«Επανάσταση» ή μήπως «φωτοβολίδα»;

Τακτικές ποδοσφαίρου, διατάξεις και φιλοσοφίες σε επίθεση, άμυνα. Πάντοτε κάποιος έρχεται να σκεφτεί κάτι καινούργιο, πατώντας πάνω σε προηγούμενα. Είτε στο πώς θα στήσει τους παίκτες του είτε στο πώς θα κινούνται στο γήπεδο. To WM , το 4-2-4 της Βραζιλίας, το 4-3-3, το 4-4-2 που κυριάρχησε για χρόνια. Το 3-5-2 που εμφανίστηκε το 1986. Το 4-1-4-1. Το πλέον διαδεδομένο τα τελευταία χρόνια 4-3-2-1. Και πάει λέγοντας.... με προσαρμογές. Από την άλλη είναι η φιλοσοφία επί του πλάνου. Πώς κρατάει την μπάλα μία ομάδα, πώς επιτίθεται, πώς αμύνεται, πώς κάνει τη μετάβαση από επίθεση σε άμυνα. Όλο και κάτι καινούργιο προκύπτει. Όπως τώρα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. H πορεία και η κατάκτηση του Κόπα Λιμπερταδόρες από τη Φλουμινένσε μάλλον πέρασε στα ψιλά. Σε ό,τι αφορά την πλειοψηφία των Ευρωπαίων ποδοσφαιρόφιλων. Για όσους το ψάχνουν λίγο παραπάνω, ήταν ενδιαφέρον. Για τους ενασχολούμενους με το άθλημα, και κυρίως τους προπονητές, ήταν σημείο αναφοράς. Όχι γιατί κέρδισε η Φλουμινένσε, αλλά επειδή κέρδισε με την τακτική του προπονητή της. Το διαδίκτυο είναι γεμάτο με αναλύσεις για την πρωτότυπη προσέγγιση του Φερνάντο Ντινίζ. Στεκόμαστε στην πρωτότυπη και προσθέτουμε την ανορθόδοξη. Επειδή πολλοί την αποκαλούν έτσι. Ο Ντινίζ πήρε λοιπόν το τίκι-τάκα του Γκουαρντιόλα ως βάση και έβαλε πολλές δικές του πινελιές.

«Προφανώς και το παιχνίδι μου μοιάζει με αυτό του Γκουαρντιόλα υπό την έννοια ότι και σ' εμένα αρέσει το ποδόσφαιρο κατοχής, η επίθεση, ο έλεγχος του ρυθμού. Είναι εμφανές ότι αντιλαμβανόμαστε το σπορ με ανάλογο τρόπο, αλλά είναι επίσης ξεκάθαρο ότι οι ομάδες μας παίζουν διαφορετικά», είπε σε συνέντευξή του ο Ντινίζ. Όντως, η προσπάθεια γα μέγιστη κατοχή της μπάλας είναι κοινό σημείο. Όμως ο Ντινίζ παρουσιάζει ένα πιο ελεύθερο και μάλλον πιο χαλαρό μοντέλο. Οι παίκτες του δεν έχουν χώρους ευθύνης και σταθερές θέσεις: «Το ποδόσφαιρο του Γκουαρντιόλα βασίζεται στη σταθερότητα των παικτών σε θέσεις και στη δημιουργία και αξιοποίηση ελεύθερων χώρων. Το δικό μου μοντέλο είναι με κατοχή της μπάλας, αλλά χωρίς σταθερές θέσεις (anti-positional το αποκαλεί). Στην εξίσωση βάζει και τον Σιμεόνε, το αντίθετο άκρο. «Δημιουργία στενής σχέσης με τους παίκτες, σύνδεσης, η φιλοσοφία του ότι είμαστε ένα. Μόνο έτσι θα κάνουν τα πάντα στο γήπεδο με απόλυτη αφοσίωση», λέει ο Ντινίζ

Ένα-δύο και ένα-δύο

Τι κάνει, λοιπόν, ο τεχνικός της Φλουμινένσε; Είναι κομματάκι δύσκολο να περιγραφεί στο χαρτί. Υπάρχουν βίντεο στο youtube, αλλά και αγώνες της, όπου μπορεί κάποιος να πάρει μία γεμάτη ιδέα. Αλλά ας μείνουμε στο... χαρτί. Η βάση της προσέγγισης είναι δύο πράγματα. Κατάλληλοι παίκτες (ο Ντινίζ αναλύει μέχρις εσχάτων τα στατιστικά) και εξαντλητική επανάληψη των μοτίβων στην προπόνηση. Τέλος πάντων, ο αυτοματισμός στις κινήσεις. Οι παίκτες έχουν μεν θέσεις (σε 4-2-3-1), αλλά μόνο όταν γίνεται σέντρα. Απ' εκεί και πέρα, η φιλοσοφία βασίζεται στην παρουσία 5 και 6 παικτών κοντά στην μπάλα με συνεχή κίνηση. Συνεχόμενα, ασταμάτητα 1-2, αλλαγές θέσεων (πάσαρε και ελευθερώσου), μέχρις ότου να προκύψει ξεκάθαρη ευκαιρία. Αν όχι, η μπάλα μεταφέρεται εκεί και όπου υπάρχει συνωστισμός. Γιατί με τη φιλοσοφία αυτή, αναγκάζεται και ο αντίπαλος να μαζέψει πολλούς παίκτες στο σημείο όπου οι παίκτες της Φλουμινένσε επέλεξαν στη δεδομένη στιγμή να μαζευτούν. Δεν θα δείτε «τριγωνάκια», ούτε «ρόμβους», ούτε, τέλος πάντων, γεωμετρικά σχήματα για μεταφορά της μπάλας. Θα δείτε κίνηση και πάσες, σε πολλά μοτίβα. Στα μάτια των υπολοίπων φαντάζει τρελό, χαώδες. Αλλά με τη συνεχόμενη προπόνηση τα πόδια και το μυαλό των παικτών της Φλουμινένσε λειτουργούν άμεσα. Ξέρουν πότε και πώς θα ενεργήσουν.

Σημείο αναφοράς είναι το κτίσιμο του παιχνιδιού από πίσω. Ο Ντινίζ ανατρέπει τα σύγχρονα κλασικά. Την πρώτη πάσα από τα κεντρικά μπακ ή τον τερματοφύλακα. Έχοντας πινελιές και από total football, ο Ντινίζ θέλει και οι 10 παίκτες του να ξέρουν να επιτεθούν. Το κτίσιμο αναλαμβάνουν οι πλέον τεχνίτες του. Το «δεκάρι» ή τα κεντρικά χαφ θα έρθουν να πάρουν την μπάλα από την περιοχή. Τα πλάγια μπακ θα κλείσουν προς τα μέσα, οι στόπερ θα ανοίξουν, οι wingers θα τοποθετηθούν στον άξονα και έτσι θα μαζευτούν 5-6 παίκτες σε έναν χώρο. Δεν είναι εύκολο για μία ομάδα να το αντιμετωπίσει. Όπως δεν είναι εύκολη η αναχαίτιση της επιλογής Νο2 για κτίσιμο. Τρεις ποδοσφαιριστές σε διαγώνια διάταξη, που με δύο μπαλιές είναι ικανοί να μεταφέρουν το παιχνίδι από το κέντρο μέχρι την αντίπαλη περιοχή. Φυσικά τι γίνεται με την άμυνα; Υπάρχει πλάνο. Η προσπάθεια του Ντινίζ είναι να μεταφέρει περισσότερο το παιχνίδι και να δημιουργεί συνωστισμούς στα άκρα. Οπότε, αν χαθεί η μπάλα, θα χαθεί στα άκρα (άρα ξεκινά άμυνα με λιγότερο κίνδυνο), ενώ θα υπάρχουν ήδη 5-6 παίκτες του να διεκδικήσουν την μπάλα. Αν δεν τα καταφέρουν ναι, η ομάδα του γίνεται ευάλωτη. Αλλά έτσι κι αλλιώς, σε ένα άκρως επιθετικό μοντέλο ισχύει το «κερδίζω αν βάλω περισσότερα γκολ».

Ποικίλες οι απόψεις

Ο αναλυτές και οι προπονητές έχουν ήδη αρχίσει το ξεψάχνισμα του μοντέλου «Dinizismo». Στη Βραζιλία έχει ήδη ξεκινήσει η συζήτηση για το κατά πόσον θα πρέπει να εφαρμοστεί στην εθνική ομάδα. Μήπως αυτό είναι που λείπει, ώστε όλο αυτό το ταλέντο να αποδώσει στις μεγάλες διοργανώσεις; Μήπως είναι τελικά το «Dinizismo», που ταιριάζει στην κουλτούρα της «Σελεσάο»; Ο Ντινίζ έχει ήδη προσληφθεί ως υπηρεσιακός τεχνικός στην εθνική ομάδα.

Στην Ευρώπη, οι απόψεις διίστανται. Υπάρχου κάποιοι που το θεωρούν ως το επόμενο στάδιο. Υπάρχουν αρκετοί που θεωρούν πως αρκετά στοιχεία θα εφαρμοστούν σύντομα και στο ποδόσφαιρο της «Γηραιάς Ηπείρου». Πολλοί όμως στην εδώ πλευρά του Ατλανττικού είναι από δύσπιστοι μέχρι απορριπτικοί. Το χαρακτηρίζουν «ανορθόδοξο», «φωτοβολίδα που θα σβήσει», μέχρι και «ποδοαφαιρικό χάος». Το ποιος έχει δίκαιο θα φανεί σύντομα. Αλλά ας θυμηθούμε ότι... Πολλοί έβλεπαν με μισό μάτι τον προπονητή της Εθνικής Ρουμανίας, Άντζελο Νικολέσκου, να εφαρμόζει την περίοδο '68-'72 ένα πρώιμο τίκι-τάκα. Οι Ολλανδοί την ίδια εποχή πήραν στοιχεία του και τα έβαλαν στο total football (δεν είναι τυχαίο πως αντικατάστατης του Μίχελς στον μεγάλο Άγιαξ ήταν ο Ρουμάνος Κόβατς). Πολλοί δεν έδωσαν σημασία όταν ο Λομπανόφσκι εφάρμοζε στα 1975 ένα σύστημα χωρίς σέντερ φορ ή όταν δέκα χρόνια μετά έβαζε τους παίκτες του να εφαρμόσουν ασφυκτικό πρέσινγκ με το που έχαναν την μπάλα. Προφανώς αγνοούσαν ότι ο πλέον αδικημένος από την ιστορία προπονητής δούλευε με τη βοήθεια αναλυτών (στατιστικολόγων και μαθηματικών), αλλά και έχοντας ομάδα για επιστημονική υποστήριξη (εργομετρικά κ.λπ). Πολλοί δεν είδαν με καλό μάτι το πλάνο με τρεις στόπερ του Μπιλάρδο. Τι θα γινόταν αν ο Κρόιφ τη δεκαετία του '90 και ο Γκουαρντιόλα δεκαπέντε χρόνια μετά δεν είχαν την έμπνευση να επαναπροσδιορίσουν το “total football”; Αν ο Μουρίνιο δεν εφάρμοζε τις δικές του πρωτοποριακές τακτικές; Αν ο Ράγκινγκ και ο Κλοπ δεν «ξεπατίκωναν» τις τακτικές Λομπανόφκσι και με τα σύγχρονα δεδομένα δημιουργούσαν το «Gegen pressen”. Το ποδόσφαιρο αλλάζει και θα αλλάζει...