Γιατί καλπάζουν οι «ακραίοι» της Ευρώπης…

Το ένα πρόβλημα στην ΕΕ διαδέχεται το άλλο. Και η πολιτική αστάθεια από τα κράτη μέλη μεταφέρεται στις Βρυξέλλες, διότι πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία. Και τα προβλήματα, που αναφύονται από τις ευρωεκλογές, έχουν ως εξής:

Νέα δεξιά, ακροδεξιά, Γαλλία και Γερμανία

• Δημοκρατικό έλλειμμα. Υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των πολιτών της ΕΕ και των θεσμών. Διότι, η ΕΕ ως τέτοια, δεν μπορεί να επιλύσει τα προβλήματα των πολιτών και η αξιοπιστία της χάνεται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι τάσεις για επιστροφή στα έθνη κράτη με στόχο να διαχειριστούν καλύτερα τις καταστάσεις.
• Η άνοδος της λαϊκής δεξιάς ή της ακροδεξιάς ή της νέας δεξιάς, όπως την ονομάζουν, κυρίως στη Γαλλία αλλά και στη Γερμανία, προκαλεί τριγμούς και στις δυο χώρες καθώς και στην ΕΕ. Γιατί; Πρώτο, στη Γερμανία υπάρχει πάντα ο εφιάλτης των Ναζί. Και η σοσιαλιστική κυβέρνηση αντιμετωπίζει οξεία κριτική. Όμως, επί του παρόντος, δεν φαίνεται να υπάρχει πρόθεση για πρόωρες εκλογές, για να μην προκληθεί πολιτική αστάθεια και κάτω από αυτές τις συνθήκες να υπάρξει νέα προέλαση της ακροδεξιάς. Δεύτερο, στη Γαλλία, ο Εμμανουέλ Μακρόν σήκωσε το γάντι του κόμματος της Λεπέν, που κέρδισε τις ευρωπαϊκές εκλογές, με ποσοστό περί το 31,4% και ανακοίνωσε πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Και εδώ αρχίζουν τα πολιτικά παιχνίδια σε διάφορα επίπεδα: Α) Το κόμμα του Μακρόν έχει πάρει μόνο 14,6% στις ευρωεκλογές. Εγείρεται, λοιπόν, το ερώτημα: Πώς σε ένα ιδιόμορφο προεδρικό σύστημα, όπως το γαλλικό, μπορεί ο Πρόεδρος να νομοθετεί με το 14,6%; Άρα υπάρχει δημοκρατικό έλλειμμα. Βεβαίως, το γαλλικό σύστημα στηρίζεται επί της αρχής της «συγκατοίκησης» (cohabitation), επί της οποίας ο Πρόεδρος θα πρέπει να συνεργαστεί με τον Πρωθυπουργό και την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση εάν δεν την διαθέτει ο ίδιος. Άρα, με τις πρόωρες εκλογές, ο Μακρόν είτε θα επιδιώξει να πάρει μια πλειοψηφία με την κεντροαριστερά και το δικό του κόμμα, ενδεχομένως και με τους Γκολιστές, δηλαδή την παραδοσιακή δεξιά, που συρρικνώθηκε στο 7%, ή θα προσφέρει στο κόμμα της Λεπέν την πρωθυπουργία για να την φθείρει ώς τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Όμως, υπό αυτές τις συνθήκες πώς θα είναι η σχέση του με το κέντρο και τους υπολοίπους, που δεν θα ήθελαν να δουν το κόμμα της Λεπέν στην Πρωθυπουργία; Η ίδια πάντως και το κόμμα της δεν είναι βέβαιο εάν θα αποδεχθούν την πρωθυπουργία σε περίπτωση που θα τους δοθεί, για να μη φθαρούν. Υπάρχει η αντίληψη ότι θα την δεχθούν εάν έχουν απόλυτη πλειοψηφία. Αλλιώς, εάν δηλαδή είναι πρώτο κόμμα, χωρίς απόλυτη πλειοψηφία, τότε θα ζητήσουν πρόωρες προεδρικές εκλογές για να την πάρουν μέσω αυτής της διαδικασίας.

Η επίδραση σε Συμβούλιο, Ευρωβουλή και Επιτροπή

Πώς οι εξελίξεις αυτές μπορούν να επηρεάσουν τους θεσμούς της ΕΕ και δη την εκλογή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην ανανέωση της Προεδρίας της στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή; Εφόσον το ΕΛΚ (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα) είναι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών, η πρώτη πολιτική ομάδα, η φον ντερ Λάιεν χρειάζεται την πλειοψηφία στο Συμβούλιο (55% των κρατών και 65% των λαών) και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (50% συν 1). Σε επίπεδο Συμβουλίου διαθέτει 12 ψήφους, δηλαδή αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, που ανήκουν στο ΕΛΚ. Άρα χρειάζεται κατ' ελάχιστον τις ψήφους της Γαλλίας, δηλαδή του Εμμανουέλ Μακρόν και της Γερμανίας, του Όλαφ Σολτς, για να είναι ασφαλής τόσο ως προς την πλειοψηφία των χωρών (55%) όσο και του πληθυσμού της ΕΕ (66%). Μετά από αυτές τις εξελίξεις, στο εσωτερικό της Γαλλίας και της Γερμανίας εγείρεται το εξής ερώτημα: Θα είναι πιο εύκολη ή πιο δύσκολη η στήριξη των Μακρόν και Σολτς για την Προεδρία της φον ντερ Λάιεν; Η μια εκδοχή υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή για να σταματήσει η προέλαση της ακροδεξιάς ή, κατά άλλους, της νέας δεξιάς, εκτός από τον συνασπισμό των υπολοίπων, εναντίον της. Και η στήριξη προς τη φον ντερ Λάιεν είναι προς αυτήν την κατεύθυνση. Από την άλλη, όμως, η εν λόγω λογική, δηλαδή της πλήρους απομόνωσης, τελικά, δεν έφερε αποτέλεσμα. Το αντίθετο, τροφοδοτεί τη νέα δεξιά ή την ακροδεξιά διότι αυτή ισχυρίζεται ότι έχει λύσεις στα προβλήματα των πολιτών, ενώ οι υπόλοιποι, που κυβερνούν είτε σε επίπεδο εθνοκρατικό είτε σε εκείνο της ΕΕ, αδυνατούν. Και είναι γι’ αυτό που αποδυναμώνεται η αξιοπιστία της ΕΕ και ενισχύεται η αντίληψη ότι τα κράτη θα ήταν δυνατό να επιλύσουν τα προβλήματά τους σε εσωτερικό επίπεδο καλύτερα απ' ό,τι σ' εκείνο της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι οι υπ' όψιν μεταρρυθμίσεις προς την περιφερειακή ολοκλήρωση, ακόμη και αν τυγχάνουν στήριξης σε επίπεδο θεσμών ΕΕ, δεν έχουν την ίδια αντιμετώπιση σε επίπεδο εθνών - κρατών. Και κάτι αποτυπώθηκε το 2005 και το 2006 στο Ευρωσύνταγμα, όταν τόσο η Γαλλία όσο και η Ολλανδία, όταν το θέμα ετέθη για δημοψήφισμα, εισέπραξε δυο ηχηρά «όχι». Και χωρίς την ομοφωνία των κρατών οι μεταρρυθμίσεις καταπίπτουν.

Σήμερα, τα πράγματα είναι χειρότερα από το 2005 ως προς την αξιοπιστία της ΕΕ και την πορεία προς την περιφερειακή ολοκλήρωση. Συνεπώς, και οι όποιες μεταρρυθμίσεις θα είναι πολύ πιο δύσκολο να εγκριθούν ομόφωνα από τα έθνη κράτη. Και επί τούτου είναι που αναδύεται όχι μόνο το δημοκρατικό έλλειμμα, που ταλανίζει την ΕΕ, αλλά και η αντίληψη και το σύνδρομο της «κλειστής αιθούσης». Δηλαδή κάθονται, κυρίως οι τεχνοκράτες, σε μια αίθουσα και σχεδιάζουν για τις περιφέρειες και τους λαούς της Ευρώπης, θεωρώντας ότι αυτό είναι το καλό τους, χωρίς να έχουν αντίληψη για την πραγματική θέλησή τους. Και χωρίς να κατανοούν οι πολίτες τι συμβαίνει στις Βρυξέλλες. Με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των όσων θα ήθελαν οι λαοί της Ευρώπης και των όσων εισηγούνται και σχεδιάζουν οι τεχνοκράτες ως λύσεις.

Μπορεί η συνεργασία φον ντερ Λάιεν με ECR να σπάσει τον άξονα με τη Λεπέν;

Γιατί δεν πιάνει ο φόβος των «ακραίων» και τα προβλήματα των πολιτών;

Τα διλήμματα της φον ντερ Λάιεν και οι «ακραίοι»

Ενώ, λοιπόν, από τα τελικά αποτελέσματα των ευρωεκλογών φαίνεται να ανασαίνει η φον ντερ Λάιεν ως προς την ανανέωση της θητείας της, η οποία ακροβατούσε σε τεντωμένο σχοινί με βάση τις προηγούμενες δημοσκοπήσεις, τώρα θα πρέπει να λάβει υπόψη τα πολιτικά προβλήματα σε Γαλλία και Γερμανία, αλλά και την άνοδο της νέας δεξιάς ή της ακροδεξιάς. Και πώς μπορεί να γίνει η διαχείρισή της. Τι σημαίνουν όλα αυτά: Α) Η φον ντερ Λάιεν διαθέτει μια πλειοψηφία ασφαλείας πέραν των 400 ψήφων (χρειάζεται 361) εάν γίνει η Τριμερής Συμμαχία (ΕΛΚ, Σοσιαλιστές και ECR). Ερώτημα: Μπορεί υπό αυτές τις συνθήκες να αγνοήσει τη Μέλονι ECR (European Conservatives and Reformists) και τη νέα δεξιά που καλπάζει σε όλη την ΕΕ; Ή θα της δώσει την αντιπροεδρία που ζητά στην Επιτροπή για να υπάρξουν συνεργασιακές σχέσεις και εκεί και στην Ευρωβουλή; Διότι, το ECR είναι μεν ευρωσκεπτικιστικό, αλλά έχει διαφορές με το ID (Identity and Democracy) της Λεπέν. Ερώτημα νέο: Εάν η φον ντερ Λάιεν και το ΕΛΚ, ακόμη και οι Σοσιαλιστές με τους Φιλελευθέρους τραβήξουν κοντά τους το ECR ή αποδεχθούν μια μορφή ενισχυμένης συνεργασίας στο Συμβούλιο, αποτρέπουν ή όχι την προοπτική μιας συμμαχίας εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μεταξύ ECR, ID και των Ούγγρων του Όρμπαν, καθώς και άλλων που ενδέχεται να φέρει ανατροπές; Η συνένωση όλων αυτών των λαϊκών δεξιών, νέων δεξιών, ευρωσκεπτικιστών, εθνικιστών και ακραίων, θα ήταν δυνατό να τους καταστήσει την πρώτη δύναμη εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οπότε θα μιλούν και θα ενεργούν με άλλο αέρα. Β) Δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι δεν πείθεται ο πολίτης όταν οι αντίπαλοι των λεγόμενων ή μη λεγόμενων ακραίων χρησιμοποιούν τον φόβο για να τους πλήξουν, ενώ οι ίδιοι, δηλαδή οι κατήγοροί τους, δεν μπορούν να δώσουν λύσεις στην ακρίβεια, στην καλύτερη ζωή, στο μεταναστευτικό ή στην ασφάλεια και στην ανάπτυξη. Αντί λοιπόν να επενδύουν μόνο στον φόβο, ας επενδύσουν σε πολιτικές οι οποίες να γίνονται κατανοητές και να είναι αποτελεσματικές. Το ερώτημα είναι εάν μπορούν. Διότι, η απουσία όλων αυτών των νεο-δεξιών κομμάτων και κινημάτων στην Ευρώπη από την εξουσία, πλην της Ιταλίας και της Ουγγαρίας, θα ενισχύεται, ενώ θα είναι εκτός εξουσίας και ενώ τα «δημοκρατικά και άλλα τόξα» δεν θα μπορούν να δώσουν λύσεις. Εάν, δε, κάποιος προχωρήσει σε μια κοινωνική ιδεολογική και πολιτική διαστρωμάτωση, θ' αντιληφθεί ότι οι ψηφοφόροι δεν είναι στην πλειοψηφία ούτε ακραίοι ούτε νεοναζιστές, αλλά κατανοούν τα προβλήματα που υπάρχουν, διότι τα ζουν και στηρίζουν εκείνους που τα έχουν αντιληφθεί και υπόσχονται λύσεις. Και εφόσον οι άλλοι αφενός τους αποκλείουν και αφετέρου δεν μπορούν να δώσουν λύσεις, τα λεγόμενα «ακραία κινήματα» ενισχύονται. Άρα, ούτε με τον φόβο πολεμούνται, ούτε με τις κατηγορίες περί ακροτήτων, ούτε με τους αποκλεισμούς, παρά μόνο με αποτελεσματικές πολιτικές, οι οποίες, επί του παρόντος, δεν υπάρχουν. Ή και αν υπάρχουν, δεν αποδίδουν.

Η πυξίδα, το δέκα και το μηδέν…

Αυτά τα φαινόμενα δεν υπάρχουν μόνο στην ΕΕ, αλλά και στην Κύπρο. Πρώτο, η ΕΕ, λόγω του δημοκρατικού ελλείμματος και του συνδρόμου της «κλειστής αιθούσης» είναι μακριά από την Κύπρο, της οποίας οι πολίτες έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη τους. Ούτε προβλήματα επιλύει, ούτε ασφάλεια επαρκής ή επικοινωνία υπάρχει. Και θεωρείται η ψήφος χαλαρή. Κακώς, κάκιστα. Διότι μεγάλο μέρος των νομοθεσιών, πέραν του 70%, περνά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στην Κύπρο, είτε με τη μορφή της κανονισμών είτε με τη μορφή οδηγιών. Συνεπώς, πρέπει ή όχι να αποστέλλονται εκεί οι άριστοι; Εάν όχι, τότε για ό,τι συμβαίνει δεν ευθύνεται μόνο η ΕΕ, αλλά και εμείς. Διότι, η ΕΕ δεν είναι κάτι αόριστο. Είναι οι θεσμοί της, που εκπροσωπούνται από εμάς. Τους λαούς και τους πολίτες της, καθώς και τις ηγεσίες μας.

Δεύτερο, εφόσον έχει εξευτελιστεί η έννοια των «αρίστων» και των «επαϊόντων», απειλείται η ορθολογιστική λειτουργία της δημοκρατίας. Το κατεστημένο έχει εξευτελίσει με την υπεροψία του και την ελλειμματική, το σύστημα. Και η δημοκρατία βουλιάζει. Και γίνεται θύμα της άγνοιας και της ημιμάθειας, του θράσους και της αντίληψης ότι όλοι μπορούν χωρίς να ξέρουν πού πατούν και πού πηγαίνουν. Ό,τι βλέπεις υπάρχει και ό,τι δεν βλέπεις δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Για όσους έχουν ζήσει στην ΕΕ, όπως ο γράφων, εκείνοι που είναι πίσω από τους «puppet men» και «puppet women» της ΕΕ, δεν είναι καθόλου αδαείς και ανίκανοι. Ξέρουν τι κάνουν. Βολεύονται, για ευνόητους λόγους, με όλους εκείνους τους μωροφιλόδοξους, με τα παιδιά του κομματικού σωλήνα, τους αναγνωρίσιμους «απολιτίκ» καθώς και άλλους. Όταν, δε, τους χρησιμοποιήσουν, εν συνεχεία τούς πετούν, ενώ άλλους τους παρασημοφορούν για να υπάρχει αναπαραγωγή και δικαίωση των αχυρανθρώπων! Πόσοι και πόσοι έχουν τιμηθεί, παρότι φελλοί! Και από μηδενικά έχουν γίνει δεκάρια του συστήματος. Πόση λοιπόν διαφορά υπάρχει μεταξύ 10 και 0; Ένας άσος. Έτσι εξελίσσεται το σύστημα… Και εμείς, όπως και η ΕΕ, κινούμαστε χωρίς πυξίδα. Κατά πολλούς, όπως λένε και οι νεόπλουτοι Κύπριοι: «Πάμε free will»…

Μετά τις εκλογές στην Ευρωβουλή, το επόμενο βήμα είναι η κατανομή εδρών στα κόμματα και η εκλογή Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Κολεγίου της. Η διαδικασία περνά μέσω των Επιτροπών και της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με απόλυτη πλειοψηφία (50+1). Η πολιτική ομάδα που αναδεικνύεται πρώτη στις Ευρωεκλογές έχει το πλεονέκτημα του ή της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, πρόκειται για το ΕΛΚ και την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Μια πρώτη λογική συμμαχία είναι μεταξύ του ΕΛΚ, των Σοσιαλιστών και των Φιλελευθέρων, που συγκεντρώνουν 406 ψήφους για την εκλογή της φον ντερ Λάιεν, ενώ από την Ευρωβουλή χρειάζονται 361. Εάν ληφθεί υπόψη ότι υπάρχει ένας αριθμός «ανταρτών» ευρωβουλευτών, εκείνων δηλαδή που δεν ψηφίζουν ό,τι λέει το κόμμα, το δίκτυ ασφαλείας για την εκλογή της φον ντερ Λάιεν είναι σχετικά οριακό. Δηλαδή, 365 έδρες. Εκτός και αν οι «αντάρτες» πέσουν κάτω από 10% ή αν προσελκυστεί και το ECR για να σπάσει η προοπτική συμμαχίας της εν λόγω πολιτικής ομάδας με εκείνην της Λεπέν (Ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας - ID).

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων