«Σκοτώνουν» το φθηνό ρεύμα

Η Κύπρος του 2025 βιώνει μια τεράστια ενεργειακή αντίφαση. Ενώ τα τελευταία χρόνια προωθήθηκε η χρήση φωτοβολταϊκών με την υπόσχεση χαμηλότερου κόστους ρεύματος και ενεργειακής αυτονομίας, σήμερα καταναλωτές και επιχειρήσεις έρχονται αντιμέτωποι με το φαινόμενο της εκ περιτροπής αποσύνδεσης των φωτοβολταϊκών τους από το δίκτυο. Η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) επικαλείται την υπερπαραγωγή ως αιτία, ωστόσο το πραγματικό πρόβλημα είναι η έλλειψη αποθηκευτικών υποδομών, γεγονός που οδηγεί σε σπατάλη ενέργειας και οικονομικές επιβαρύνσεις για τους πολίτες. Την ίδια στιγμή, οι καταναλωτές συνεχίζουν να πληρώνουν το ρεύμα σαν να μην είχαν ποτέ εγκατεστημένα φωτοβολταϊκά. Το ερώτημα είναι σαφές: πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο και ποιος πληρώνει το τίμημα για την έλλειψη προγραμματισμού;

Τι συμβαίνει τους χειμερινούς μήνες

Τα φωτοβολταϊκά συστήματα παράγουν ενέργεια κατά τις ώρες ηλιοφάνειας, όταν η ζήτηση είναι συχνά χαμηλή. Χωρίς αποθήκευση, αυτή η ενέργεια είτε διοχετεύεται στο δίκτυο είτε απορρίπτεται. Σε χώρες με ανεπτυγμένα ενεργειακά συστήματα υπάρχουν συσσωρευτές (μπαταρίες δικτύου) που αποθηκεύουν την πλεονάζουσα ενέργεια για χρήση σε ώρες αιχμής. Στην Κύπρο, αυτό δεν συμβαίνει. Έτσι, η ΑΗΚ προχωρεί σε αποσυνδέσεις φωτοβολταϊκών, αφήνοντας τους ιδιοκτήτες τους σε μια παράδοξη κατάσταση: ενώ παράγουν ενέργεια, δεν τους επιτρέπεται να την χρησιμοποιούν, και, ταυτόχρονα, χρεώνονται το ρεύμα που καταναλώνουν από το δίκτυο σαν να μην είχαν ποτέ εγκατεστημένα φωτοβολταϊκά. Για να γίνει λοιπόν κατανοητό θα παραθέσουμε τι ανέφερε ο βουλευτής του ΑΚΕΛ, Κώστας Κώστα, την προηγούμενη Πέμπτη (6/7), ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής, στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό των ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας). Κατά τους χειμερινούς μήνες, λοιπόν, η ΑΗΚ μειώνει την παραγωγή της στο 40% για να μη σβήσει εντελώς τις μηχανές της. Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 200-250 μεγαβατώρες. Εάν τον χειμώνα που οι ανάγκες και η ζήτηση είναι λιγότερη, χρειαζόμαστε παγκυπρίως 500-600 μεγαβατώρες, σημαίνει ότι παίρνουμε άλλες 200-250 από τις ΑΠΕ. Οι ΑΠΕ (δηλαδή τα φωτοβολταϊκά) που είναι εγκεκριμένες και αδειοδοτημένες στην Κύπρο ανέρχονται στις 800 μεγαβατώρες, κάτι που σημαίνει ότι περισσεύουν 500… που δεν έχουμε τι να τις κάνουμε. Το γεγονός ότι δεν προβλέφθηκε εγκαίρως η δημιουργία αποθηκευτικών υποδομών, αναδεικνύει την προχειρότητα με την οποία σχεδιάστηκε η ενεργειακή πολιτική της χώρας. Η έλλειψη προγραμματισμού δεν είναι τυχαία, αλλά αποτελεί συνέχεια της γενικότερης αδράνειας που χαρακτηρίζει τον ενεργειακό τομέα της Κύπρου.

24 εκ. ευρώ στα σκουπίδια

Χαρακτηριστική μάλιστα ήταν η τοποθέτηση του βουλευτή Αμμοχώστου της ΔΗΠΑ, Μιχάλη Γιακουμή. Όπως ανέφερε, «αγγίζει τα όρια της ανεντιμότητας από την Πολιτεία, να λέει στους πολίτες της βάλτε φωτοβολταϊκά για να φτηνίσει το ρεύμα και μετά να έρχεται να τους αποσυνδέει από το δίκτυο». Συνέχισε λέγοντας πως ουσιαστικά «αποκόπτει από τον πολίτη το δικαίωμα να απολαύσει την ενέργεια που παρήγαγε με τον ιδρώτα του». Αυτό όμως που προκάλεσε μεγαλύτερη αίσθηση, και καταδεικνύει το μέγεθος της απουσίας οποιουδήποτε ενεργειακού σχεδιασμού, ήρθε μέσα από τα στοιχεία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ενέργειας. Σύμφωνα με τα όσα παρατέθηκαν, για το προηγούμενο έτος (2024) οι περικοπές ανήλθαν στις 170.000 μεγαβατώρες, που με την τιμολόγηση των 14 σεντ μεταφράζονται σε ποσό 24.000.000 ευρώ. 24 εκ. ευρώ, που πήγαν στον κάλαθο των αχρήστων, την ώρα που ο Κύπριος πληρώνει το δεύτερο ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη.

Μεγαλύτερη απορία και αγανάκτηση προκάλεσε η τοποθέτηση του βουλευτή του ΑΚΕΛ Λεμεσού, Κώστα Κώστα, που αφορά στους ρύπους. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, ο Κύπριος πολίτης καλείται κάθε χρόνο να πληρώσει 300 εκατομμύρια ευρώ σε ρύπους. Μάλιστα, σύμφωνα με Οδηγία της Ε.Ε., τα χρήματα αυτά επιστρέφονται από το Χρηματιστήριο Ρύπων στην κάθε χώρα για να χρησιμοποιηθούν για πράσινες επενδύσεις. Όπως υπογράμμισε, από αυτά τα χρήματα -που όπως υποστήριξε θα έπρεπε να επιστρέφονται με τη μορφή ελάφρυνσης των λογαριασμών ρεύματος στον καταναλωτή- ούτε σεντ δεν έχει μπει στον προϋπολογισμό των ΑΠΕ και ΕΞ.Ε.

Ο βουλευτής των Οικολόγων, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, επεσήμανε την υποχρέωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, με βάση ευρωπαϊκή Οδηγία, για μετατροπή όλων των κτηρίων σε μηδενικών ρύπων μέχρι το 2050 και σημείωσε ότι, με βάση τις πληροφορίες που έχει, η Κύπρος δεν πρόκειται να πιάσει ούτε τους ενδιάμεσους, ούτε τους τελικούς της στόχους. Τόνισε την αναγκαιότητα ενός δυνατού Ταμείου για την επίτευξη των στόχων αυτών.

Το φιάσκο του φυσικού αερίου και οι συνέπειές του

Η ανεπάρκεια του ενεργειακού σχεδιασμού στην Κύπρο δεν περιορίζεται μόνο στα φωτοβολταϊκά. Η χώρα εδώ και χρόνια περιμένει την άφιξη του φυσικού αερίου για να μειώσει το κόστος παραγωγής ρεύματος και να περιορίσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο. Όμως, τα έργα για την εισαγωγή και αποθήκευση φυσικού αερίου καθυστερούν αδικαιολόγητα, αφήνοντας τους καταναλωτές έρμαια των υψηλών τιμών.

Αυτό αποτέλεσε μάλιστα και την προμετωπίδα της τοποθέτησης του βουλευτή του Δημοκρατικού Κόμματος, Χρύση Παντελίδη, που παραδέχτηκε, μιλώντας ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής, πως «ναι, πληρώνουμε το ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη, γιατί η Πολιτεία εδώ και 18 χρόνια απέτυχε να φέρει το φυσικό αέριο στην Κύπρο».

Η αναμονή ετών για το φυσικό αέριο σήμαινε πως το ενεργειακό σύστημα της Κύπρου δεν αναβαθμίστηκε εγκαίρως. Οι αρμόδιοι φορείς συνέχισαν να λειτουργούν με τη λογική ότι «θα έρθει το φυσικό αέριο και όλα θα λυθούν». Όμως, χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα και εναλλακτικές λύσεις, η Κύπρος εγκλωβίστηκε σε μια ενεργειακή στασιμότητα, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει σήμερα το πρόβλημα της απορριπτόμενης ενέργειας από φωτοβολταϊκά. Αντί να επενδύσει σε υποδομές αποθήκευσης και έξυπνα δίκτυα, το κράτος άφησε το ενεργειακό σύστημα στην τύχη του, δημιουργώντας μια κατάσταση όπου ο καταναλωτής συνεχίζει να πληρώνει πανάκριβο ρεύμα, ακόμη και όταν η παραγωγή είναι πλεονάζουσα.

Ποιος πληρώνει τη νύφη και αναπάντητα ερωτήματα

Η απάντηση είναι απλή: ο καταναλωτής. Παρότι επένδυσε στα φωτοβολταϊκά με την προοπτική της εξοικονόμησης, σήμερα καταλήγει να πληρώνει κανονικά το ρεύμα που καταναλώνει όταν το σύστημά του αποσυνδέεται. Ουσιαστικά, το όφελος που θα έπρεπε να έχει από την παραγωγή ενέργειας ακυρώνεται, λόγω της έλλειψης αποθηκευτικών λύσεων.

Γιατί το κράτος συνέχισε να προωθεί την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών χωρίς να εξασφαλίσει ότι το δίκτυο μπορεί να τα υποστηρίξει; Γιατί συνεχίζουν να εκδίδονται άδειες για μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα, όταν είναι γνωστό ότι το σύστημα αδυνατεί να διαχειριστεί την παραγωγή τους; Γιατί ο καταναλωτής καλείται να πληρώσει για ένα πρόβλημα που δημιουργήθηκε από τις ελλείψεις στον σχεδιασμό της ενεργειακής πολιτικής; Η ΑΗΚ δεν μπορεί να επικαλείται «τεχνικούς περιορισμούς», χωρίς να προτείνει βιώσιμες λύσεις. Η ενεργειακή στρατηγική μιας χώρας δεν μπορεί να βασίζεται στην εκ των υστέρων διαχείριση κρίσεων, αλλά σε προγραμματισμένες επενδύσεις, που διασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του συστήματος.

Πιάνει δουλειά για αποθήκευση στη Δεκέλεια

Όπως ανέφερε μιλώντας στη «Σ» η εκπρόσωπος Τύπου της ΑΗΚ, Χριστίνα Παπαδοπούλου, ως πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση έχει εξασφαλιστεί έγκριση με σκοπό την εγκατάσταση συστήματος αποθήκευσης στον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό Δεκέλειας. Μάλιστα, έχει ήδη κηρυχθεί διαγωνισμός εκδήλωσης ενδιαφέροντος, κάτι που αναμένεται να βοηθήσει σημαντικά στη μείωση των περικοπών.

Παράλληλα υπεραμύνθηκε των πυρών για τις αποσυνδέσεις φωτοβολταϊκών από το δίκτυο, λέγοντας ότι αφενός αυτό είναι πρόβλημα που παρουσιάζεται και σε άλλες χώρες, ενώ αφετέρου υπογράμμισε ότι το ποσοστό απώλειας παραγωγής στα οικιακά συστήματα είναι πολύ χαμηλό. Πρόσθεσε ότι οι καταναλωτές εξακολουθούν να έχουν σημαντικά οφέλη από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στο σπίτι τους, αφού θα εξακολουθήσουν να παράγουν πράσινη ενέργεια σε μεγάλο ποσοστό ή ακόμη και σε ικανό να καλύψει όλες τους τις ανάγκες.

Χάρτης ενεργειακής πολιτικής, έστω και την υστάτη

Η ενεργειακή πολιτική της Κύπρου αποδεικνύεται ανεπαρκής και ατελής, αφήνοντας τους καταναλωτές εκτεθειμένους σε αδικαιολόγητα κόστη και ενεργειακή ανασφάλεια. Το πρόβλημα της αποσύνδεσης φωτοβολταϊκών αποκαλύπτει την έλλειψη προγραμματισμού και τις συνέπειες των λανθασμένων επιλογών του παρελθόντος. Εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, η Κύπρος θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει ενεργειακές κρίσεις, με τον καταναλωτή να πληρώνει ξανά το τίμημα της αδράνειας και των κακών αποφάσεων. Είναι καιρός να περάσουμε από τις εξαγγελίες στις πράξεις, προτού το ενεργειακό αδιέξοδο γίνει μη αναστρέψιμο.