Χαράτσι στα σκύβαλα και... Πληρώνω (περισσότερο απ’) Όσο Πετώ

Σάλος ξέσπασε στη Βουλή, μετά τη γνωστοποίηση, από πλευράς της Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Μαρίας Παναγιώτου, ότι ολοκληρώθηκαν οι μελέτες βιωσιμότητας σε σχέση με το πολύπαθο κυπριακό «Πληρώνω Όσο Πετώ». Οι μελέτες κατέδειξαν πάγιο ποσό χρέωσης μαζί με την αγορά σακούλας των σύμμεικτων αποβλήτων, το οποίο κυμαίνεται περίπου από 170 μέχρι 250 ευρώ ανά νοικοκυριό, δηλαδή πιο αυξημένο απ’ ό,τι σήμερα. Διευκρίνισε ότι, αναλόγως του εύρους του Δήμου και των ιδιαιτεροτήτων του, θα υπάρχει μία διαφοροποίηση.

Η απόφαση προκάλεσε την αντίδραση αρχικά του ΑΚΕΛ, το οποίο ζήτησε την αναβολή του συστήματος ωσότου υπάρξει μείωση στο κόστος, αλλά και η αναμενόμενη ετοιμότητα από πλευράς Δήμων. Η Υπουργός σημείωσε πως δεν μπορεί να υπάρξει άλλη καθυστέρηση, απορρίπτοντας το αίτημα του ΑΚΕΛ. Ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος Χαράλαμπος Θεοπέμπτου σχολίασε: «Για εμένα αυτό είναι πάρα πολύ απογοητευτικό, διότι περιμέναμε με το ‘‘Πληρώνω όσο Πετώ’’ να μειωθούν τα κόστη του πολίτη»

Τι είναι το σύστημα «Πληρώνω Όσο Πετώ»

Το σύστημα ΠΟΠ είναι μια μέθοδος τιμολόγησης των απορριμμάτων, κατά το οποίο όσοι πολίτες παράγουν μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων πληρώνουν και υψηλότερα τέλη για τη διαχείρισή τους. Εισάγεται ο αξιόπιστος τρόπος της λογικής της μέτρησης των αποβλήτων είτε με το βάρος είτε με τον όγκο και με βάση τη συχνότητα. Οι πολίτες διαλέγουν πόσες φορές θέλουν να μαζεύονται τα σκουπίδια.

Με τον όγκο: Οι πολίτες αγοράζουν σακούλες που προσφέρει η Τοπική Αρχή σε συγκεκριμένη τιμή, ή οι πολίτες χρησιμοποιούν δική τους σακούλα, αλλά κολλούν στο εξωτερικό μέρος αυτοκόλλητο με τα στοιχεία τους σε μορφή Bar-Code που αγοράζουν από την Τοπική Αρχή. Επιπλέον, η Τοπική Αρχή διαθέτει στα νοικοκυριά καλάθους συγκεκριμένου όγκου και χρεώνει ανάλογα για τη συλλογή τους ανά έτος.

Με το βάρος:  Ο κάλαθος έχει ενσωματωμένο τσιπ (Rfid Chip) και μόλις τον σηκώσει το φορτηγό τον ζυγίζει και καταγράφει το βάρος, μαζί με τα στοιχεία του κατόχου, την ημέρα και ώρα της συλλογής, για να υπολογιστεί η χρέωση.

Με βάση τη συχνότητα: Οι πολίτες διαλέγουν πόσες φορές θέλουν να μαζεύονται τα σκουπίδια την εβδομάδα ή τον μήνα, και πληρώνουν ανάλογα.

Με άλλα λόγια, η φορολογία των σκυβάλων γίνεται πολύ πιο ακριβής και δίκαιη, ενώ εφαρμόζεται η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Μια διαδικασία πολύ φιλική στο περιβάλλον δίνοντας κίνητρα στον κάθε πολίτη, στο κάθε νοικοκυριό, να διαχειρίζεται τα απορρίμματά του, να τα χωρίζει, με απώτερο σκοπό να ελαχιστοποιήσει την άχρηστη ύλη. Έχοντας ενεργό ρόλο στην ανακύκλωση και την οικιακή κομποστοποίηση.

Μέσω αυτού του προγράμματος ο πολίτης γίνεται «υπεύθυνος» για τα απορρίμματα που παράγει και αποκτά άμεσο, σαφές κίνητρο να εφαρμόσει την τακτική αυτή, δηλαδή την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση των οργανικών αποβλήτων, πετυχαίνοντας τη χαμηλότερη δυνατή χρέωση. Συν τοις άλλοις, δεν θα οδηγούνται τα απόβλητα σε ταφή. Έτσι, το κάθε νοικοκυριό θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επαναχρησιμοποίηση και στην ανακύκλωση των αποβλήτων του, ενώ οι Δήμοι θα μπορούν να χρεώνουν χαμηλότερα δημοτικά τέλη σε όλους όσοι παράγουν λιγότερα απόβλητα και ανακυκλώνουν περισσότερο.

Υιοθετείται μια νέα φιλοσοφία, όσον αφορά την παραγωγή αποβλήτων και την ανακύκλωση, καθώς όσα περισσότερα απορρίμματα οδηγούνται στις χωματερές, τόσα περισσότερα θα πληρώνει το εκάστοτε νοικοκυριό. Με την ορθή εφαρμογή του συστήματος επιτυγχάνεται η καλύτερη αντίληψη στο κοινό για το οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος της διαχείρισης των απορριμμάτων. Βελτιώνονται οι συνθήκες στην πόλη και οι υπηρεσίες καθαριότητας. Ακόμη, δημιουργεί κίνητρο σε όποιον μειώνει τα απορρίμματά του (μειώνει, ανακυκλώνει, κομποστοποιεί) και αντικίνητρο σε όποιον δεν το κάνει. Βοηθά τα προγράμματα διαλογής στην πηγή και τα προγράμματα κομποστοποίησης.

Το σύστημα «Πληρώνω Όσο Πετώ» εφαρμόζεται στις περισσότερες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και αρκετά χρόνια. Αξίζει ν’ αναφερθεί ότι το Βέλγιο πρωτοστατεί, έχοντας καταφέρει το εξαιρετικό ποσοστό του 10% σε θάψιμο αποβλήτων (χωρίς να εφαρμόζει το ΠΟΠ). Απλώς έχει πετύχει την πολυπόθητη αλλαγή στη νοοτροπία των πολιτών. Βέβαια, η κάθε χώρα μπορεί να εφαρμόσει παραλλαγή του συστήματος, ανάλογα με τις ανάγκες της. Πίσω, στην εφαρμογή του συστήματος, έμειναν οι συνήθεις τελευταίοι Ελλάδα και Κύπρος. Δυστυχώς, η Κύπρος έχει τη δυσάρεστη πρωτιά στους όγκους σκουπιδιών.

Τι δεν έγινε στην Κύπρο; Γιατί υπάρχουν τρύπες στο σύστημα;

Η Οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα 98 του 2008 σύστηνε ανέκαθεν τη διαλογή των ανακυκλώσιμων από το σπίτι. Σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Θεοπέμπτου, το 2018 η ευρωπαϊκή Οδηγία έδωσε διορία μέχρι το 2024 (εδώ και 6 χρόνια) να επιτύχει η Κυπριακή Δημοκρατία κάποιους στόχους, τους οποίους και έχασε, όπως:

• • Στόχος ανακύκλωσης και ανάκτησης, που έπρεπε να πετύχουμε μέχρι το 2020 για τα οικιακά απόβλητα που ήταν 50% και για τα απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων το 70%.
• • Είχαμε υποχρέωση τον περασμένο Δεκέμβριο να ξεκινήσουμε χωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων (αποφάγια κουζίνας, κατάλοιπα φρούτων και λαχανικών, χόρτα κ.λπ).

Πλέον, οι νέοι στόχοι μας για την ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων μέχρι το 2025 είναι να ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 55% των αστικών αποβλήτων κατά βάρος. Το 2030 ο στόχος αυτός είναι να φτάσει το 60% και μέχρι το 2035 στο 65%.

Το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος διαθέτει 25 εκατομμύρια για τη στήριξη των Δήμων. Σύμφωνα με τις Μελέτες Τεκμηρίωσης της Βιωσιμότητας του «Πληρώνω όσο Πετώ», που έχουν ολοκληρωθεί, εκτιμάται ότι εντός του 2025 θα ξεκινήσουν την εφαρμογή του συστήματος 12 Δήμοι και 9 Συμπλέγματα Κοινοτήτων. Καθώς πιέζει το Υπουργείο Γεωργίας να ξεκινήσει άμεσα να εφαρμόζεται το σύστημα, οι Δήμοι δεν φέρονται διατεθειμένοι να ξεκινήσουν το 2025 και προετοιμάζονται για το 2026. Ταυτόχρονα αμφιβάλλουν για την έμπρακτη στήριξη του κράτους.

Φαίνεται πως οι εμπλεκόμενοι Δήμοι και οι κοινότητες δεν έχουν στη διάθεσή τους τον αναμενόμενο εξοπλισμό για να φέρουν εις πέρας το «νέο» σύστημα. Απουσιάζουν τα ειδικά διαμορφωμένα οχήματα για παραλαβή των οργανικών αποβλήτων (αποφάγια), ενώ δεν έχει γίνει ξεκάθαρο πώς θα συλλέγονται και πού θα οδηγούνται. Υπάρχουν ελάχιστες μονάδες για παραλαβή των οργανικών αποβλήτων, οι οποίες είναι σε θέση να τα διαχειριστούν ορθώς. Αντί γι’ αυτές, το φως της δημοσιότητας βλέπουν καταστάσεις και σκάνδαλα τύπου ΟΕΔΑ Πεντακώμου και Κόσιης, όπου θάβονται τόνοι απορριμμάτων χωρίς καμία διαχείριση.

Το κόστος προπληρωμένης σακούλας

Οι σχετικές μελέτες κατέδειξαν ότι ένα μέσο νοικοκυριό που εφαρμόζει σωστά το σύστημα δεν αναμένεται να χρειάζεται περισσότερες από μια προπληρωμένη σακούλα 56 λίτρων την εβδομάδα. Πρόκειται για τη σακούλα που τοποθετείται σήμερα στους μεγάλους κάδους από τα νοικοκυριά. Η τιμολόγηση της προπληρωμένης σακούλας 56 λίτρων εκτιμάται περίπου στα €2, των 35 λίτρων κοντά στο €1,30 και των 10 λίτρων στα €0,40. Η σακούλα των 35 λίτρων είναι η συνηθισμένη για την κουζίνα και των 10 λίτρων για την τουαλέτα και το γραφείο.

Συγκεκριμένα, στην προπληρωμένη σακούλα θα καταλήγει η πραγματική ποσότητα των αποβλήτων που δεν μπορούν να μειωθούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να ανακυκλωθούν, δηλαδή αφορά μόνο τα υπολειμματικά απόβλητα. Σημειώνεται ότι η χρήση άλλων σακούλων για τα υπολειμματικά απόβλητα χωρίς την κατάλληλη σήμανση, δεν θα γίνεται αποδεκτή και δεν θα περισυλλέγεται. Ακολούθως, αναφέρεται ότι, στο πλαίσιο της ορθής λειτουργίας του συστήματος ΠΟΠ, προβλέπεται η ενίσχυση των ελέγχων μέσω επιθεωρητών, οι οποίοι θα διοριστούν από τις εκάστοτε Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εάν διαπιστωθεί ότι νοικοκυριά και επιχειρήσεις χρησιμοποιούν λανθασμένες σακούλες για τη συλλογή των υπολειμματικών αποβλήτων, ενώ πετάγονται στον μη καθορισμένο χώρο, αρχικά θα γίνονται συστάσεις και θα εκδίδεται εξώδικο πρόστιμο στη συνέχεια. Στην περίπτωση των πολυκατοικιών η επικοινωνία θα γίνεται με τη Διαχειριστική Επιτροπή.

Η πάγια χρέωση αυξάνει δραματικά το κόστος για το κάθε νοικοκυριό

Σύμφωνα με τον Ανδρέα Κωνσταντίνου, από το 2020 ο τότε Δήμος Αγλαντζιάς είχε προχωρήσει με το «Πληρώνω Όσο Πετώ» πιλοτικά για να διαπιστωθούν τα προβλήματα και να διορθωθούν. Το 2021 και 2022 ο Δήμος είχε στηριχθεί από το κράτος, ενώ τα έτη 2023-2024 δεν έλαβε την αναμενόμενη στήριξη. Τα έσοδα του Δήμου ήταν μειωμένα, λόγω της ανακύκλωσης που έκαναν τα νοικοκυριά και οι δημότες γλύτωσαν χρήματα, χωρίζοντας τα απόβλητα. Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας, το πάγιο ποσό που εντάχθηκε στο τιμολόγιο αφορά την κάλυψη των εξόδων των Δήμων.

Πλέον, το πάγιο πόσο και η προπληρωμένη σακούλα υπολογίζεται να κοστίζει 170 -250 ευρώ το χρόνο, ανάλογα με το νοικοκυριό. Έκδηλη είναι η ανησυχία στους δημότες, καθώς αναμένεται να αυξηθούν τα τέλη τους, με την προσθήκη του πάγιου ποσού. Γενικώς υπάρχει ο φόβος πως τα τέλη θα εκτοξευθούν. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα μιας πολυμελούς οικογένειας, η οποία προφανώς θα χρειάζεται περισσότερες σακούλες ανά εβδομάδα.

Στη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος το κλίμα δυναμιτίστηκε, όταν η λειτουργός περιβάλλοντος, Έλενα Στυλιανοπούλου, ανέφερε ότι «η αρχή σίγουρα θα έχει κόστος, και μέχρις ότου ο πολίτης να προσαρμοστεί και να χρησιμοποιεί λιγότερες σακούλες, θα μειωθούν οι χρεώσεις». Όπως είπε, ο στόχος είναι ο πολίτης να ξεκινήσει με αυτές τις χρεώσεις και στην πορεία να μειωθεί το κόστος, ενώ τόνισε πως το Υπουργείο ως αρμόδια Αρχή θα βρίσκεται δίπλα στους Δήμους, στις ανησυχίες και στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν.

Η παρούσα κατάσταση θα οδηγήσει σε πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Μιλώντας στη «Σημερινή», ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου δήλωσε τα εξής: «Το ‘‘Πληρώνω Όσο Πετώ’’, εκτός από υποχρέωση της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι και υποχρέωση στον τόπο μας. Σημαίνοντα ρόλο έχει η νοοτροπία και η οικολογική συνείδηση, τις οποίες ακόμη δεν κατέχουμε σε αποδεκτό βαθμό. Με τη σωστή διεκπεραίωση του συστήματος θα αποφεύγονται εντελώς τα φαινόμενα της Κόσιης και του Πεντακώμου, παράλληλα θα εκτοξευθεί η ανακύκλωση και θα μπορέσουμε να παράγουμε ηλεκτρική ενέργεια από τα οργανικά απόβλητα. Επίσης, από αυτά παράγεται και το φυτόχωμα, το οποίο κάνει τη γη μας πιο εύφορη. Φτάσαμε στην ώρα μηδέν, είχαν 6 χρόνια μπροστά τους οι κυβερνήσεις και έκαναν λιγοστά. Η περαιτέρω καθυστέρηση θα προκαλέσει τις συνέπειες που μας αναλογούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση».