Μουτρωμένος με τα γεράκια των ΗΠΑ ο Ερντογάν (Χάρτες)

Μουτρωμένοι είναι οι Τούρκοι και δη ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν με τις ΗΠΑ, για μια σειρά λόγων που αφορούν και στην παρουσία του 6ου Αμερικανικού Στόλου στην περιοχή, πολεμικών αεροσκαφών και πλοίων των ΗΠΑ στην Κύπρο, είτε σε λιμάνια είτε σε αεροδρόμια, όπως αυτό της Λάρνακας και της Βάσης Ανδρέας Παπανδρέου. Σειρά άρθρων έχουν γραφτεί σε τουρκικές ιστοσελίδες και εφημερίδες όπως η «Μιλιέτ», ακόμη και το «Ανατόλου», καθώς και αναλύσεις σε τουρκικά κανάλια όπως το «CNN Turk», μετά τις σχετικές με το θέμα αποκαλύψεις της «Σημερινής» την περασμένη Κυριακή. Άλλωστε, είναι γνωστή η φράση του Τούρκου Προέδρου για την παρουσία των Αμερικανών στην περιοχή ως αποτέλεσμα της κρίσης στη Μέση Ανατολή: «Τι γυρεύουν εδώ;», διερωτήθηκε ο Ερντογάν. Προφανώς ήθελε ο ίδιος να έχει το πάνω χέρι, και ειδικότερα μέσω θαλάσσης και αέρος (βλέπε χάρτη), στο πλαίσιο της Γαλάζιας Πατρίδας και της νεο-οθωμανικής του αντίληψης.

Νέα Φρουρά των ΗΠΑ, η απειλή του Ισραήλ και το Κουρδικό

Ο τουρκικός εκνευρισμός οφείλεται το τελευταίο διάστημα και σε άλλους πρόσθετους, πέραν των ανωτέρω, λόγους: Α) Στην επιλογή του Γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ. Και δεν είναι ο μόνος που χαρακτηρίζεται ως ένας από τα πολλά σκληρά γεράκια που έχει επιλέξει ο Τραμπ για συνεργάτες τους. Στην ίδια κατηγορία περιλαμβάνεται, για παράδειγμα, και ο Πιτ Χέγκσεθ, παρουσιαστής στο Fox News και βετεράνος από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, που θα αναλάβει τη θέση του επικεφαλής του Πενταγώνου. Στην ίδια σκληρή γραμμή βρίσκεται και Τούσλι Γκάμπαρντ, που στράφηκε εναντίον του Ερντογάν στο παρελθόν. Ανήκε στους Δημοκρατικούς, από τους οποίους αποχώρησε. Είναι βετεράνος στρατιωτικός και θα είναι επικεφαλής 18 κατασκοπευτικών υπηρεσιών, με προϋπολογισμό που φθάνει τα 76 δις δολάρια. Τρέφει, όπως λέγεται, συμπάθεια προς τον Πρόεδρο Πούτιν και, ως εκ τούτου, θα συνιστά χρήσιμο εργαλείο για τον Τραμπ.

Ο Ρούμπιο:

1) Ήταν από τους πρωτεργάτες της επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία λόγω της αγοράς των S-400 από τη Ρωσία, που επέφερε τη ματαίωση της πώλησης στην Άγκυρα των F-35, ακόμη και αυτών των F-16 (η Κυβέρνηση Μπάιντεν άλλαξε την απόφαση για τα F-16).

2) Είναι σφόδρα εναντίον όσων έχουν στηρίξει τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Έχει δε αναφερθεί ονομαστικά στο Κατάρ, στο Ιράν και στην Τουρκία.

3) Ήταν υποστηρικτής του αγωγού East-Met.

4) Τόσο ο ίδιος όσο και ο Πρόεδρος Τραμπ υποστηρίζουν το Ισραήλ, που είναι στα μαχαίρια με την Τουρκία (Οφείλουμε να επισημάνουμε το εξής: Στις διεθνείς σχέσεις είναι άλλο πράγμα οι προσωπικές απόψεις και άλλο η εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος. Το ίδιο ισχύει για όλους τους συνεργάτες του νέου Προέδρου των ΗΠΑ. Βεβαίως, η τέχνη της διπλωματίας είναι να υπάρχει σύγκλιση ή ακόμη και ταύτιση).

Β) Στο γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση Τραμπ θα στηρίξει το Ισραήλ στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής για να καταστείλει τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ. Εφόσον η Τουρκία επέλεξε να έχει με το Ισραήλ την πολιτική του «Μηδενικού Αποτελέσματος» (Zero Sum Game), αυτό σημαίνει ότι το όφελος του ενός είναι κόστος για τον άλλο. Ως εκ τούτου, η επικράτηση του Ισραήλ και η στήριξη, την οποία ο Νετανιάχου απολαμβάνει από τους Ρεπουμπλικανούς, μπορεί να θεωρηθεί ως τουρκικό πλήγμα, που προκαλεί εκνευρισμό, ο οποίος είναι συναφής με τις πολιτικές απόψεις του Ρούμπιο υπέρ των Κούρδων, κυρίως της Συρίας. Επανέρχεται, δηλαδή, το εφιαλτικό για τους Τούρκους σενάριο του κουρδικού κράτους. Επειδή οι Τούρκοι γνωρίζουν από στρατηγική, καθόλου τυχαία δεν είναι η παρουσία τους στη Συρία. Εκτός της «ζώνης ασφαλείας», που έχουν δημιουργήσει, η αγκίστρωσή τους δημιουργεί προϋποθέσεις αποτρεπτικής δράσης ως προς την εγκαθίδρυση κουρδικού κράτους. Υπό αυτές τις συνθήκες, θα μπορούσε κάποιος ν’ αναφερθεί στο εξής σενάριο: Ότι ο τουρκικός στρατός θα ήταν δυνατό να σπεύσει ταχέως στην περιοχή αυτή για να επιφέρει τετελεσμένο γεγονός. Θα το πράξει, όμως, η Τουρκία όταν γνωρίζει πως θα βρεθεί αντιμέτωπη με τα γεράκια των ΗΠΑ; Οι δε Αμερικανοί γιατί να τα τσουγκρίσουν με την Άγκυρα, όταν υπάρχουν πολλά άλλα κοινά συμφέροντα, όπως τα δούμε στη συνέχεια, που θα πρέπει να εξυπηρετήσουν μαζί; Η ενίσχυση των στρατιωτικών δυνάμεων της Τουρκίας στη Συρία είναι συνδεδεμένη με αυτό που ο Ερντογάν ισχυρίζεται ως ισραηλινή απειλή σε βάρος της χώρας του. Γνωρίζει ο Τούρκος Πρόεδρος ότι, ακόμη και αν τον κτυπήσει το Ισραήλ, σενάριο απομακρυσμένο, δεν θα είναι με χερσαίες δυνάμεις, αλλά με πυραυλικά συστήματα και την αεροπορία. Η ενίσχυση των τουρκικών δυνάμεων στα παράλια της Ανατολικής Μεσογείου, στη Συρία και η κατοχή της Κύπρου, γίνονται για τον έλεγχο της περιοχής και για να στείλει η Άγκυρα το διπλό μήνυμα στο Ισραήλ: 1) Εάν συμβεί κάτι, μπορεί να αντιδράσει. 2) Γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά, το Ισραήλ δεν είναι ο κυρίαρχος της γειτονιάς.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία

Βεβαίως, ο καθένας υποστηρίζει τα δικά του συμφέροντα και η Τουρκία μοιράζεται αρκετά με τις ΗΠΑ, αφού την θεωρούν έναν από τους κεντρικούς πυλώνες ασφάλειας του περιφερειακού συστήματος. Η Άγκυρα:

Πρώτο, έχει την πολυτέλεια της πολιτικής του εκκρεμούς, δηλαδή κινείται αναλόγως των συμφερόντων της, μια με τις ΗΠΑ, μια με τη Ρωσία. Τώρα με την προσέγγιση προς τους BRIGs βάζει στο παιχνίδι τής πολιτικής της και την Κίνα. Βεβαίως, σημαντική είναι η Τουρκία και για τη Ρωσία και για τις ΗΠΑ στην κρίση της Ουκρανίας. Γιατί; Διότι, είτε τελειώσει είτε όχι ο πόλεμος, η Τουρκία, μετά την κατάληψη της Κριμαίας και την αλλαγή του status quo στην περιοχή, μοιράζεται μεγάλο μέρος της Μαύρης Θάλασσας σε επίπεδο ΑΟΖ και άλλως πως, με τη Ρωσία. Δεύτερο, παραμένει στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και σε εκείνην του Καυκάσου ώς την Κίνα, η κύρια δύναμη ανάσχεσης του ΝΑΤΟ έναντι της ρωσικής αναθεωρητικής πολιτικής και απειλής. Και αυτό θα συνεχίσει να ισχύει διότι, ακόμη και αν τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, ακόμη και αν βελτιωθούν οι σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία, το τραύμα της ρωσικής απειλής στην Ευρώπη και αλλού θα συνεχίσει να υπάρχει, καθώς και ο ρόλος του ΝΑΤΟ. Ακόμη και αν η ΕΕ θέλει ν’ αποκτήσει αυτόνομη άμυνα, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί εν μιά νυκτί. Άλλωστε, η υιοθέτηση μια τέτοιας στρατηγικής θα πρέπει να συνοδευτεί με αλλαγές επί των Συνθηκών της ΕΕ οι οποίες αφορούν τις στενές σχέσεις της με τη ΝΑΤΟ, που εμπίπτουν στη σφαίρα της εξάρτησης. Οι δε ΗΠΑ γιατί να διαλύσουν το ΝΑΤΟ ή να θέλουν να μην είναι πια Ευρωπαϊκή Δύναμη; Μπορεί να επιδιώξουν τη βελτίωση των σχέσεών τους με τη Μόσχα, αλλά γιατί να θέλουν να αποδυναμώσουν τη δική τους θέση στην Ευρώπη, όταν θα είναι ήδη ενισχυμένη και αυτή των Ρώσων; Εκείνο που επιδιώκει ο Τραμπ είναι να βάλουν το χέρι στην τσέπη τους οι Ευρωπαίοι για να μειώσει το δικό του κόστος συντήρησης του ΝΑΤΟ. Ούτως ή άλλως, η Τουρκία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ μετά από εκείνον των ΗΠΑ και, εκ των πραγμάτων, συνιστά σημαντικό σύμμαχο.

Οι σχέσεις με Κίνα και το διπλό εκκρεμές

Δεύτερο, έχει πρόσθετα συμφέροντα με τις ΗΠΑ υπό την εξής έννοια: Η όποια προσπάθεια τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία από τη νέα διακυβέρνηση Τραμπ στοχεύει στην αντιμετώπιση της Κίνας, η οποία περί το 2030 εκτιμάται ότι θα έχει το μεγαλύτερο ΑΕΠ και θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα έχει την πρωτοκαθεδρία του διεθνούς συστήματος. Γιατί; Διότι για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να συντρέξουν μια σειρά άλλων μεταβλητών, που ξεκινούν από τις ένοπλες δυνάμεις, τον έλεγχο των θαλασσών, στρατιωτικά και εμπορικά, την τεχνολογία, τον πολιτισμό, ακόμη και αυτό το life style ως προώθηση συμφερόντων και μορφή προπαγάνδας και πρόταση μιας άλλης ζωής. Σε αυτούς προστίθενται και μια σειρά άλλων συντελεστών ισχύος, που δεν συντρέχουν ακόμη για την Κίνα στον βαθμό που τους διαθέτουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι Αμερικανοί δεν ανησυχούν. Το αντίθετο συμβαίνει, εξ ου και οι προθέσεις του Τραμπ για επιβολή δασμών ώς και 60% σε κινέζικα προϊόντα και στήριξης της αμερικανικής οικονομίας για να την κάνει ξανά, όπως υπόσχεται, ισχυρή. Οι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με τη Ρωσία, διότι θεωρούν ως κύριο αντίπαλό τους την Κίνα. Η δε Ρωσία γιατί να είναι ευχαριστημένη αν είναι να ζήσει υπό την σκιά του Πεκίνου; Η Τουρκία με τα ανοίγματα στον Καύκασο και τον Οργανισμό Τουρκογενών Κρατών φτάνει ώς την Κίνα και είναι χρήσιμη τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για τη Ρωσία, αλλά και για την ίδια την Κίνα. Πιο χρήσιμη ως μορφή ανάσχεσης είναι για τις ΗΠΑ έναντι και της Ρωσίας, αλλά και της Κίνας. Η Άγκυρα γνωρίζει τη σημασία της και εφαρμόζει, όπως έχουμε εξηγήσει, την πολιτική του εκκρεμούς. Παίζει με όλους.

Η Βάση του Ιντζιρλίκ

Τρίτο, εξυπηρετεί με τις ΗΠΑ στρατηγικά συμφέροντα και ως παράδειγμα μπορεί να δοθεί η Βάση στο Ιντζιρλίκ (βλέπε δορυφορική φωτογραφία), που προσφέρει και στην Αμερική και στην Τουρκία στρατηγικό βάθος, στη Μέση Ανατολή, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Β. Αφρική. Συνιστά προκεχωρημένο φυλάκιο των ΗΠΑ. Είναι ένα από τα μακριά της χέρια. Από εκεί μπορούν να δρουν τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Τούρκοι προς διάφορες κατευθύνεις. Για την Τουρκία διακυβεύονται μεγάλα συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική, στα Βαλκάνια, στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα, λόγω της πρόθεσής της να εξελιχθεί σε ηγέτιδα χώρα εντός τους Ισλάμ στη λογική της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που είναι συναφής με τη Γαλάζια Πατρίδα. Κράτα όμως σχοινιά με τη Δύση και την ΕΕ. Όσο πιο δυνατή είναι η Τουρκία εντός και εκτός των τειχών, τόσο πιο αναγκαία θεωρεί ότι μπορεί να είναι για τις ΗΠΑ εκτός και εντός ΝΑΤΟ.

Το χείριστο σενάριο και ο διάλογος κωφών…

Εκείνο που ενοχλεί την Τουρκία είναι ότι στην κρίση της Μέσης Ανατολής και ενώ οικοδομούσε την εικόνα του ηγεμόνα, που θα μπορούσε να στηρίξει τους Παλαιστινίους και τον μουσουλμανικό κόσμο ακόμη και με την ισχύ της, τον ρόλο αυτό στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα αναλαμβάνουν οι ΗΠΑ με τον 6ο Αμερικανικό Στόλο, στήνοντας, μάλιστα, έναν δικό τους άξονα από την Αλεξανδρούπολη στην Κύπρο, μέσω Σούδας. Αυτός είναι ένας αμερικανικός άξονας επί των εδαφών μας. Το ερώτημα είναι εάν εμείς -και πώς- θα έχουμε οφέλη. Πότε και πώς οι Κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας έχουν προχωρήσει σε ενδελεχή μελέτη και σενάρια δράσης; Δηλαδή, παρέχουμε διευκολύνσεις στις ΗΠΑ και το αντάλλαγμα είναι στο μεν Αιγαίο ο διάλογος κωφών, που μέσα από τα ήπια νερά εμπεδώνονται οι γκρίζες ζώνες, με άλλα λόγια το πάγωμα των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων; Στη δε Κύπρο, ποιο είναι το αντάλλαγμα; Μια Πενταμερής, στην οποία η βάση θα είναι μετέωρη και στο πλαίσιο της οποίας θα επιτρέψουμε στην Τουρκία και στο ψευδοκράτος να θέσει επί τάπητος την ισότιμη κυριαρχία και τα δύο κράτη; Υπό αυτές τις συνθήκες, ακόμη και αν ο Ερντογάν είναι εκνευρισμένος με τις ΗΠΑ, εμείς πώς επωφελούμαστε με διχοτομικές λύσεις; Το χείριστο θα είναι άλλο: Να είμαστε μέσα στα τουρκικά ανταλλάγματα για να κατευναστεί ο εκνευρισμός του Ερντογάν…

*Του Δρ. Διεθνών Σχέσεων, Γιάννου Χαραλαμπίδη.

Ο χάρτης αποτυπώνει το σύνολο της επεκτατικής τουρκικής πολιτικής, που εκτείνεται σε όλες τις ηπείρους. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι, εκτός από τη Μ. Θάλασσα, η Τουρκία είναι σημαντική για τις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά και τη Μέση Ανατολή, αλλά και τη νέα ανάσχεση που θέλει να οικοδομήσει ο Τραμπ, έναντι της Κίνας. Ελέγχει τις τουρκογενείς χώρες που φτάνουν μέχρι την Κίνα και αποτελεί, ταυτοχρόνως, ανάσχεση και έναντι της Ρωσίας στην περιοχή του Καυκάσου. Παρέχει δε στην Άγκυρα την ευκαιρία να εφαρμόζει την πολιτική του διπλού εκκρεμούς, όταν της κάνει τα χατίρια η Αμερική να στρέφεται είτε προς τη Ρωσία είτε προς την Κίνα. Μπορεί να είναι εκνευρισμένος ο Ερντογάν, αλλά είναι τα γεωπολιτικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων δεμένα με την Τουρκία. Εμείς τι πράττουμε…

Ο χάρτης αυτός αποτυπώνει τις αεροπορικές δυνάμεις της Τουρκίας καθώς και τις ναυτικές, από τις πύλες του Αιγαίου μέχρι την Αλεξανδρέττα και την περιοχή της Συρίας, η οποία τελεί υπό καθεστώς κατοχής. Είναι δε σαφής η αναβάθμισή της από την Άγκυρα και ειδικότερα με μια ταξιαρχία ειδικών δυνάμεων. Τόσο η περιοχή της Συρίας όσο και τα τουρκικά παραλία δεν μπορούν να ιδωθούν γεωπολιτικά χωρίς την Κύπρο, που αποτελεί, κατά τους ίδιους, αβύθιστο αεροπλανοφόρο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για χερσαίες, εναέριες, όσο και θαλάσσιες επιχειρήσεις. Βεβαίως η παρουσία του 6ου Αμερικανικού Στόλου τούς χαλά τη σούπα.

Αυτές είναι οι ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα πριν από και μετά την κατοχή της Κριμαίας από τη Ρωσία, την οποία η νέα διακυβέρνηση Τραμπ θεωρεί ως δεδομένη. Είτε τερματιστεί είτε όχι ο πόλεμος, η ρωσική απειλή θα βρίσκεται εκεί, και αφενός η Τουρκία μοιράζεται το μεγαλύτερο μέρος της ΑΟΖ της Μαύρης Θάλασσας με τη Ρωσία και, αφετέρου, είναι ΝΑΤΟϊκή χώρα ανάσχεσης και σύμμαχος των ΗΠΑ. Τα συμφέροντα είναι αρκετά ισχυρά για να σπάσουν…