσβεύουμε και επενδύουμε στο να ενημερώσουμε και να αφήσουμε πλήρη ελευθερία στον πολίτη να αποφασίσει, πάντοτε όπως είπα ζυγίζοντας τους κινδύνους και τα οφέλη. Υπάρχει ο σεβασμός της αυτοδιάθεσης και της ελευθερίας αποφάσεων. Αυτό ισχύει για όλες τις ιατρικές παρεμβάσεις. Όμως να μην ξεχνάμε ότι όλοι συμβάλλουμε σε μία υγειονομική κρίση, ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η απόφαση του καθενός δεν επηρεάζει μόνο τον εαυτό του, αλλά και τους γύρω του. Ο εμβολιασμός άρα προστατεύει εμάς, αλλά συμβάλλει και στο επίπεδο ανοσίας στην κοινότητα. Το ζητούμενο δεν είναι να επιβάλεις, αλλά να ενημερώσεις, να εκπαιδεύσεις και να έχεις ενεργούς πολίτες που κατανοούν τη σημασία του εμβολιασμού και θέλουν οι ίδιοι να εμβολιαστούν.

«Τα νέα εμβόλια θα μας βοηθήσουν ν’ αποφύγουμε τα χειροτέρα»

ΔΡ ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ - Μέλος Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής (ΣΕΕ), Καθηγητής Μοριακής Ιολογίας Πανεπιστημίου Λευκωσίας

1) Πάντοτε τα μέτρα ήταν βασισμένα στην επιδημιολογική εικόνα της στιγμής, κοιτάζοντας δυο καθοριστικούς δείκτες - τις νοσηλείες και πρωτίστως τον αριθμό των διασωληνωμένων. Ο αριθμός των κρουσμάτων όπως έχουν ανακοινωθεί αυτήν την εβδομάδα είναι στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και μήνες. Επομένως ήταν αδιανόητο να συνεχίσουν κάποια από τα μέτρα. Το έκτο κύμα την καλοκαιρινή περίοδο δεν έφθασε την κορύφωση του προηγούμενου, και αυτό λόγω της εμβολιαστικής κάλυψης και λόγω της ζέστης και της χρήσης των εξωτερικών χώρων.

2) Αναμένουμε ένα νέο κύμα/έξαρση τον χειμώνα. Κατά πόσον αυτό θα οφείλεται σε ένα νέο στέλεχος δεν μπορούμε να πούμε στο παρόν στάδιο. Αλλά η διατήρηση της εμβολιαστικής κάλυψης με τα νέα επικαιροποιημένα εμβόλια σε υψηλά επίπεδα θα μας βοηθήσει να αποφύγουμε τα χειρότερα.

3) Αυτό δεν μπορεί κάνεις να το προβλέψει με ακρίβεια. Θεωρώ ότι προς τα εκεί πάμε.

4) Επειδή αντιμετωπίζουν και την Όμικρον και τις υπο-παραλλαγές της, αναμένουμε ότι θα αποτρέπουν σε μεγάλο βαθμό και τη μόλυνση. Θα συνεχίσουν να αποτρέπουν τις βαριές νοσηλείες και έτσι τα συστήματα υγείας δεν θα πιέζονται όπως στο παρελθόν.

«Δεν αναμένεται κύμα με το στέλεχος ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ στην Κύπρο»

ΔΡ ΛΕΟΝΤΙΟΣ ΚΩΣΤΡΙΚΗΣ - Καθηγητής Τμήματος Βιολογικών Επιστημών Πανεπιστημίου Κύπρου

1) Στη χώρα μας και καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας βρίσκεται σε εφαρμογή μια σημαντική προοπτική μελέτη, η οποία εξετάζει τη γενετική και επιδημιολογική εξέλιξη της λοίμωξης SARS-CoV-2 στη Κύπρο. Συγκεκριμένα, η μελέτη αυτή γίνεται σε συνεργασία του Εργαστηρίου Μοριακής Ιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΠΚ) και του Υπουργείου Υγείας, το οποίο συντονίζει τη συλλογή και αλληλούχιση των δειγμάτων SARS-CoV-2 (100-200 δείγματα εβδομαδιαίως), που απομονώνονται από άτομα που έχουν διαγνωστεί θετικά στον ιό. Οι γενετικές αλληλουχίες των ιών αναλύονται ενδελεχώς από επιστήμονες του ΠΚ (Διδακτορικός φοιτητής Αντρέας Χρυσοστόμου με επικεφαλής τον Καθηγητή Λεόντιο Κωστρίκη) και του Πανεπιστημίου Leuven του Βελγίου (Δρ Bram Vrancken και Καθηγητή Philippe Lemey). Τα μέχρι στιγμής περιληπτικά αποτελέσματα της μελέτης παρουσιάζονται στο γράφημα 1. Τα βασικά αποτελέσματα δείχνουν ότι στη χώρα μας από τον Μάρτιο 2020 μέχρι και τον Αύγουστο 2022 είχαμε έξι διακριτά επιδημιολογικά κύματα. Όλα τα κύματα είναι ταυτισμένα με συγκεκριμένα και διαφορετικά εξελικτικά γενετικά στελέχη του ιού SARS-CoV-2. Επιπλέον, με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης, η έλευση των επιδημιολογικών κυμάτων δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με τη χειμερινή περίοδο. Το τελευταίο (έκτο) επιδημιολογικό κύμα ξεκίνησε τον Μάιο και τέλειωσε τον Αύγουστο του 2022 και έχει προκληθεί κυρίως από το στέλεχος ΟΜΙΚΡΟΝ 5 (συμπεριλαμβανομένων κυρίως των στελεχών ΟΜΙΚΡΟΝ 5.1 & ΟΜΙΚΡΟΝ 5.2). Βάσει αυτών των αποτελεσμάτων, είμαστε της άποψης ότι οι χαλαρώσεις των μέτρων που έχουν αποφασιστεί πρόσφατα από την Πολιτεία είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1

Τα έξι επιδημιολογικά κύματα που είχαμε στην Κύπρο από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Αύγουστο του 2022.

2) Καινούργια επιδημιολογικά κύματα θα δημιουργηθούν εάν εμφανιστούν νέα γενετικά στελέχη με διαφορετικό γενετικό και ανοσολογικό προφίλ, τα οποία είναι πιο μεταδοτικά από τα προηγούμενα που πέρασαν από την Κύπρο. Σκοπός αυτής συνεχιζόμενης μελέτης είναι η επιτήρηση της εισδοχής νέων στελεχών στη χώρα σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, ώστε να δοθεί εύλογη χρονική περίοδος στην Πολιτεία να προστατεύσει καλύτερα τους πολίτες.

Το διάγραμμα 2 δείχνει πώς ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 έχει εξελιχθεί για να δημιουργήσει πολλές σχετικές παραλλαγές. Μια από τις πιο πρόσφατες είναι η ΒΑ.2.295 ή «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ» στην ίδια γενεαλογική «οικογένεια» με τη ΒΑ.4 (ΟΜΙΚΡΟΝ 4) και ΒΑ.5 (ΟΜΙΚΡΟΝ 5). Με κόκκινα σύννεφα φαίνονται τα στελέχη που πέρασαν και δημιούργησαν επιδημιολογικά κύματα στην Κύπρο.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2

Τα στελέχη που πέρασαν και δημιούργησαν επιδημιολογικά κύματα στη Κύπρο.

3) Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν στελέχη του ιού SARS-CoV-2 που κυκλοφορούν σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και παρακολουθούνται από αμερικανικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς επιστημονικές οντότητες. Το πιο γνωστό στέλεχος αυτήν την περίοδο που κυκλοφορεί στον κόσμο (κυρίως στην Ινδία) είναι το ΒΑ.2.75, γνωστό ως «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ». Ωστόσο μια σειρά από έγκριτες διεθνείς επιστημονικές μελέτες υποδηλώνουν ότι τα στελέχη «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ» και ΟΜΙΚΡΟΝ 5 (συμπεριλαμβανομένων των υποστελεχών 5.1 & 5.2) έχουν παρόμοιες «ικανότητες» να αποφεύγουν την ανοσία που παρέχεται από τη μόλυνση και τον εμβολιασμό. Μέχρι στιγμής, το στέλεχος «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ» έχει ανιχνευθεί σε σχετικά χαμηλά ποσοστά εκτός Ινδίας, σε χώρες συμπεριλαμβανομένων της Ιαπωνίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, που βρίσκονται, που περνούν ή έχουν περάσει από επιδημιολογικό κύμα με στελέχη ΟΜΙΚΡΟΝ 5. Αυτό υποδηλώνει ότι το στέλεχος ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ δεν μπορεί να δημιουργήσει κύματα εκτός της Ινδίας εφόσον η πληθυσμιακή ανοσία με το στέλεχος ΟΜΙΚΡΟΝ 5 είναι υψηλή και πριν το συγκεκριμένο στέλεχος («ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ») δημιουργήσει επιπλέον μεταλλάξεις. Τονίζεται ότι η Κύπρος μόλις πέρασε το έκτο κύμα, το οποίο έχει προκληθεί κυρίως από τα στελέχη ΟΜΙΚΡΟΝ 5.1 & ΟΜΙΚΡΟΝ 5.2. Επομένως, είμαστε της άποψης ότι αφού η χώρα μας έχει μόλις περάσει το κύμα με το στέλεχος ΟΜΙΚΡΟΝ 5, δεν αναμένεται να περάσει μια σημαντική λοίμωξη (κύμα) με το στέλεχος «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ». Η εξέλιξη των γενετικών στελεχών φαίνεται στο Διάγραμμα 2.

4) Τα νέα ενισχυτικά mRNA εμβόλια των εταιρειών Pfizer και Moderna αποτελούν βελτιωμένες εκδόσεις των αρχικών εμβολίων κατά της COVID-19 που κυκλοφόρησαν στη χώρα μας στις αρχές του 2021. Η βασική διαφορά τους είναι ότι τα νέα εμβόλια περιέχουν mRNA της πρωτεΐνης ακίδας τόσο του αρχικού στελέχους του SARS-CoV-2 όσο και στελεχών της «γενετικής οικογένειας» ΟΜΙΚΡΟΝ (ΟΜΙΚΡΟΝ 1, 4 και 5). Από τις αρχές Μαΐου 2022, τα στελέχη ΟΜΙΚΡΟΝ 5 (90%) και ΟΜΙΚΡΟΝ 4 (10%) κυριαρχούν στη χώρα μας (βλέπε έκτο κύμα του Διαγράμματος 1). Προς το παρόν δεν υπάρχουν δημοσιευμένα επιστημονικά άρθρα μεγάλων κλινικών μελετών σε ανθρώπους σχετικά με την αποτελεσματικότητα των νέων εμβολίων σε ό,τι αφορά την πρόληψη των επαναλοιμώξεων και την αξιολόγηση της μακροπρόθεσμης ανοσολογικής προστασίας. Σε μερικές μικρές κλινικές μελέτες από τις κατασκευάστριες εταιρείες, διαπιστώθηκε ότι η έκδοση του νέου εμβολίου που περιέχει το αρχικό στέλεχος αρχικού ιού και του στελέχους ΟΜΙΚΡΟΝ 1, δημιούργησε ισχυρή ανοσολογική απόκριση και παρείχε μεγαλύτερη προστασία τόσο από το αρχικό στέλεχος όσο και από το στέλεχος ΟΜΙΚΡΟΝ 1 και σε χαμηλότερη απόκριση από τα νεότερα στελέχη ΟΜΙΚΡΟΝ 4 και ΟΜΙΚΡΟΝ 5. Με βάση τα διαθέσιμα αποτελέσματα από τα προηγούμενα εμβόλια, είναι πιθανό ότι θα συνεχίσουν να προσφέρουν ισχυρή προστασία από σοβαρή λοίμωξη που μπορεί να οδηγήσει σε νοσηλεία ή θάνατο. Αλλά το αν θα προστατεύουν από τη μετάδοση του ιού (επαναμόλυνση και πρωτογενή λοίμωξη) είναι κάτι που μένει να διαφανεί σε μεγάλες κλινικές μελέτες και στην πράξη. Αυτό που είναι ευρέως γνωστό είναι ότι αν ο πληθυσμός κατέχει υψηλά επίπεδα ανοσίας με εμβολιασμό θα είναι σε καλύτερη θέση να αποτρέπει την εξέλιξη της νόσου, που θα οδηγήσει σε μείωση νοσηλειών, θανάτων και θα μειώσει την πιθανότητα για νέες μεταλλάξεις. Μετά από περισσότερα από δύο χρόνια από την εμφάνιση της πανδημίας, ο πληθυσμός της χώρας μας έχει λάβει τις απαραίτητες πληροφορίες για τον εμβολιασμό και είναι σημαντικό να δοθεί εμπιστοσύνη στο κάθε άτομο να πάρει τις σωστές αποφάσεις για να προστατεύσει τον εαυτό του, με την υποστήριξη πάντα της Πολιτείας.