Ο εφιάλτης των διατροφικών διαταραχών ξυπνά

Νευρική ανορεξία! Ασθένεια ή όχι; Μια διατροφική διαταραχή που δεν αστειεύεται. Τα άτομα με νευρική ανορεξία, κατά πλειοψηφίαν νέοι και νέες, στην προ - ΓΕΣΥ εποχή δεν υπήρχε τρόπος να διαγνωστούν και να λάβουν τη θεραπεία που χρειάζονταν, καθώς η μοναδική δομή που υπήρχε στην Κύπρο υποστηρίζει μόνο παιδιά.

Το θέμα τέθηκε ενώπιον της Επιτροπής Υγείας της Βουλής, με τις μαρτυρίες των ατόμων που το έχουν περάσει να συγκλονίζουν.

Τα πρότυπα ομορφιάς και οι τρελοί ρυθμοί έχουν επιφέρει τα τελευταία χρόνια τη μάστιγα των διατροφικών διαταραχών. Διαταραχές που μπορούν να οδηγήσουν σε δύσκολες ατραπούς τα άτομα που διαγιγνώσκονται με αυτές. Κι εδώ παρουσιάζεται ένα μεγάλο ζήτημα… Στην Κύπρο του 2023 οι διαταραχές αυτές δεν έχουν όνομα, δεν διαγιγνώσκονται και δεν υπάρχουν οι κατάλληλες δομές ώστε να θεραπεύονται.

Ας ξεκαθαρίσουμε αρχικά τι εννοούμε με τους όρους ανορεξία και βουλιμία.

Ανορεξία: Ορίζεται ως μια ψυχογενής κατάσταση, κατά την οποία ο ασθενής με τη θέλησή του περιορίζει την κατανάλωση τροφής, που αρκετές φορές το σύνολό της είναι λιγότερο από 300 θερμίδες την ημέρα, λόγω φοβίας για την αύξηση του βάρους. Η ασθένεια μπορεί να εκδηλωθεί και στα δύο φύλα, ανεξαρτήτως ηλικίας, ωστόσο η αναλογία ανέρχεται στο 1 αγόρι προς 19 κορίτσια και είθισται συχνότερα να παρουσιάζεται στην περίοδο εφηβείας. Η νευρική/ψυχογενής ανορεξία θεωρείται μια από τις σοβαρότερες διατροφικές διαταραχές.

Βουλιμία: Η νευρογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από επεισοδιακή υπερφαγία (κατανάλωση πολύ μεγάλης ποσότητας φαγητού σε σύντομο χρονικό διάστημα ), η οποία ακολουθείται από την προσπάθεια απαλλαγής από τις περιττές θερμίδες συνήθως μέσω εμετού, καθαρτικών, διουρητικών και υπερβολικής άσκησης.

Τα κοινωνικά δίκτυα και το «body shaming» εγκλωβίζουν τα «θύματα» της νευρικής ανορεξίας στην αυτομαστίγωση. Ο καθρέφτης είναι ο μεγαλύτερος εχθρός τους, καθώς βλέπουν έναν άνθρωπο με περιττά κιλά, που οι ίδιοι τον απορρίπτουν. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, δεν υπάρχει πραγματικά το «είδωλο» στον καθρέφτη με τον τρόπο που το μυαλό τους επιλέγει να το βλέπει.

Στην Επιτροπή Υγείας της Βουλής, αρχές Ιουλίου, οι μαρτυρίες εφήβων αποτελούν ράπισμα για την κοινωνία -και δη για την κοινωνία ολόκληρη- καθώς γίνεται η διαπίστωση πως δεν υπάρχουν οι κατάλληλες δομές για τις διαταραχές αυτές και αφήνονται οι ασθενείς στο έλεος του Θεού.

Τα περιστατικά αυξάνονται με γοργούς ρυθμούς και η ανάγκη υιοθέτησης μέτρων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του θέματος είναι αδήριτη.

Τι λένε οι αριθμοί

Σύμφωνα με την ανώτερη λειτουργό του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), Μόνικα Κυριάκου, τα δεδομένα για την Κύπρο μαρτυρούν πως υπάρχουν συνολικά 479 άτομα διαγνωσμένα με ψυχογενή ανορεξία, εκ των οποίων 92 άτομα είναι κάτω των 18 ετών. Το 2022 υπήρχαν καταγεγραμμένα 908 άτομα διαγνωσμένα με βουλιμία, εκ των οποίων τα 90 είναι επίσης κάτω των 18 ετών.

8.056 άτομα είναι καταγεγραμμένα με το «σύμπτωμα» της υπερφαγίας συνδυασμένης με άλλες ψυχολογικές διαταραχές για το 2022, εκ των οποίων τα 564 είναι κάτω των 18 ετών.

Εθνική Στρατηγική

Αδήριτη ανάγκη η δημιουργία μιας Εθνικής Στρατηγικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος, επισήμανε ο πρόεδρος της Παιδιατρικής Εταιρείας Κύπρου, Δρ Μιχάλης Αναστασιάδης, ο οποίος υπογράμμισε το γεγονός ότι δεν υπάρχουν οργανωμένες δομές στην Κύπρο. Χαρακτηριστικά μάλιστα επισήμανε πως, αν θέλουμε να ονομάσουμε το πρόβλημα, πρέπει να το μετρήσουμε.

Στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής το Κράτος θα πρέπει να δημιουργήσει εξειδικευμένα τμήματα και προγράμματα στα σχολεία.

Σύμφωνα με τα δεδομένα του Υπουργείου, υπηρεσίες υπάρχουν, όμως είναι μεμονωμένες και παρέχονται στο ΓεΣΥ, ώστε να βοηθηθούν τα άτομα με ανορεξία και βουλιμία.

Σημαντική παράμετρο αποτελεί το γεγονός ότι οι γιατροί επιλέγουν να μην ονοματίζουν τη διάγνωση ως έχει, δηλαδή ανορεξία ή βουλιμία, δημιουργώντας μια κουλτούρα ντροπής και ταμπού και κατ’ επέκτασιν τα άτομα φοβούνται ή ντρέπονται να μιλήσουν, σύμφωνα με το Γραφείο Επιτρόπου Εποπτείας του ΓεΣΥ.

- 479 άτομα διαγνώστηκαν το 2022 με ψυχογενή ανορεξία, εκ των οποίων 92 άτομα είναι κάτω των 18 ετών

- Το 2022 υπήρχαν καταγεγραμμένα 908 άτομα διαγνωσμένα με βουλιμία, εκ των οποίων τα 90 είναι επίσης κάτω των 18 ετών

- 8.056 άτομα είναι καταγεγραμμένα με το «σύμπτωμα» της υπερφαγίας συνδυασμένης με άλλες ψυχολογικές διαταραχές, εκ των οποίων τα 564 είναι κάτω των 18 ετών

Ψυχολογική υποστήριξη

Όσοι έχουν περάσει από νευρική ανορεξία ή βουλιμία εξομολογούνται πως η πίεση που νιώθουν για το είδωλό τους στον καθρέφτη τους είναι μεγάλη.

Άτομο που πάσχει από ανορεξία ανέφερε ότι έτυχε νοσηλείας για κάποιους μήνες στο εξωτερικό, αλλά κατά την επιστροφή στην Κύπρο δεν υπήρχε κάποια ομάδα που θα μπορούσε να καθοδηγήσει το άτομο αυτό. Επιπλέον το πρόβλημα ενισχύεται καθώς ψυχολόγοι στην Κύπρο δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν περίπτωση ατόμου με ανορεξία γιατί δεν είχαν τις απαραίτητες γνώσεις, όπως λέχθηκε στην Επιτροπή Υγείας της Βουλής.

Εκπρόσωπος του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχολόγων ανέφερε, ωστόσο, ότι γίνεται εκπαίδευση στο πανεπιστήμιο για το εν λόγω θέμα, αλλά δεν είναι αρκετή, επισημαίνοντας ότι χρειάζεται μια Εθνική Στρατηγική.

Τι φταίει;

Έρευνες δείχνουν ως ένοχο τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Σημαντικό εύρημα ερευνών είναι πως η ανορεξία ξεκινά από την εφηβική ηλικία.

Ειδικότερα, έρευνα που άρχισε το 2003 και διεξήχθη ξανά από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 2022 και τιτλοφορείται «Υγεία του Παιδιού», είχε τα εξής αποτελέσματα:

• 1 στα 4 κορίτσια,
• 1 στα 10 αγόρια,
• έφηβοι ηλικίας 12-18 ετών, έχουν χαμηλή αυτο-εικόνα και αυτοεκτίμηση και επιθυμούν να χάσουν κιλά.

Σκοπός της έρευνας ήταν η διαπίστωση των επιπέδων της φυσικής κατάστασης, της ψυχικής υγείας και των διατροφικών συνηθειών των εφήβων μεταξύ 12-15 ετών στην Κύπρο.

Περίπου ένα στα δύο παιδιά αισθάνεται ότι είναι αντιμέτωπο με άλλους ή με τον εαυτό του. Τα ποσοστά ξεπερνούν το 50% όσον αφορά την τελειομανία και αγγίζουν το 75% όσον αφορά τους φόβους για το μέλλον - άγνωστο.

Αποτέλεσμα της ψυχολογικής κατάστασης των εφήβων που περιγράψαμε είναι οι ανορεκτικές και βουλιμικές τάσεις.

Αξιοσημείωτο το γεγονός πως κάθε σχολείο μέσης εκπαίδευσης έχει 2-3 μαθητές/τριες άρρωστους/ες με ανορεξία (κορίτσια 0,7%, αγόρια 0,14%).

Η εικόνα είναι η εξής: Το ποσοστό των εφήβων με βουλιμία αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο. Το 2003, το 30% των εφήβων ήταν βουλιμικοί, ενώ σήμερα το ποσοστό ανήλθε στο 40%.

Το 7% των μαθητών, από 12 έως 15 ετών, ζυγίζουν πολύ περισσότερο από το κανονικό και το ποσοστό των υπέρβαρων παιδιών αγγίζει το 25%.

Η λύση

Τα αποτελέσματα κάνουν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας μιας Εθνικής Στρατηγικής που όχι απλώς θα αντιμετωπίζει το πρόβλημα, αλλά θα το προλαμβάνει κιόλας.

Να εκπαιδευτούν οι γιατροί, οι ψυχολόγοι, οι διατροφολόγοι για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Να ενημερωθούν οι γονείς αλλά και τα παιδιά. Να καλλιεργηθεί η αυτοεκτίμηση και ο σεβασμός στον εαυτό μας και κατ’ επέκτασιν και στους άλλους.

Η πρόεδρος του Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων, Ελένη Ανδρέου, ανέφερε στη συνεδρία της Επιτροπής Υγείας πως το Ίδρυμα διατροφικών διαταραχών «Μαζί» παρέχει πολυθεματικές ομάδες και εξειδικευμένα άτομα, από τα οποία οι ασθενείς μπορούν να λάβουν βοήθεια.

Η Επιτροπή αποφάνθηκε όπως σταλεί επιστολή στο Υπουργείο Υγείας για την υλοποίηση μίας Εθνικής Στρατηγικής και ο ΟΚΥπΥ θα πρέπει να δημιουργήσει δομές στα νοσοκομεία, ώστε να τύχουν φροντίδας τα άτομα που πάσχουν από ανορεξία και βουλιμία.

Είναι σημαντικό, ως κοινωνία να αποδεχτούμε το διαφορετικό. Ένα σώμα με λίγα κιλά παραπάνω δεν είναι ένα σώμα που πρέπει να κρύβεται. Το βάρος της «τέλειας εικόνας» πρέπει να αποσείσουν όχι μόνο οι έφηβοι αλλά και οι ενήλικες.

Ας μην ξεχνάμε ότι η ομορφιά κρύβεται στην ατέλεια που κάνει τη διαφορά.