Ο τροχός γυρίζει

Δεν είναι στο πολύ μακρινό παρελθόν που οι χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης αναγκάζονταν, εν πολλοίς και λόγω των δικών τους λαθών, να αναζητούν στήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τη Γερμανία και τις χώρες του βορρά να είναι ιδιαίτερα σκληρές με τους όρους χρηματοδότησης.

Η κρίση χρέους οδήγησε την Ελλάδα να ενταχθεί στον Μηχανισμό Στήριξης, ο οποίος τότε είχε δημιουργηθεί άρον-άρον, εφόσον η Ευρωζώνη αποδείχτηκε ανέτοιμη στο να διαχειριστεί τέτοιου είδους και τέτοιου μεγέθους κρίσεις.

Τα μνημόνια τα οποία εφαρμόστηκαν δημιούργησαν ένα υφεσιακό σπιράλ, με την κοινωνία να δοκιμάζεται. Στις περιπτώσεις της Ιρλανδίας, Κύπρου και Πορτογαλίας οι αποφάσεις ήταν λιγότερο οδυνηρές δημοσιονομικά, η απομείωση όμως των καταθέσεων, κυρίως λόγω της ευρύτητας και του μεγέθους που εφαρμόστηκε στην Κύπρο, παραμένει μια από τις δυσκολότερες αποφάσεις.

Ευρωζώνη

Πέρα των δέκα χρόνων μετά, ο πυρήνας της Ευρωζώνης αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά ζητήματα με Γαλλία και Γερμανία να παρουσιάζονται ως οι οικονομικά ασθενείς χώρες. Η αδυναμία των δύο χωρών να παραμείνουν ανταγωνιστικές, η οικονομική επιβράδυνση και τα δημόσια οικονομικά, τα οποία χειροτερεύουν, προβληματίζουν τους αναλυτές για την πορεία της Ευρωζώνης.

Μετά την πτώση του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία, απόρροια των διαφωνιών όσον αφορά τον προϋπολογισμό του 2025 και τα ελλείμματα που πρέπει να καλυφθούν, η γαλλική κυβέρνηση τη βδομάδα που μας πέρασε δεν κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η γαλλική οικονομία αναμένεται να παρουσιάσει έλλειμμα το 2025 πέραν του 6%, ενώ οι ανάγκες σε νέο δανεισμό ξεπερνούν τα τρακόσια δισεκατομμύρια, με σημαντικό μέρος να αφορά νέες χρηματοδοτικές ανάγκες και όχι αναχρηματοδοτήσεις ομολόγων που λήγουν.

Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός του κ. Μπαρνιέ προνοούσε σημαντικές περικοπές σε δαπάνες και αυξήσεις σε φορολογίες, συνταγή που «απορροφά» ρευστότητα από την πραγματική οικονομία. Φυσικά η Λεπέν άφησε ανοιχτό το παράθυρο για εξεύρεση συγκλίσεων και τελική ψήφιση του προϋπολογισμού.

Οι αποδόσεις των ομολόγων της Γαλλίας μπορούν να συγκριθούν πλέον με αυτά της Ελλάδας, ενώ πυκνώνουν οι ανησυχίες για μια νέα κρίση χρέους. Στη Γερμανία πυκνώνουν οι φωνές για κατάργηση των μέγιστων ορίων σε δημόσιο χρέος και ελλείμματα για να δοθεί η δυνατότητα ν’ αντεπεξέλθει η οικονομία στις ανισορροπίες που έχουν δημιουργηθεί.

Υπάρχουν διαφορές σε σχέση με την προηγούμενη κρίση. Κατ’ αρχάς στην προηγούμενη υπήρχε μια ισχυρή γερμανική οικονομία, που μέσα από τους μηχανισμούς της Ευρωζώνης καλώς ή κακώς μπορούσε να στηρίξει τα μέλη που το είχαν ανάγκη. Αυτήν τη φορά η Γερμανία συγκαταλέγεται στους «ασθενείς».

Η Τρόικα, σε όλες τις περιπτώσεις που κλήθηκε να επέμβει, επέβαλε μεταρρυθμίσεις για εκσυγχρονισμό του κράτους. Η Γερμανία απέτυχε να προχωρήσει σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε υποδομές που θα τη διατηρούσαν ανταγωνιστική.

Η ΕΕ απέτυχε να δημιουργήσει τους μηχανισμούς και αντανακλαστικά που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν συνέπειες αρνητικών γεγονότων στον διεθνή οικονομικό χάρτη

Στατιστικά στοιχεία

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, γερμανικές εταιρείες δυσκολεύονται πολύ για να βρουν νέες παραγγελίες για τα προϊόντα τους. Η χώρα έμεινε προσκολλημένη στη βαριά της βιομηχανία, με τις διαθέσιμες αγορές να συρρικνώνονται, όπως για παράδειγμα της Ρωσίας και την Κίνας. Την ίδια στιγμή ο ανταγωνισμός γίνεται ακόμη εντονότερος και αυτό είναι ξεκάθαρο στην αυτοκινητοβιομηχανία.

Οι πράσινες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτούν μεγάλες μεταβολές σε παραγωγή και σημαντικές νέες επενδύσεις, κάτι που δεν εφαρμόζεται σε όλον τον κόσμο, π.χ. στην Κίνα, με τον ίδιο τρόπο δημιουργώντας ανταγωνιστικές ανισορροπίες. Αυτό ενδεχομένως να γίνει ακόμη εντονότερο με την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ εφόσον είναι γνωστό ότι δεν είναι ένθερμος υποστηρικτής των πράσινων πολιτικών.

Σε αυτά προστίθεται και το αυξημένο κόστος ενέργειας και παραγωγής προϊόντων στη Γερμανία μετά τον περιορισμό του φθηνού ρωσικού αερίου. Μπορεί οι ΗΠΑ να είναι διαθέσιμες να ενισχύσουν τις πωλήσεις αερίου στην ΕΕ, όμως το κόστος παραμένει υψηλό, με υψηλά μεταφορικά, ενώ δημιουργεί και σημαντικές σχέσεις εξάρτησης.

Επιπλέον ανησυχία προκαλούν οι δηλώσεις του νέου Προέδρου των ΗΠΑ για επιβολή δασμών στις εισαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων, κάτι που θα συμπιέσει προς τα κάτω τα ευρωπαϊκές εξαγωγές και κατ’ επέκτασιν την επιχειρηματική δραστηριότητα.

H Γερμανία, εφησυχασμένη στα προηγούμενα καλά οικονομικά χρόνια, απόρροια των καλών αποδόσεων της βαριάς της βιομηχανίας και των εξαγωγών, δεν προχώρησε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις ώστε να καταστεί η χώρα πιο ανταγωνιστική, με αποδοτικές παραγωγικές μονάδες.

Η Ευρώπη όμως αυτήν τη φορά φαίνεται πιο προετοιμασμένη να διαχειριστεί μια ενδεχόμενη κρίση δημόσιου χρέους. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) διαθέτει τα εργαλεία να επέμβει εκεί και όπου χρειαστεί προχωρώντας σε αγορές κρατικών ομολόγων χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τις αποδόσεις στις αγορές. Φυσικά, βάσει των κανονισμών, τέτοια επέμβαση μπορεί να γίνει για χώρες που δεν βρίσκονται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείματος (όπως π.χ. η Γαλλία που αναμένεται να παρουσιάσει έλλειμμα κοντά στο 6% το 2025).

Νομισματική πολιτική

Την ίδια στιγμή η ΕΚΤ θα πρέπει να πάρει γρήγορες αποφάσεις για τη νομισματική πολιτική. Η περαιτέρω μείωση των επιτοκίων θα ενισχύσει τη ρευστότητα στην αγορά σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της επιχειρηματικής ανάπτυξης. Από την άλλη η FED δεν φαίνεται ότι θ’ ακολουθήσει παρόμοια πορεία (ίσως δούμε μια περίοδο μετά από πολλά χρόνια διαφορετικών αποφάσεων), κάτι που θα οδηγήσει το ευρώ σε μεγαλύτερη διολίσθηση. Επιπλέον τυχόν πληθωριστικές πιέσεις θα πρέπει να τύχουν διαχείρισης.

Υπάρχουν και ζητήματα που θα προκύψουν εντός ΕΕ, που έχουν να κάμουν με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, διαχείρισης των πόρων και χωρών μελών που παρουσιάζουν δημοσιονομικούς δείκτες εκτός των ορίων που έχουν καθοριστεί.

Σημειώνεται επίσης ότι η ΕΕ απέτυχε να δημιουργήσει τους μηχανισμούς και αντανακλαστικά που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν συνέπειες αρνητικών γεγονότων στον διεθνή οικονομικό χάρτη, ενώ φαίνεται να είναι η «οικονομικά χαμένη» από το Ουκρανικό με τις κυρώσεις και τις αντικυρώσεις που επιβλήθηκαν.

Οι οποιεσδήποτε αποφάσεις ληφθούν, αναμένεται να επηρεάσουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο, το ζητούμενο είναι να υπάρξουν βήματα που θα οδηγήσουν περισσότερο στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με σεβασμό στη διαφορετικότητα των χωρών και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.